Jón á Bægisá - 30.09.2004, Page 83

ÞýSing
raunir með dadasima, heldur rithöfundur sem einnig getur talist til gildis
þýðenda.
Fyrsta reynslan af möguleikum þýðinga kom á áðurnefndri skólatíð.
Verkefnið: Kafli úr A Midsummer’s Night Dream. Einkunnin var svo greini-
lega miklu betri en aðrar einkunnir mínar í ensku að vafi lék á heiðarleika
skólapiltsins, en enginn gat sannað neitt, hann var enginn svindlari. Skóla-
stofuferðalagið, siglingin yfir með Shakespeare: Minning sem aftur og
aftur má kalla fram. Textinn var svo vel undirbúinn í tímum að þessi
sigling frá bökkum frumtextans að bökkum þýðingarinnar hlaut að takast,
þrátt fyrir minni háttar kunnáttu í ensku. Svipað átti eftir að endurtaka sig
við háskólanámið er fengist var við fmnskar bókmenntir: Leikverk og og
ljóð eftir Aleksis Kivi. Munurinn var aðeins sá að í þetta sinn voru til aðrar
þýðingar fyrir. Þarf því ekki að grennslast fyrir um hvað það var sem skap-
aði möguleika fyrir þessa fyrstu reynslu og endurtekningu hennar? Svarið
finnst með vísun til dadaísku þankanna hér að framan; reynslunnar af
leiknum með tungumálið út frá fötlun, erfiðleikum í beitingu erlendrar
tungu eða móðurmáls, af hvaða ástæðum sem þeir svo stafa. Ég get ein-
ungis talað fyrir mig, enga tryggingu gefið fyrir að þetta geti verið almennt
þannig. Kompás þýðandans hlýtur ævinlega að vísa á það sem málið snýst
um. Hafi maður áhuga á að fara yfir það í smáatriðum þyrfti maður að
setja niður skriflega hvert einasta skref þýðingarferlisins til þess að fullvissa
sig um að til sé grundvöllur bollalegginga um þýðingafræðileg atriði. Það
þarf ekki að segja einu sinni enn að þýðingar séu erfitt verk, hins vegar
verður oft að endurtaka að tungumálakunnáttan ein nægir ekki til að sigla
milli skers og báru þannig að menn lifi siglinguna af. Kostir lesblindunnar
liggja í baráttunni við hana, við þá innsýn að bókmenntaþýðingar eru
engin einföld upptaka tungumálsins þegar tekið er skrefið inn í það sem
öðruvísi er.
Upptaka er þó betra hugtak en hugmyndin um „að hafa vald á ein-
hverju“ hvort sem um er að ræða erlent mál eða móðurmálið. Það ætti að
koma í ljós í andstæðunni, ferðinni yfir landamærin: gagnvirku og enda-
lausu námsferli sem beinist fyrst og fremst að markmálinu sem oftast er
móðurmálið. Svo haldið sé í myndmálið hér sýnist mér líkingin við sóttkví
einboðin til að lýsa því ástandi þar sem reynt er að komast að því hvort
innflutningurinn sé í lagi. Hið fjölbreytta safn texta sem fer inn í sóttkvína
til flokkunar og lýsingar á þýðingaferlum gæti orðið til fyrirmyndar ef
stjórnunin á sóttkvínni er góð og þýðendurnir aðkomnu væru tilbúnir í
samstarf. Þetta er ferli sem ég hef ekki gengið í gegnum sjálfur og myndi
heldur ekki ráða neinum nýliða að reyna það.
Finnist mönnum af því sem ýjað hefur verið að hér að framan, að ég
hafi orðið þýðandi eins og jómfrúin barnsmóðir, þá verður að viður-
á J33ee£r/i>á- — Menninga(r)miðlun f ljóði og verki
8i