Morgunblaðið - 20.07.1975, Page 10

UMSJÓN: Bergljót Halldórsdóttir, Björg Einarsdóttir, Erna Ragnarsdóttir
Lilja Ólafsdóttir.
Þær sofa ekki Þyrnirosusvefni”
Heimsokn til husmæóra
í orlofi að Laugum
Á bjartri sumarnóttu við
Hvammsfjörðinn, um óttu-
skeið, stika ég eftir þjóð-
veginum í átt til Reykjavíkur.
Sólin boðar komu sína og
fuglar og ferfætlingar fagna
henni, en allt er kyrrt að sjá á
bæjum. Enda þótt ég yrði
fegin komu flutningabílsins
að vestan, sem ég vænti á
hverri stundu, kvíði ég því að
vélarhljóðið rjúfi samræmd
hljóð sumarnæturinnar.
Að billinn kom ekki að
vestan er saga út af fyrir sig
— en hvernig verða til svona
fágætar kringumstæður
manneskju, sem á lögheimili
við Faxaflóann og gengur að
jafnaði til starfa dag hvern
frá kl. 8:00 til 16:00.
Það hófst með símtali frá
Vængjum h/f, þegar byrjað
var að halla á fjórða tímann,
mánudaginn 7. júlí s.l.:
„Vélin er að fara I Búðardal
og eitt sæti var að losna".
Með því hugarfari að ég
muni geta bætt vinnuveit-
anda mínum síðar þann
klukkutíma, sem vantar á
fullan starfsdag, fer ég út á
flugvöll
Á leiðinni til Búðardals
mátti heita að við tækjum út
Breiðafjörðinn. Níu manna
flugvélin fór að Rifi með far-
þega og síðan þvert yfir að
Reykhólum og dokaði þar
við. Tilraunir mínar til þess
að kaupa mér þar síðdegis-
drykk báru ekki árangur, en
undankoma var engin með
það að þiggja hressingu af
ókunnu fólki á staðnum —
sannarlega „sjarmerandi"
uppákoma í nútíma þjóð-
félagi á 20. öld.
Elín Melsted, frá Hólum í
Hvammshreppi uggði ekki að
sér á hlaðinu hjá Kaupfélagi
Hvammsfjarðar, þegar um-
boðsmaður Vængja á staðn-
um setti á hana farþega að
Sælingsdalslaug. Börn Elínar
umbáru mig í bllnum og eitt
þeirra leið það, að ég sæti
undir því. Heilu og höldnu,
og fróðari um menn og mál-
efni umhverfisins, var mér
skilað að Laugaskóla.
Við fyrsta augnakast sá ég
fátt til reykvískra húsmæðra í
orlofi, er þarna áttu að vera.
Við eftirgrennslan svaraði
starfsfólk I eldhúsi: „Þær eru
á Reykhólum í dag".
Fáeinar reyndust þó
heimakærar að Laugaskóla
og tókum við tal saman. „Við
förum að dæmi frægustu
konu héraðsins og göngum
til laugar — að vísu ekki
með léreft okkar, en við
syndum daglega", sögðu
þær. Þessa viku, sem var
önnur í röðinni af átta
orlofsvikum húsmæðra I
Reykjavík, voru 56 konur,
auk fararstjóra, í orlof-
inu, en venjulega munu vera
52 konur. Þær heimsækja
sögustaði I nágrenninu, njóta
útivistar, deila geði hver við
aðra og halda kvöldvökur.
Kvöldinu áður höfðu 25 af
konunum komið fram á
kvöldvöku. „Þær sömdu og
fluttu gamanþátt, léku á
hljóðfæri, sýndu tízkufatnað,
dönsuðu vikivaka, sungu ein-
söng og kór og fluttu kvæði".
Fæstar kvennanna hafa
þekkzt eða sézt áður.
Á níunda tímanum koma
konurnar heim úr Reykhóla-
ferðinni, hressar og kátar
undir leiðsögn Steinunnar
Finnbogadóttur, en hún er
formaður Orlofsnefndar hús-
mæðra í Reykjavík (og for-
maður landsnefndar hús-
mæðraorlofsins). —
Konurnar I orlofsnefndinni
skiptast á um að vera með
hópunum og er Steinunn
fararstjóri þessa viku.
Undir borðum gríp ég
tækifærið og inni Steinunni
eftir því, hver sé tilgangurinn
með orlofi húsmæðra.
„Kjarni málsins er sá",
segir Steinunn, „að öll störf
þjóðfélagsins eru metin til
launa nema störf hús-
mæðranna. Þess vegna er
orlof húsmæðra viðleitni af
hálfu samfélagsins til að
koma til móts við þá sérstöðu
þeirra að geta ekki notið or-
lofs samkv. almennum or-
lofslögum".
Hafa karlmenn ekki sótt
um orlofsdvöl?
„Nei, ekki ennþá." svarar
Steinunn, „en því er ekki að
leyna, að grunnhugsun
laganna um orlof húsmæðra
er að mæta sérstöðu slíks
starfshóps, hvort sem um
karla eða konur væri að
ræða."
Því má skjóta inn hér, að
orlofsnend ein bað eitt sinn
hreppsnefnd á sínu svæði að
láta vita hverjir kæmu til
greina að njóta starfsins I
þeirra sveit og voru m.a.
nefnd nöfn tveggja karl-
manna og upplýst að þeir, I
sínum daglegu störfum, upp-
fylltu skilyrði laganna til hús-
mæðraorlofs.
Er orlofsdvölin bundin við
giftingu?
„Gifting eða ekki gifting er
einkamál hvers og eins og
hefur ekki áhirf á orlofsdvöl-
ina, — heldur hvort við-
komandi veitir eða hefur veitt
heimili forstöðu án launa-
greiðslu fyrir það starf". Hver
telurðu að séu varanlegust
áhrifin af orlofsdvölinni?
„Tvímælalaust það félags-
lega öryggi og þau mannlegu
tengsl, sem hér skapast og
sennilega er tilfinningin fyrir
jafnstöðu óvfða jafn ríkjandi
og hér".
Er húsmæðraorlofið ætlað
sérstökum aldurshópum?
„Nei, það eru engin aldurs-
takmörk, aðeins verksviðið,
sem gildir. En hins má geta,
að það er sífellt að verða
algengara að ungar konur
sæki orlof húsmæðra — ekki
slzt þar sem tekizt hefur að
sjá um gæzlu barna samtímis
orlofsdvölinni. Orlofsnefnd
húsmæðra I Reykjavík mun
starfrækja barnaheimili að
Saltvík á Kjalarnesi í ágúst-
mánuði n.k. Þá leggja báðir
hóparnir, börnin og hús-
mæðurnar, upp samtímis frá
Umferðarmiðstöðinni I
Reykjavík — sinn hópurinn I
hvorum bíl — og hittast á
sama stað, að dvöl lokinni."
Steinunn segir mér að
þær, sem einu sinni hafi farið
í orlofsdvöl, á vegum
nefndarinnar, sæki nær-
undantekningarlaust um að
komast aftur, enda eigi þær
rétt að að sækja aftur — þótt
þær, sem ekki hafi notið or-
lofsins áður gangi fyrir hverju
sinni. Dæmi eru um, að kon-
ur sem hafa hitzt I fyrsta sinni
I orlofinu, hafi stofnað til
áframhaldandi kynna og vin-
áttu með sér. Einnig að kon-
um sem í fyrsta skipti komu
fram á kvöldvökum eða fund-
um I orlofsdvöl hafi haldið
áfram á þeirri braut og tekið
virkan þátt I félagslífi eftir
það, og aðrar jafnvel lært
framsögn og iðkað það
síðan.
Ég hefi orð á þvl við Stein-
unni, að mér virðist hús-
mæðraorlofið hafa þróazt far-
sællega og að ákjósanlegt
skipulegt sé á framkvæmd
þess.
„Orlofsnefnd húsmæðra I
Reykjavík", svaraði Stein-
unn, „er kosin þriðja hvert ár
af Bandalagi kvenna I
Reykjavík. í nefndinni eru
þrír aðalfulltrúar og skipta
þeir með sér verkum — auk
formanns er gjaldkeri, Ragn-
hildur Eyjólfsdóttir, og ritari,
Brynhildur Skeggjadóttir.
Aðrar I orlofsnefndinni eru
Húsmæðursýna „tízkuna 1930 — 70'
Helga Einarsdóttir, Ásta
Jónsdóttir og Magnea Karls-
dóttir og hefur samstarfið
með þessum konum verið
með afbrigðum gott og
ánægjulegt. Þess má geta að
starf nefndarinna er
ólaunað."
Að lokum varpa ég þessari
spurningu fram: „Steinunn
— nú hefur þú dvalið með
mörg hundruð reykvískra
húsmæðra I orlofi, hvernig
líkar þér við þær?"
„Frábærlega vel — það er
reisn yfir þesssum konum.
Þær búa yfir hafsjó af fróð-
leik, sem þær miðla hver
annarri óspart. Eftir reynslu
minni sofa íslenzkar konur
ekki neinum Þyrnirósar-
svefni, heldur þurfa aðeins
að ýta Ijóflega við þeim nú I
dögun félagshyggjunnar og
mannréttindaviðleitni. Ekki
sakaði að það væri
„prinsinn", sem gæfi
morgunkossinn".
Zftir borðhaldið skutum við
á fundi og haldin var stutt
framsaga sem tók mið af
kvennaárinu og stöðu I-
lenzkra kvenna I nútlmanum.
Fjörugum umræðum, sem
stóðu fram yfir miðnætti,
lauk með þvt að konurnar
tóku einróma undir ályktun
kvennaársráðstefnunnar að
Loftleiðum í júní s.l. um, að
ákvæði um jafnrétti karla og
kvenna verði sett I stjórnar-
skrána íslenzku.
Hjá mér kviknaði löngun til
að mega heimsækja allar
húsmæðraorlofshópana I ár,
ef marka mætti þennan hóp,
en lítt er samgöngumálin
hliðholl þeirri ósk minni.
Búðdælingar reyndust mér
vel I morgunsárið þriðju-
daginn 8. júlí og fengu mér
far með flutningabíl, sem var
að sækja þeim áburð að
Gufunesi. Leiðarkerfi S.V.R.
reyndist traust inn I hjarta
borgarinnar, en klukkutlminn
góði hafði aukist og marg-
faldazt og ég þannig
syndgað upp á náðina. BJE
Orlof húsmæðra í Reykjavík að Laugum f Dalasýslu vikuna
2.—9. júlí 1975 tekur undir eftirfarandi ályktun:
Ráðstefna í tilefni alþjóðlega kvennaársins, haldin dagana 20. til 21. júní
1975, beinir þeirri áskorun til fslenzkra stjórnvalda, svo og til nefndar þeirrar,
er Alþingi hefur falið að endurskoða stjórnarskrá Islands, að sett verði í
stjórnarskrána ákvæði um jafnrétti milli karla og kvenna, sbr. yfirlýsingu
Sameinuðu þjóðanna 7. nóv. 1967 um afnám misréttis gagnvart konum, en þar
segir m.a. í 2. grein: „Grundvallaratriði jafnréttis skal sett í stjórnarskrá eða
tryggt á annan hátt með lögum“.
Oft er gott sem gamlir kveða.
„Tengdadóttir þín er sí og æ lasin og ónóg sér.“
„Er það nokkur furða,“ sagði hin aidna tengdamóðir,
„— fer aldrei út og á bara tvær vinkonur.“
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. JÚLl 1975