Skagfirðingabók - 01.01.2011, Blaðsíða 181

HÓLAÝTAN
hreppi. Hann mun vera fyrsti
Skagfirðing urinn, sem lærði að vinna
með jarðýtu og hirða um þannig vél.
Eftir að komið hafði verið böndum á
Hjaltadalsána var veginum til Hóla
ýtt upp, frá Laufskálaholti og langleið­
ina að Víðinesi. Með vélinni unnu
Þorsteinn og Ferdinand. Aftan á tönn
vélarinnar, um 50 cm frá tannarhorn­
um, voru festir lóðréttir boltar og
neðan á þá hringlaga hlemmur um fet
að þvermáli. Talið er að hlutverk
þeirr a hafi verið að styðja við tönnina
þegar hún var tekin að vélinni. Hæð
þeirra var stillanleg. Þegar tönnin var
tekin af vélinni hefur hlemmunum
verið rennt niður þar til tönnin stóð á
þeim og tannarblaðinu. Væri þannig
skilið við tönnina var auðvelt að setja
hana aftur á vélina. Þorsteinn og Ferd­
inand tóku búnað þennan af, þegar
þeir voru að byrja í veginum við Lauf­
skálaholtið. [32 og 16]
Fljótlega eftir að ýtan byrjaði í vega­
gerð þessari komu kennarar frá Hólum
og gerðu afkastamælingar á vélinni.
Fyrir hópnum fór Björn Símonarson.
Hólamenn munu hafa gert athugun
þessa á þann hátt að þeir unnu vegbút
með gamla laginu og tóku tímann
sem í það fór. En meðan mannaflið var
nýtt til vegagerðar var aðferðin sem
hér segir. Stungnar voru sniddur og
hlaðnir úr þeim vegkantarnir. Næsta
lagi fyrir neðan var síðan kastað inn í
veginn. Ætíð var skilin eftir metra
breið spilda næst vegkanti, sem kallað
var dekk. Af því var kanturinn hlað­
inn. Stundum þurfti að tvíkasta og
jafnvel þríkasta sniddunum væru
kant ar háir og mikið þurfti af snidd­
um. Hólamönnum reiknaðist til að
ýtan ynni á við sextíu manns við vega­
gerðina. En rétt er að geta þess að ekki
voru kantar snyrtir með ýtunni, eða
uppmoksturssár sléttað. Þegar þessi
athugun var gerð var vélin að vinna í
veginum ofan Laufskálaholts. Þegar
búið var að ýta upp í veginn og slétta
hann að ofan, kom Árni Hansen vega­
verkstjóri með sína karla, sem hlóðu
kant úr sniddum uppi á vegkantinum
til að halda að ofaníburðinum. Sniddu­
kantur þessi var um þrjár snidduraðir
á hæð. Þessi vegur var í upphafi lengst i
beini vegarkafli á landinu, enda ein­
hver sá fyrsti, sem gerður var með
jarðýtu, um fjórir kílómetrar að lengd.
En Hjaltadalsá var ekki lengi til
friðs, því nokkru eftir að lokið hafði
verið við nýja farveginn, fór hún í
stórflóð og malaði niður stóran hluta
varnargarðanna. Það varð því að fara
Vegurinn frá Hólum út á Kollugerði.
Gerður með Hólaýtunni.
Ljósmynd: Sigtryggur Jón Björnsson.
181