Félagsbréf - 01.03.1960, Síða 51

FÉLAGSBRÉF
40
í bókinni eru 213 myndir, 58 þeirra í
litum. Allar eru þær prýðilega teknar og
vel valdar. Margan lesanda mundi samt
fýsa að sjá einnig nokkrar myndir af Ló-
lóum, sérkennilegum og lítt rannsökuðum
þjóðflokki í háfjöllunum við upptök Bláár
í Kína.
T ómas Tryggvason.
Björn Th. Bjórnsson:
Virkisvetur.
Skáldsaga.
Bókaútgáfa Menningarsjóðs, 1959.
Yirkisvetur er framar öðru sálarlífslýs-
ing og ástarsaga eins manns. Þessi
er að minnsta kosti sá þáttur sögunnar, sem
einkum gefur henni sjálfstætt bókmennt.v
gildi. Að vísu virðast fleiri markmið hafa
vakað fyrir höfundi með samningu henn-
ar, þótt þar hafi hann fremur þrotið ör-
endið til frumlegrar sköpunar.
Þetta er sannsöguleg skáldsaga, gerist
á fimmtándu öld og flestar aðalpersónur
kunnar úr sagnfræðilegum heimildum.
Höfundur hefur valið þann kost að breyta
ei nöfnum þeirra, en á hinn bóginn er
méginþráður sögunnar skáldskapur einn.
í þessum efnum eru vinnubrögð höfunda
mismunandi. Til að mynda má benda á,
að Halldór Kiljan Laxness kaus að breyta
nöfnum sumra aðalpersóna íslandsklukk-
unnar frá því, sem var í reynd.
Samning sagnfræðilegrar skáldsögu mun
um sumt ekki allsendis ólik þeim drykk,
sem höfundur nefnir og kveður guð hafa
hlandað mönnum, tvennrar náttúru.
Á annan veg gengur tíminn, sem liðið
hefur, síðan hinir raunverulegu atburðir
gerðust, í lið með höfundinum, eða tím-
inn hjálpar lesandanum til að stíga yfir
þann múr, sem hin raunsæja skáldsögu-
hefð síðustu þriggja aldarfjórðunga hefur
skapað. En innan þess veggjar vaxa vart
lengur jafnnýstárleg kjarngrös og áður.
Þessi ritunarhefð hefur á marga lund
slævt okkur fyrir frumlegri hugsun og
hennar vegna blínum við fremur en ella
á sannferðuga lýsingu í nútímaskáldsögu.
í sannsögulegri sögu frá órafjörrum tíma
gera menn tæpast jafnmiklar kröfur til
raunsannrar mannlífsstælingar.
Á hinn bóginn gerir sagnfræðileg skáld-
saga ýmsar kröfur til höfundar síns, sem
samtíðarsaga gerir ekki. Auk þess að búa
yfir þekkingu á samtíð sinni verður höf-
undur að kunna full skil á söguefni sínu,
ekki einasta öllum sögupersónum og uí-
burðarás, heldur öðru fremur anda og eðli,
sjálfri lífskviku þess tímabils, er sagan
gerist á. Ef mjög skortir á staðreyndar
þekkingu höfundar, getur verið verr farið
en heima setið, svo sem sorgleg dæmin
sanna. Björn Th. hefur lagt á sig það
erfiði, sem þarf til að njóta liðsinnandi
náttúru hinnar sannsögulegu skáldsögu.
Þekking á söguefninu, tíðarandanum og
öllu yfirbragði mannlífsins á fimmtándu
öld verður skáldskapargáfu hans aflgræðir
eins og sá drykkur, sem menn bergja af
eigin bikar. Þekking hans á öllum ytra
búnaði, tólum og tækjum, fatnaði og fé-
mæti, virðist óþrotleg. Bókin er eins og
lærðasti fyrirlestur um þessi efni, og hann
lýsir þessum hlutum af ástúð manns, sem
kann að meta fagran grip. Hér kemur
líka tíminn, sem liðinn er, honum til full-
tingis. Þessar mörgu næsta smásmyglis-
legu lýsingar fatnaðar, skartgripa og góðra
húsmuna myndu orka þreytandi og óskáld-
lega í nútímasögu um efni, sem við þekkj-
um af eigin raun, en þurfa ekki að skyggja
á skáldskap í verki sem þessu.
Sú tíð íslenzkrar sögu, sem hvað mestu
mistri er enn hulin, er tímabilið, frá því