Morgunblaðið - 25.04.1976, Blaðsíða 25

24
MORGUNBLAÐIÐ. SUNNUDAG'JR 25. APRÍL 1976
wgmiltifafeife
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarf ulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur. Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðaíscræti 6. sív i 10100
Aði/lstræii 6. s'»ni 22480.
Áskriftargjald 1000,00 kr. á mánuði innanlantís.
í lausasölu 50,00 kr. eintakið.
Nýlega auglýsti stjórn
verkamannabústaóa í
Keykjavík eftir umsóknum
i 308 ibúðir, sem verið er
að byggja í Seljahverfi,
samkvæmt lögum um
verkamannabústaói frá
árinu 1970. Verða í'yrstu
ibúðirnar fullbúnar til af-
hendingar í júnímánuði
nk. Borgarbúar hafa sýnt
verulegan áhuga á þeirri
viðleitni stjórnvalda, sem
þessar byggingar bera vott
um, til að skapa efnalitlum
fjölskyldum möguleika á
að komast yfir eignar-
íbúóir. Þessi augljósi áhugi
talar skýru máli og varpar
nýju ljósi á þær deilur um
húsnæðismál, sem staðió
hafa í borgarstjórn Keykja-
víkur undanfarin misseri.
Minnihlutaflokkarnir i
borgarstjórn hal'a lagt
höfuðáherzlu á byggingu
leiguíbúða. Borgarfulltrú-
ar Sjálfstæðisflokksins
hafa bæði i orði og verki,
viðurkennt þörlina á leigu-
íbúóum, en borgin á þegar
um 700 slíkar, en hins-
vegar lagt höfuðáherzlu á
byggingu eignaribúóa sam-
kvæmt lögum um verka-
mannabústaði.
Borgarfulltrúi, Magnús
L. Sveinsson, benti m.a. á, í
umræðum um húsnæðis-
mál, að borgin gæti bæói
fyrr og betur mætt hús-
næðisþörfinni meó bygg-
ingu eignaríbúða en leigu-
ibúóa, auk þess sem það
væri fremur í samræmi við
vilja borgarbúa aó lara þá
leió. Hann vakti athygli á
því, aó samkvæmt reglum
um fjáröflun til byggingar
verkamannabústaða þyrfti
borgin aðeins að leggja
fram 25% byggingar-
kostnaóar. Ef hinsvegar
yrðu byggóar leiguíbúóir
þyrfti borgin að leggja
fram 65—75% af bygg-
ingarkostnaóinum.
Kostnaður borgarinnar við
byggingu 100 leiguíbúða
nægði því til að mæta
kostnaóarhluta hennar við
300 íbúðir, sem byggðar
væru samkvæmt lögum um
verkamannabústaði. Það
væri því augljóst mál, að
frá fjárhagslegu sjónar-
miði væri það mun hag-
stæðara, og um leið
árangursrikara, að byggja
eignaríbúðir skv. lögum
um verkamannabústaði en
leiguíbúðir.
Kaupandi þarf að greióa
20% af kostnaóarverói VB-
íbúða áóur en hann flytur
inn. Siðan eru veitt svo-
kölluó F-lán, sem .nú eru
2.3 m.kr. til 25 ára meó
6 1/4% vöxtum auk 40%
vísitölubindingar. Þaó sem
þá vantar á byggingar-
kostnaðinn, sem ætla má aö
sé nærri 50% af íbúðar-
verðinu er lanaó til 42 ára
meó 2 1/8% vöxtum, án
visitölubindingar. íbúðir
þessar eru því seldar á
mjög góðum kjörum, sem
flestir ráða við, og ástæóa
er til að ætla, að mun fleiri
kjósi þessa leiö en að búa í
leiguhúsnæói borgarinnar.
Hinsvegar er jafnframt
ljóst, að aðstæður sumra
borgaribúa eru af ýmsum
ástæðum meó þeim hætti,
að þeir hafi ekki bolmagn
til að kaupa slíkar íbúðir,
þrátt fyrir hagstæð lána-
og greiðslukjör. Þar af
leiðir að borgin veróur
jafnframt að hafa til staðar
leiguíbúðir, sem nú eru 700
í eigu hennar. í því sam-
bandi er og óhjákvæmilegt
að minna á, aó með því að
efla byggingu verka-
mannabústaða, dregur úr
almennri íbúóaeftirspurn,
sem rýmkar um leigu-
húsnæði i borginni, sem þá
kemur að betri notum fyrir
þá, er fyrst og fremst þurfa
á leiguhúsnæði að halda.
Það er því tvímælalaust
rétt stefna hjá borgar-
stjórn að leggja fremur
áherzlu á byggingu eignar-
íbúða en leiguíbúða, eins
og valkostir nú eru.
í sambandi við eldra hús-
næði ber aó fagna þeirri
stefnubreytingu um Hús-
næðismálastjórnarlán, að
stórauka lánastarfsemi til
kaupa á því. Þessi stefnu-
breyting stuðlar aó betri
nýtingu íbúða í eldri hlut-
um borgarinnar og gerir
yngra fólki, meö börn á
framfæri, kost á að setjast
þar að. Þróun í þessa átt
skapar betri nýtingu á
skólum og þjónustustarf-
semi, sem fyrir er í borg-
inni, og hefur því hagnýtt
gildi.
Borgarfulltrúar Sjálf-
stæðisflokksins hafa rétti-
lega bent á, að meö sama
fjármagn úr borgarsjóði og
nægir til byggingar 100
leiguibúða megi stuðla að
byggingu 300 eignaríbúða,
eftir lögum um verka-
mannabústaði. Sú leió sé
þvi fjárhagslega þag-
stæóari og stuðli mun fyrr
aó sýnilegum árangri. Hún
er og í samræmi við þann
vilja meginþorra fólks, að
búa í eigin húsnæöi. Þessi
valkostur kemur og bygg-
ingariðnaðinum meir til
góða, meó sama fjármagni
úr borgarsjóði, þar eð hann
nægir, til byggingar þre-
falt fleiri íbúða ef miðað er
við byggingarhluta borgar-
innar. Aukin íbúðaeign
borgaranna rýmkar og
leiguíbúðamarkaðinn og
kemur þann veg að gagni
þeim, sem þurfa eöa vilja
búa i leiguhúsnæði. Sam-
fara þessu leggja borgar-
fulltrúar Sjálfstæðisflokks-
ins áherzlu á aukna láns-
fjárþjónustu til kaupa á
eldra húsnæði, sem skapi
betri nýtingu tiltækra
þjónustustofnana i eldri
hverfum borgarinnar, og
hafi hagnýtt gildi i rekstri
borgarinnar. Ástæóa er til
aó ætla aó þessi stefnu-
mörkun borgarfulltrúa
Sjálfstæðisflokksins eigi
hljómgrunn meðal borgar-
búa, samstöðu þeirra og
stuðning.
V alkostir í húsnæðis-
málum borgarinnar
Rey ki aví kurbréf
Laugardagur 24. apríl
Sigurður
Ágústsson
Það var við hæfi að siðasta
kveðjan til Sigurðar Agústssonar
var frá því sveitarfélagi, sem stóð
hjarta hans næst, Stykkishólmi,
sem gerði hann að heiðursborgara
sínum nú rétt fyrir páska. Eins og
þakkarkveðja Sigurðar sýndi, var
ekki unnt að gleðja hjarta hans
meir. Vart hefur nokkur átt þakk-
læti samborgará sinna eins skilið
og Sigurður Agústsson. Hann var
í fyrirrúmi fyrir framförum og
atvinnuuppbyggingu byggðarlags
síns og gegndi fjölda trúnaðar-
starfa fyrir heimabyggð sína
Hitmi sat á þíngi fvrir Snæfells-
Of Ilnapi>adalssýslu frá 1949— 59
en Vestui iandskjördæmi til i9*»7
Sigurður Agústsson var einn
vinsælasti þingmaður Sjálfstæðis-
flokksins enda Ijúfur maður í um-
gengni, víðsýnn og drenglundað-
ur, en fastur fyrir, ef því var að
skipta og atorkusamur með af-
brigðum. Hann var átroðnings-
laus alla tíð og undi við sitt og er
okkur Morgunblaðsmönnum sér-
staklega minnisstætt frá því hann
var á þingi, hve auðvelt var að
hafa við hann gott samstarf vegna
þess hve hógvær hann var fyrir
sína hönd og áhugamála sinna,
sanngjarn og skilningsríkur. Hon-
um lét ekki vel að látast gjns og
margra stjórnmálamanna er sið-
ur, og sýndi þakklæti af minnsta
tilefni. Slíkra manna er gott að
minnast. Og af slíkum mönnum er
margt hægt að læra, ekki sízt á
þessari hégómlegu og taugaveikl-
uðu öld, sem allt ætlar að kaffæra
í sýndarmennsku og orðagjálfri.
Sigurður var ræðinn i vinahóp, en
heldur hlédrægur út á við. Hann
var „glaðsinna alvörumaður",
eins og Geir Hallgrímsson segir
um hann í minningargrein í
Morgunblaðinu í gær.
Sigurður Agústsson kom áhuga-
málum sínum fram á þingi, ekki
síður, en kannski frekar, en
aðsópsmeiri þingmenn, notaði
hæversku og málafylgju og
vinsældir sínar, sem náðu langt út
fyrir raðir sjálfstæðismanna
Hann var líka góður húmoristi,
eins og hann átti kyn til, og svip-
mikill persónuleiki að því leyti.
að menn tóku eftir þessum kurt-
eisa og prúða manni, sem stakk í
stúf við pólitiska uppboðið allt í
kringum hann. En einkum og sér
i lagi tóku menn eftir honum
vegna þess, að hann lét verkin
tala í heimabyggð sinni.
Sigurður Ágústsson var merkur
samtíðarmaður og sér verka hans
víða stað. Samstarf hans við Morg-
unblaðið er þakkað; það var sam-
starf tveggja sjálfstæðra aðila,
sem báru virðingu hvor fyrir öðr-
um. Með sliku samstarfi ná menn
oft betri árangri en með því að
göslast áfram og þykjast einir allt
vita. Sumir stjórnmálamenn — og
raunar ýmsir aðrir, t.a.m. sumir
listamenn — hafa tilhneigingu til
að lfta á blöð eins og einhverja sól
til að varpa ljósi á ego þeirra
sjálfra, þ.e. tunglið sem sést
stundum ekki vegna andlegs
tunglmyrkva. Það eru menn eins
og Sigurður Ágústsson, sem hafa
borið hugsjónir sjálfstæðisstefn-
unnar fram landi og þjóð til heilla
og farsældar.
Snorri
Hjartarson
Annars merks Íslendings er nú
einnig ástæða til að minnast,
skáldsins Snorra Hjartarsonar,
sem varð sjötugur á sumardaginn
fyrsta. Snorri er eitt af höfuð-
skáldum þjóðarinnar, listfengur
og sérstæður í bókmenntum sam-
tíðarinnar. Hann er hlédrægur og
hefur ekki fundið hjá sér hvöt til
þess að trana sér eða list sinni
fram, enda þarf hún ekki á því að
halda: ljóð Snorra Hjartarsonar
eiga áreiðanlega eftir að verða
endingarbetri en margt það sem
meira er blásið upp um þessar
mundir, bæði í bókmenntum og
öðrum listgreinum. Vafamál er,
að listrænni ljóð hafi verið ort á
síðustu áratugum hér á landi en
beztu ljóð Snorra Hjartarsonar.
Þjóðin á honum því mikið að
þakka og Morgunblaðið sendir
honum árnaðaróskir á þessum
merku tímamótum i lifi hans.
Leiðir Snorra Hjartarsonar og
Morgunblaðsins í utanríkismálum
hafa ekki legið saman og hefur
hann i nokkrum ljóða sinna gagn-
rýnt þá stefnu sem blaðið hefur
stutt. En eitt er afstaða til þjóð-
mála, annað mat á listum og
merkum samtímamönnum.
Ungur hafði Snorri Hjartarson
í hyggju að verða rithöfundur á
norska tungu, en hvarf sem betur
fer frá því. Það var íslandi mikil
gæfa. I samtali við blaðamann
Morgunblaðsins fyrir mörgum ár-
um sagði hann m.a.: ,,Það rann
upp fyrir mér siðar, að ég var
raunar útlagi í tvennum
skilningi; bæði frá landi mínu og
tungu. Og útlegð frá sinni eigin
tungu er skáldi óþolandi. ..“
Land þjóð og tunga, þrenning
sönn og ein.. . segir skáldið í
þekktasta Ijóði sínu, enda hefur
þessi þrenning ávallt verið
honum hugstæðust.
Ekki er úr vegi að taka undir
orð Gunnars Stefánssonar i
nýlegri grein um Snorra: „Með-
al íslenzkra skálda er
Snorri einn af fremstu varðveizlu-
mönnum klassiskra menningar-
verðmæta á vorri tíð. Máttugt,
svipmikið og þó tært mál hans fær
næringu jafnt úr fornum skáld-
skap sem verkum þeirra manna á
nítjándu öld sem af mestri list
rituðu og hófu tungu vora til nýs
vegs. Til marks um það hve
nákomnir þessir menn eru Snorra
má nefna hið ógleymanlega ljóð
hans, Jónas Hallgrímsson. Sú
perla er verðug minning skáld-
anna beggja."
Sinnið og skinnið
Islenzkir stjórnmálamenn eru
að sjálfsögðu mjög undir smásjá
almennings, ekki síður en þeir
sem vinna að öðrum störfum, sem
sérstaka athygli vekja. Það var
því harla eftirminnilegt að hlusta
á tvær stjórnmálakempur í sjón-
varpinu ekki alls fyrir löngu,
Eystein Jónsson og Hannibal
Valdimarsson, og fylgjast með
því, hvernig þeir lita á þjóðmálin
af þeim sjónarhóli, sem þeir nú
standa. Þeim varð tíðrætt um það,
að öll stjórnmál væri málamiðlun
og samkomulag og reyndar byggð-
ist lýðræði á samningum, sem
ættu þó ekkert skylt við hrossa-
kaup, eins og þau tíðkuðust hér
áður fyrr, að því er Eysteinn Jóns-
son sagði. Að sjálfsögðu er það
rétt, að málamiðlun og samkomu-
lag eru forsendur fyrir því, að
lýðræði geti verið virkt, en í
einræðisríkjum þurfa stjórnend-
ur hvorki að leita samstarfs við
aðra né samkomulags, þvf að þar
ráða þeir einir öllu. Stundum
segjast einvaldar og klíkubræður
SNOKRI
IIJARTARSON
SIGURÐUR
Agústsson
þeirra tala í nafni þjóðarinnar,
eins og kunnugt er, enda þótt þeir
séu eins langt frá „þjóðinni" og
nokkur maður getur verið. Það er
t.a.m. athyglisvert, að forystu-
menn i kommúnistalöndum tönn-
last alltaf á því ef einhver hefur
aðrar skoðanir en þeir sjálfir eða
samflokksmenn þeirra, að þá hafi
þeir skoðanir fjandsamlegar þjóð-
félaginu eða andstæðar hags-
munum fólksins eins og komizt er
svo fjálglega að orði og séu þjóð-
féndur, svo að ekki sé minnt á
önnur verri orð sem gripið er til.
Allir sæmilega upplýstir menn
hafa fylgzt með því, hvernig'þeir,
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. APRÍL 1976 25
THE OBSERVER THE OBSERVER
Vorísviknir
flóttamenn
styðja hægri
öflin í Portúgal
LISSABON — Portúgalir, sem
snúið hafa heim frá gömlum
nýlendum sínum i Afríku, hafa
hótað, að þeir muni hafa áhrif á
úrslit þingkosninganna, sem
fram eiga að fara í Portúgal 25.
april n.k. Þeir eru um 400.000
talsins og eru harla óánægðir
með hlutskipti sitt. Þeir áfellast
ríkisstjórnina fyrir að hafa
sleppt hendinni af nýlendum
sinum í óeðlilegum flýti, og
þeir sem koma frá Angóla eru
óánægðir með það, að
Portúgalir skuli hafa viður-
kennt stjórn MPLA sem hina
einu, réttu stjórn landsins, en
hún nýtur sem kunnugt er
stuðnings Kúbumanna og
Rússa. Til að láta óánægju sína
í ljós hafa margir úr hinum
stóra hópi flóttamanna lýst yfir
stuðningi við hægri öflin i
Portúgal, en úr þeim armi
kveður einkum að þremur
stjórnmálaflokkum.
Annar ásteytingarsteinn
flóttamannanna lýtur að fjár-
festingu þeirra í Angóla og
Mósambik. Margir sparifjáreig-
endur keyptu á sinum tima
ríkisskuldabréf sem út voru
gefin til að fjármagna lagningu
vega og byggingu skóla og
sjúkrahúsa, en slíkar fram-
kvæmdir höfðu verið van-
ræktar undir 40 ára einræðis-
stjórn. Ennfremur lagði fólk fé
í gerð stíflnanna Cabora Bassa í
Mósambik og Cunene í suður-
hluta Angóla. Stjórnvöld i
Lissabon höfðu fullvissað
fólkið um, að vextir af skulda-
bréfum þessum yrðu greiddir
og fjármagnið endurkræft.
Hins vegar hefur nú komið á
daginn, að engin slik trygging
er fyrir hendi nema því aðeins
að skuldabréfin hafi verið flutt
til Portúgals á löglegan hátt
fyrir 20. september árið 1974.
Flestir flóttamannanna eru
frá Angóla og þeir flúðu ekki
frá fyrri heimkynnum sínum
fyrr en örskömmu áður en
nýlendan hlaut sjálfstæði 11.
nóvember sl. Þeir eru yfirleitt
fullir gremu og telja sig hafa
verið órétti beitta af hálfu rót-
tækrar ríkisstjórnar Portúgals.
Ríkisstjórnin hefur viður-
kennt borgararéttindi flótta-
mannanna, sem skiptast
nokkurn veginn i þrjá jafna
hópa eftir litarhætti — hvitir,
þeldökkir og kynblendingar.
Dálítill hópur hefur indverskt
blóð í æðum. Þeir eru yfirleitt
illa staddir fjárhagslega og
margir hafa aldrei áður dvalizt
í Portúgal. Stór hópur þeirra á
ekkert venzlafólk þar i landi,
þar sem þeir eru afkomendur
innflytjenda í þriðjá eða fjórða
lið. Þeir telja sig aðskotadýr í
landinu, gera sér far um að
halda hópinn, og gefa m.a. út
sérstakt blað, O Retornado. 1
mörgum tilvikum eiga þeir fátt
annað sammerkt með öðrum
landsmönnum en tungumálið.
Þegar Angóla rambaði á
barmi borgarastyrjaldar, greip
um sig skelfing meðal lands-
manna. Mörgum var i fersku
minni uppreisn blökkumanna
árið 1961, sem hreyfing Hold-
ens Roberto, UPA (nú FNLA)
stóð fyrir. í þessari uppreisn
voru þúsundir hvítra manna og
svartra drepnir á einni nóttu.
Af ótta við að eitthvað slíkt eða
þaðan af verra endurtæki sig,
sóttu margir um hæli í Portúgal
sl. ár, enda þótt það væri í raun-
inni óþarfi. Ef þeir vilja halda
til Angóla á nýjan leik, þurfa
þeir til þess sérstakt leyfi frá
MPLA, og dágóðan tíma getur
tekið að fá það. Það verður að
staðfesta að viðkomandi hafi
engan fjandskap sýnt MPLA-
eftir E.S.
CORBETT
hreyfingunni, sem fer með
völdin I landinu og hefur
strangt eftirlit með sérhverjum
manni, hvítum eða svörtum,
sem starfaði á kaffiekrunum í
norðurhluta landsins, þar sem
UPA hafði áður undirtökin, eða
hafði dvalizt i suðurhlutanum,
á áhrifasvæði UNITA, þriðju
frelsisfylkingarinnar í landinu.
Portúgalar frestuðu því að
veita viðurkenningu stjórn
MPLA þar til 23. febrúar sl.
Astæðan var sú, að
kommúnistar unnu eindregið
að viðurkenningu hennar á
kostnað hinna fylkinganna,
sem Vesturveldin studdu.
Núverandi rikisstjórn
Portúgals þarf að greiða geypi-
verð fyrir 500 ára nýlendu-
stjórn í Afriku. Hún þarf að
leggja fram um tvo milljarða
sterlingspunda að þvi er talið
er til endurgreiðsiu á langtíma-
lánum og til bótagreiðslna
vegna þjóðnýtingar. Við þetta
bætist kostnaður við það að sjá
flóttamönnum fyrir viðurværi,
en þeim hefur farið fjölgandi,
því að bætzt hafa i hópinn
menn, sem flúðu frá Angóla til
Zaire og Vestur-Afríku.
Flestir flóttamannanna komu
til Portúgals án þess að hafa
nokkra von um atvinnu né
heldur nokkurt fjármagn eða
bakhjarl. Lála mun nærri að
það kosti Portúgala 500
milljónir eseudo á mánuði eða
um 10 milljónir sterlingspunda
að sjá þeim farboröa. Sam-
kvæmt opinberum upplýsing-
um er nú varið mánaðarlega
200 milljónum eseudo eða fjór-
um milljónum sterlingspunda
til fæðis og húsnæðis fyrir
flóttamennina. Ennfremur eru
um 10% þeirra vistaðir á
hótelum og gististöðum víðs
vegar í landinu og fyrir það er
aukalega greitt að jafnaði 260
escudo daglega á hvern ein-
stakling, en hér er aðallega um
fjölskyldur að ræða. Þar sem
atvinnuleysi er þegar mikið
vandamál i Portúgal og tala at-
vinnulausra er um 400.000, er
lítil von til þess að flótta-
mennirnir fái störf i náinni
framtíð.
THE OBSERVER
Fjölskyldur þessar búa yfir-
leitt á beztu hótelum landsins,
þar sem ófulllnægjandi aðstaða
er talin vera á öðrum gististöð-
um. Hins vegar eru hótel þessi
ætluð ferðamönnum, en tekjur
af þeim eru afar mikilvægar
fyrir bágborinn efnahag lands-
ins. Að undanförnu hefur orðið
talsverður afturkippur í ferða-
málum. Erlendum ferða-
mönnum fækkaði um 30% á
árinu 1974 vegna þess ástands i
stjórnmálum, sem þá ríkti í
Portúgal. Áríð 1975 fækkaði
þeim enn um 15%. En ef visa á
flóttamönnunum út af
hótelunum vegna erlendra
ferðamanna, hvar á þá að koma
þeim niður?
Áætlanir eru uppi um að
reisa verksmiðjuframleidd hús,
kaupa hjólhýsi og lagfæra
gamalt húsnæði. En þetta er
ekkert áhlaupaverk, og enda
þótt takast mælti að rýma
hötelin fyrir sumarið, er álita-
mál, hvort þau verða leigufær,
eða hvort unnt er að lagfæra
gistirýmið i tæka tíð, en margar
sögur eru á kreiki um slæma
umgengni og skemmdir af völd-
um flóttamannanna. Til að
mynda hefur þvi verið fleygt að
þeir séu litt hrifnir af
portúgölskum mat og eldi þvi
sjálfir uppi á hótelherbergjum
sinum.
Hingað til hafa Portúgalar
sýnt flóttamönnunum samúð og
skilning, enda hafa þeir ekki
valdið neinum meiriháttar
vandamálum og yfirleitt
hegðað sér vel. Hins vegar kann
svo vel að fara að afstaöa
manna breytist, þegar ferða-
mannatimabilið gengur í garð,
en það notfæra margir sér til að
drýgja tekjurnar þannig að þeir
geti séð sér sæmilega farboröa
það sem eftir er ársins.
sem hafa t.a.m. aðrar skoðanir en
ráðamenn í Sovétríkjunum, eru
fyrirlitnir og kallaðir öllum illum
nöfnum, en sameiginlegt með
þeim öllum, að áliti stjórnvalda,
er það, að þeir stundi andsovézka
starfsemi, eins og það er kallað.
Þetta er í raun og veru megin-
munurinn á lýðræði og einræði.
Og hvað sem um lýðræðið má
segja, hefur Islendingum ávallt
þótt það eftirsóknarverðara en
það myrkviði, sem ávallt fylgir í
kjölfar einræðisstefna, hvort sem
þær eru til hægri (t.a.m. Chile)
eða vinstri (Kommúnistaríki).
Það var íhugunarefni að hlusta á
kempurnar fyrrnefndu fjalla um
þessi atriði og komast að sömu
niðurstöðu, þ.e. að stjórnmála-
menn séu ekki einhver stöðluð
stétt, þar sem allir eru eins, held-
ur stétt ólikra einstaklinga, sem
þurfa að vinna hugsjónamálum
sinum fylgi, en koma þeim ekki
alltaf í höfn nema með samning-
um og málamiðlun.
Slikar málamiðlanir virðast
fara mjög í taugarnar á ýmsum
þeim sem sjá helzt ekki annað en
spillingu, þar sem stjórnmála-
menn koma við sögu (a.m.k. póli-
tískir andstæðingar) og eiga
stjórnmálamenn ef til vill ein-
hvern þátt i því, eins og fram kom
i fyrrnefndum sjónvarpsþætti,
því að þeir reyna stundum að
svara spurningum fjölmiðla með
vífillengjum og undanbrögðum.
En það á við stjórnmálamenn eins
og aðrar stéttir þjóðfélagsins, að
svo margt er sinnið sem skinnið.
Og nauðsynlegt er að gleyma þvi
ekki, að málamiðlun leiðir stund-
um til spillingar því miður. Þó að
utanaðsteðjandi hætta sé mikil
eins og tímarnir eru, þá stafar
okkur meiri hætta af okkur
sjálfum; ef innviðirnir eru maðk-
smognir, hrynur þ.jóðfélagsbygg-
ingin. Öréttlæti er eins og ormar í
viðnum; t.a.m. i ú>-e!tum <>g órétt-
látum skattalögum eins og við
búum við nærast þessir ormar og
éta innviði þjóðfélagsins.
Okkur er ef til vill nauðsyn-
legra nú en nokkru sinni að efla
lýðræðislega hugsun með
íslenzku þjóðinni og virðingu
fyrir þingræði og hvetja hana til
að standa vörð um arfieifð sina.
Ekkert er Islendingum eins í blóð
borið og þingræði. Á Þjóðveldis-
öld fer það saman við aðra helztu
þætti menningar og þjóðlífs eins
og sagnaritun og skáldskap og er
eftirminnilegt að sjá, hversu
mikil rækt lögð er við þingræðið í
mestu bókmenntagersemum
þjóðarinnar til forna. Lög voru
líka eitt það fyrsta sem skrifað
var á íslenska tungu. Þannig á
lögfræði virkan þátt í þróun tung-
unnar, ekki síður en t.a.m.
Kristinn dómur.
A sama hátt og okkur er nauð-
synlegt að veita stjórnmálamönn-
um eins mikið aðhald og unnt er,
svo að þeir afvegaleiðist ekki né
noti völd sín og aðstöðu 1 neikvæð-
um tilgangi, þá er okkur einnig
bæði holt og skylt að styðja við
bakið á þeim mönnum, sem
fastast fylgja fram hugsjónum
þingræðisins og er það ekki sízt
nauðsynlegt nú, þegar ýmis öfl
leggjast á eitt um að sverta
þennan dýrmætasta arf okkar frá
fornu fari. Þessi öfl eru bæði utan
þings og innan.
Að líta sér nær
Að vísu kom ekki ýkja margt
fram um reynslu Eysteins og
Hannibals í fyrrnefndum þætti,
enda erfitt að koma sliku við í
sjónvarpi, þar sem hver minúta
virðist gulls í gildi og fátt brotið
til mergjar, en oftast látið
nægja að stikla á stóru með
þeim hætti, að sjaldnast
verður eftirminnilegt. Að
þessu komu þeir Eysteinn og
Hannibal að vísu einnig, þegar
þeir ræddu um stjórnmálamenn i
rikisfjölmiðlum, bæði útvarpi og
sjónvarpi, og gagnrýndu báðir,
hversu litinn tíma spyrjendur
gæfu sjálfum sér og öðrum til
þess að komast að rótum mikil-
vægra mála. Eysteinn lagði sér-
staka áherzlu á það, að hann hefði
þungar áhyggjur af þvi, hversu
yfirborðslegar stjórnmálaumræð-
ur væru orðnar í þessum fjölmiðl-
um og má það raunar til sanns
vegar færa. Báðir höfðu þessir
gömlu stjórnmálamenn áh.vggjur
af því, hversu auðveldlega stjórn-
málamenn kæmust stundum frá
spurningum, sem að þeim væri
beint, en einnig er það rétt, að
spyrjendur eru oft og einatt
hvorki nógu hlutlausir né nógu
vel að sér i þvi efni, sem þeir taka
sér fyrir hendur að fjalla um i
fjölmiðlum, til að nokkur von sé
til þess, að þeir geti fengið skýr og
afdráttarlaus svör. Það er vitað
mál, að til þess að fá slík svör má
spyrjandinn ekki vera verr að sér
í viðfangsefninu en sá, sem
spurður er. Helzt þyrfti hann að
vera betur að sér. Við þurfum nú
um stundir mest á því að halda, að
fólk sé vel upplýst og geti dregið
réttar ályktanir af réttum upplýs-
ingum; að ekki sé unnt að afvega-
leiða það vegna fákunnáttu eða
rugla það i riminu með skírskot-
un til lágra hvata, einsog
stundum er reynt i pólitizkum
umræðum. Þeim er þvi mikill
vandi á höndum sem taka að sér
að upplýsa þjóðina í fjölmiðlum,
ekki sízt rikisfjölmiðlunum, og
verða að una því að miklar kröfur
eru til þeirra gerðar, ekki siður
en hinna sem við þjóð- og stjórn-
mál fást. Þröngsýni eða fordómar
fréttamanna eru löstur, sem
stundum ber meira á en fróðleiks-
fýsn og löngun til þess að fá rétt
svör og upplýsandi niðurstöður.
Fjölmiðlar eru ekki dómstóll.
heldur eins konar skóli, þangað
sem þjóðin á að geta sótt fróðleik
og upplýsingar, svo að hún sé
betur búin undir það að lifa i
landi sinu og draga .réttar
ályktanir af þeim umræðum sem
hæst ber hverju sinni. Upplýst
fólk ætti að móta betra þjöðfélag
en óupplýst, en þó er það ekki
einhlítt, eins og dæmin sýna. Það
er því ekki alltaf við stjórnmála-
mennina eina að sakast. þegar
þeir reyna að komast létt út úr
stjórnmálaumræðum i rikisfjöl-
miðlunum. Eða hvað segja menn
t.a.m. um afgreiðslu mála i æðstu
menntastofnun þjóðarinnar,
Háskólanum, sem ætti að vera
frjáls og óháð og gjörsamlega laus
við pukur og fordóma, og ekki
sizt pólitiska þröngsýni, en virðist
þvi miður langt frá þvi laus við
þessa bresti, jafnvel læknadeildin
hefur fallið i slæma gryfju. Og
svo tönnlast menn á óheilindum
og óvönduðum vinnubrögðum hjá
stjórnmálamönnum og blaða-
mönnum. Maður, líttu þér nær(!)
I stjórnmálum eru bæði til góð-
ir og vondir stjórnmálamenn í öll-
um flokkum, ábyrgir og ábvrgðar-
lausir, fordómafullir og viðsýnir
yfirborðslegir og hreinskilnir sér-
stæðir og litilsigldir eins og
raunar i öllum stéttum. Og fyrst
Eysteinn og Hannibal minntust á
fréttamenn og ritstjóra. verðum
við að játa, að þeir hafa einnig
fyrrnefnda kosti og galla. ekki
síður en aðrir. Þeir eru ekki allir
eins. Staðlaðir blaðamenn eru
ekki til frekar en staðlaðir stjórn-
málamenn. Og enda þótt starf
blaðamanna kalli á hörð viðbrögð
og misjafna dóma ekki síður en
störf stjórnmálamanna. er ekki
Framhald á bls. 32