Morgunblaðið - 25.04.1976, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. APRÍL 1976
FORDUMBOÐIÐ Sveinn Egilsson h.f. er 50 ára á þessu ári, en
hinn 2. janúar 1926 fékk Sveinn Egilsson, bifreiðavélfræðingur,
umhoð á íslandi fvrir framleiðslu Ford-verksmiðjanna í Banda-
ríkjunum. Þar hafði hann numið iðn sína nokkrum árum áður.
Segja má að saga Fordumboðsins sé samlvinnað sögu bifreiðar-
innar á íslandi. Arið 1913 kom til landsins fvrsti Ford-bíllinn og
hófst þar með samfelld saga þessa farartækis hér á landi. Nú er
bílaeign landsmanna um 70 þúsund bílar, en af þeim fjölda mun
nær fimmti hver bíll vera af Ford-gerð.
• FYRSTI FORDINN KOM
FYRIR TILSTUÐLAN V-
ISLENDINGA
Eins og kunnugt er af frá-
sögnum Landnámu tókst land-
nám íslands ekki f.vrr en i
þriðju tilraun. Hið sama má
segja um bilinn og landnám
hans á Islandi. Fyrsti bíllinn,
Thomsensbíllinn, olli deilum og
menn voru ekki á eitt sáttir um
notagildi hans. Arið 1907 var
annar bill fluttur inn og keypti
hann bóndinn á Grund í Kyja-
firði, Magnús Sigurðsson. Liðu
landinu og slíkt farartækí og
urðu menn að notast við hreins-
aða steinolíu. Síðar var farið að
nota hér „gasoline", sem svo
fékk nafnið bensín.
• BlLAVERKSTÆÐI STOFN-
AÐ
En ætlunin var að ræða sögu
Ford-umboðsins, Sveins Egils-
sonar h.f.. Stofnandi fyrirtækis-
ins var Sigursveinn Egilsson,
sem i daglegu tali var ávallt
nefndur Sveinn. Hann fæddist í
Reykjavik 12. maí 1890 og voru
Viðurkenningarbréf Henrv Fords II, stjórnarformanns Ford Motor
Companv, sem afhent var sumardaginn fvrsta.
siðan 7 ár unz fyrsti Fordinn
kom til landsins og var hann
m.a. keyptur. fyrir samskotafé
meðal Vestur-Islendinga, sem
vildu vinna að bættum sam-
göngum í gamla föðurlandinu.
Þessi bifreið reyndist það vel,
að fljótlega bættust fleiri í hóp-
inn og annar P’ord kom til
landsins strax árið eftir 1914.
Það sama ár voru og samþykkt
fyrstu bifreíðalögin og hlutu
þau konungsstaðfestingu hinn
2. nóvember 1914. Þetta sama
ár notar lögreglan fyrsta sinn
bifreið til embættiserinda, er
tveir lögregluþjónar þurftu að
bregða sér suður í Hafnarfjarð-
arhraun og þetta sama ár gerir
Morgunblaðið samning við
Svein Oddsson bifreiðastjóra
þess efnis að hann flytti blaðið
austur í sveitir í hverri bílferð,
sem hann færi „meðan veður
og færð leyfði." Sté þar þetta
ágæta blað sín fyrstu spor mót
því að verða blað allra lands-
manna með aðstoð bifreiðar.
En þótt margt gott hlytist af
bílnum og komu hans til lands-
ins, fylgdi í kjölfar hans aukin
slysatiðni. Fyrsta bifreiðaslysið
varð 18. júní 1915 við Elliðaár-
brúna. Sá er fyrir þvi varð var
Magnús Bjarnason, bifreiða-
stjóri, sem vel var þekktur og
gekk lengst undir nafninu
„Srtæra-Mangi''. i bifreiðinni
var einn farþegi og lenti hún á
brúnarstólpa og kastaðist
Magnús út úr bifreiðinni og
hlaut höfuðhögg. Þá ber og að
geta þess, að við komu fyrsta
bíisins var ekkert eldsneyti til í
foreldrar hans Egill Diðriks-
son. steinsmiður og Rannveig
Þorsteinsdóttir kona hans. Arið
1910 fór Sveinn til Ameríku og
kom þaðan aftur árið 1919 til
þess að heilsa upp á foreldra
sína. Hann ætlaði ekki að
ílengjast hér, heldur hugðist
fara aftur vestur um haf, þar
sem hann hafði eins og margur
séð opna framtíðarmöguleika.
Þar hafði hann þessi ár dvalizt í
Chicago við sa’msetningu og við-
hald P'ord-bifreiða, en vegna
heilsubrests dróst utanförin á
langinn. Á þessum árum voru
fyrstu bifreiðarnar einmitt að
flytjast til landsins og innflutn-
ingur á „sjálfrenniskeiðum" að
F or d-umbo ð
Sveins
Egilssonar
ára
aukast. Fáir kunnu handtökin
við að setja þessa gripi saman
eftir flutninginn til landsins og
urðu því ýmsir að leita til
Sveins. Sama ár og hann kemur
til íslands stofnar hann því
bílaverkstæði i félagi við bróð-
ur sinn, Jón Egilsson, sem þá
var aðalbókari og féhirðir Gas-
stöðvarinnar í Reykjavík. Áttu
þeir svo fyrirtækið saman og
höfðu aðstöðu i kox-boxinu í
Gasstöðinni þar sem hann fékk
aðstöðu fyrir tilstilli bróðurins.
í Gasstöðvarportinu vann
Sveinn i ár, en þá hafði hann
komið sér upp verkstæði gegnt
Gasstöðinni við Hverfisgötu. Á
þeirri lóð reisti hann síðar
Sveins Egilssonar-húsið, Lauga-
veg 105. Þótt nafn Sveins hafi
jafnan verið tengt Ford, var
fyrsti bíllinn sem hann setti
saman í porti Gasstöðvarinnar
Chevrolet, sem var í eigu
Scheving-Thorsteinssonar.
• UMSVIVIN AUKAST
Sveinn Egilsson opnaði fyrsta
verkstæði sitt á lóðinni við
Hlemm árið 1923. Jón Egilsson
bróðir Sveins starfaði með hon-
um i fyrirtækinu til dauða dags
1929, en eftir það hafði hartn
starfsemina einn með höndum.
Verkstæðisstarfsemin byrjaði
smátt, en stækkaði eftir því
sem árin liðu. Litla verkstæðið
var brotið niður og stærra
byggt í staðinn og smám saman
byggðist Sveins Egilssonar-
húsið í u-laga mynd utan um
fyrsta verkstæðið. Árið 1930
var önnur hæð hússins reist og
tók bygging hennar 4 til 5 ár.
Umsvifin jukust og Sveinn
varð að ráða sér aðstoðarmenn.
Sjálfur leiðbeindi hann og leið-
sagði mönnum sínum og til þess
að auðvelda þessa iðnfræðslu
hafði hann við hendina „mód-
el“ úr stifum pappa, þar sem
einstakir hlutar voru hreyfan-
legir. Jafnframt bílasölu og við-
gerðarþjónustu hafði Sveinn
Egilsson með höndum kennslu í
akstri fyrstu árin.
Eins og áður segir fékk
Sveinn Egilsson formlegt um-
boð fyrir Ford hinn 2. janúar
1926. Hafði hann áður haft með
höndum sölu á Fordbifreiðum.
Síðar fékk Kristján Kristjáns-
son umboð fyrir Ford á Akur-
eyri og rak þar bílasölu. Páll á
Þverá Stefánsson hafði einnig
söluumboð fyrir Ford og þegar
hann fór að þreytast vegna ald-
urs seldi hann fyrirtæki sitt.
Fékk þá Kr. Kristjánsson um-
boð fyrir Ford í Reykjavík og
varð aðalkeppinautur Sveins
Egilssonar h.f.. Gerðist þetta
upp úr 1952, en þá var Sveinn
Egilsson látinn en hann lézt
1949.
Við lát Sveins Egilssonar var
stofnað hlutafélag um fyrirtæki

Sveinn Egilsson
Kristján Kristjánsson
Þrfr vörubílar með farþega-
byrgi Alþingsihátíðarnefndar
1930
hans — Sveinn Egilsson h.f.
Það var jafnan samkeppnisaðili
við Kr. Kristjánsson og vegnaði
þeim upp og ofan til skiptis. Nú
hafa fyrirtækin hins vegar ver-
ið sameinuð í trausti þess að
slíkt sé öllum til góðs.
• STÆRSTA BIFREIÐA-
VERZI UNLANDSINS
Núverandi eigendur hlutafé-
lagsir.s Svcir.r. Egilssor. tóku
við fyrirtækinu árið 1963.
Stjórnarformaður félagsins er
Haraldur Björnsson. Þegar
þessir eigendur tóku við Ford-
umboðinu var það allt til húsa á
Laugavegi 105 — á þeim stað,
sem Sveinn heitinn hafði hasl-
að sér völl fyrir mikinn dugnað.
Árið 1966 var verkstæðið síðan
flutt í Skeifuna 17, svo og vara-
hlutaverzlun fyrirtækisins.
Fluttist það i 1.200 fermetra
húsnæði. Öll starfsemi fyrir-
tækisins fluttist í Skeifuna
1971 og var húsnæðið þá orðið
4.000 fermetrar. Nú í tilefni 50
ára afmælisins tekur fyrirtækið
í notkun glæsilegt skrifstofu-
húsnæði og er húsnæði þess þá
orðið 5.600 fermetrar. 1 kjallara
skrifstofuhússins er bjartur og
rúmgóður sýningarsalur fyrir
notaðar bifreiðar og gefur það
möguleika á stækkun verkstæð-
is. Vegna sameiningar Kr.
Kristjánssonar og Sveins Egils-
sonar h.f. hafa margir starfs-
manna fyrrnefnda fyrirtækis-
ins flutzt til Sveins Egilssonar.
A jarðhæð nýja skrifstofuhúss-
ins er varahlutaverzlunin og
fluttist hún þangað rétt fyrir
siðustu áramót. Starfsfólk er
nú 70 manns.
Frá því er núverandi eigend-
ur Sveins Egilssonar h.f. tóku
við rekstri fyrirtækisins hefur
það flutt inn til landsins 6.200
Fordbila. Árið 1964 var velta
fyrirtækisins 63 milljónir
króna, en 10 árum síðar, 1974
var velta fyrirtækisins 1.100
milljónir króna er jafnmargar
milljónir og ár þau, sem island
hafði verið byggt. Það ár flutti
fyrirtækið inn 1.400 Ford-bíla.
Ford-umboðið á íslandi er
hluti af Evrópu-Ford. F'ram til
ársins 1971 tilheyrði Ford á is-
landi danska Ford. Tilhögun
Ford-umboðsins á islandi gagn-
vart Ford Motor Company er þó
talsvert öðruvísi er gerist t.d. á
Norðurlöndum, þar sem hið al-
þjóðlega fyrirtæki á a.m.k. 90%
fyrirtækjanna. Við þá breyt-
ingu að íslenzku Ford-umboðin
hættu að vera eins konar höfuð-
stöðvar í Danmörku, hafa
tengslin við Ford Motor Comp-
any aukizt. Að jafnaði koma
hingað fulltrúar til skrafs og
ráðagerða annan hvern mánuð
og Sveinn Egilson sendir starfs-
menn sína á ótal námskeið hjá
Ford erlendis. Allt slíkt er gert
til þess að auka hagkvæmni og
bæta þjónustuna við viðskipta-
vini fyrirtækisins.
Við samantekt þessara sögu-
legu punkta er stuðzt við upp-
lýsingar Þóris Jónssonar, fram-
kvæmdastjóra og ennfremur er
stuðzt við óprentað handrit
Guðlaugs Jónssonar um sögu
bflsins á íslandi eftir 1915.
• VIÐURKENNING FRÁ
HENRY FORD II
Þá ber þess aö geta aó Ford-
umboðið Sveinn Egilsson h.f.
bauð til sin nokkrum gestum í
tilefni afmælisins á sumardag-
inn fyrsta. i hófi þessu voru
fjórir fulitrúar frá Ferd Motor
Company, A1 Bass, Georg