Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2006, Síða 264

Mynd 5. Hér eru sýndir 3 möguleikar af mörg-
um til þess að gera stöðvarhús jarðhitavirkj-
unar litið áberandi. Punktuðu svæði myndanna
tákna fyllingar af jarðefni úr uppgreftri
bygginganna. Efsta myndin sýnir aðstæður á
sléttlendi.t.d. hrauni á Reykjanesskaga. Er mosi
hefur náð fótfestu á hinum nýja hól mun hann
líta út eins og hver annar móbergshóll eða
gíghóll á svæðinu. Myndin í miðjunni sýnir
stöðvarhús við sams konar aðstæður og eru við
vatnstank Hellisheiðarvirkjunar, sem nú er (
byggingu (sjá mynd 6). Neðsta myndin sýnir
aðstæður utan i móbergshlið eins og t.d. hlíð
Námafjalls við Bjarnarflag.
Teikn.BJ.
Mynd 6. Séð yfir hluta af mannvirkjum Hellis-
heiðarvirkjunar ofan úr Hellisskarði. Leiðslurnar
liggja niður að stöðvarhúsinu efst t.h. á mynd-
inni, en efst til vinstri á myndinni er verið að
byggja niðurgrafinn vatnstank við sams konar
aðstæður og eru sýndar á mynd 6 í miðið.
Hefði ekki átt að reisa stöðvarhúsið þarna?
Ljósm. Birgir Jónsson, okt 2006.
farið fram í byggingum sem væru að mestu niðurgrafnar eða í
neðanjarðarmannvirkjum.
RCC-stíflur: Miklir möguleikar eru á að nýta basaltmulning úr
jarðgöngum (bæði sprengt berg og heilborunarmulning), sem
fylliefni í stíflur úr þjappaðri þurrsteypu, öðru nafni hnoðsteypu
(RCC; Roller-Compacted Concrete), en það er hlutfallslega ódýr,
sementsrýr steypa sem lögð er út eins og laus fylling við jarðstíflu-
gerð og hefur rutt sér mjög til rúms við stíflugerð í heiminum
síðustu áratugi. Algengt er að lítil not séu fyrir bergmulning úr
jarðgöngum, þar sem hann hentar yfirleitt ekki í hefðbundnar
lagskiptar jarðstíflur eða í hefðbundna steypu, nema eftir með-
höndlun. Mulningshaugar úr jarðgöngum eru því lýti í landslagi
sem og efnisnámur, þ.á.m. grjótnámur, vegna hefðbundinna
jarðstíflna og yfirfalla. Stíflur úr RCC-steypu eru mun fyrirferðar-
minni að rúmmáli en hefðbundnar jarðstíflur og þurfa því bæði
færri og minni efnisnámur, en hefðbundnar lagskiptar jarðstíflur
sem þarfnast yfirleitt fjögurra mismunandi efnisnáma. Þá eru
RCC-stíflur um sumt öruggari mannvirki því þær þola að vatn
renni yfir þær í flóðum þannig að hvorki þarf eins mikla yfirhæð á
RCC-stíflur, né sérstakt yfirfall til hliðar við stífluna eins og þörf er
á fyrir hefðbundnar jarðstíflur, með tilheyrandi raski (Birgir
Jónsson 2001). Með því að nýta bergmulning úr jarðgöngunum í
nálægar stíflur vinnst að hvorki er jarðrask þar sem annars þyrfti
að koma bergmulningnum fyrir, þ.e. haugsetja mulninginn, né á
þeim stöðum þar sem ella þyrfti að afla efnis í hefðbundna jarð-
stíflu.
Stöðvarhús Bi 'tðarhálsvirkjunar: Ráðgert er að stöðvarhús
Búðarhálsvirkjunar verði ofanjarðar undir norðvesturhlíð Búðar-
háls, svipað og stöðvarhús annarra virkjana í nágrenninu. Mann-
virkið yrði mun minna áberandi neðanjarðar eins og flestar þær
vatnsaflsvirkjanir sem ráðgerðar eru hérlendis á næstu árum.
Kárahnjúkavirkjun, Snæfellsveitur: Að fyrirmælum umhverfis-
ráðherra var hætt við veitu Grjótár, Hölknár og Laugarár niður í
veitugöng Jökulsár í Fljótsdal til Kárahnjúkavirkjunar. Flestum
finnst þetta vera óverulegur niðurskurður, en þó samsvarar hann
orku frá fjórum Lagarfossvirkjunum. í þessu sambandi fullyrðir
greinarhöfundur, að unnt væri að veita a.m.k. Grjótá og Hölkná
inn í aðrennslisgöngin frá Hálslóni (þ.e. ekki veitugöngin frá
Jökulsá í Fljótsdal) án þess að vegfarendur um Fljótsdalsheiði yrðu
varir við þá framkvæmd.
Kárahnjúkavirkjun, Hraunaveita: 1 tengslum við vinnubúðir á
Hraunaveitusvæði hefði mátt reisa hluta vinnubúðartna við Ytri-
Sauðá sem varanlegt mannvirki að útliti og allri gerð, er gæti síðar
þjónað sem gönguferðamiðstöð. Þetta er ákjósanleg staðsetning
fyrir slíka starfsemi; ferðamenn gætu auðveldlega gengið frá
miðstöðinni til byggða á 1-3 dögum, niður í Lón, Hofsárdal,
Geithellnadal, Hamarsdal, Fossárdal, Berufjarðarbotn, Öxi-
Skriðdal, Geitdal, Gilsárdal og suður- eða norðurdal Fljótsdals. Þá
má bæta við að í Hraunaveitu hefðu verið ákjósanleg skilyrði til að
nýta basaltmulninginn úr veitugöngum Hraunaveitu og veitu
Jökulsár í Fljótsdal, í stíflumannvirki veitnanna, sem þá yrðu gerð
úr þjappaðri þurrsteypu (RCC-steypu). Efnisprófanir hafa sýnt að
262iÁrbók VFl/TFl 2006