Morgunblaðið - 10.10.1976, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. OKTÓBER 1976
m
Amoksturs-
tæki
Vorum að fá ámoksturstæki á URSUS dráttarvélar, 40
— 60 og 85 hestöfl.
VÉLABORG,
Klettagörðum 1 sími 86655 — 86680.
Nýkomnarerlendar hljómplötur
Bob Dylan
Outlaws
Jackson 5
Melanie
Herb. Pedersen
Janis lan
Charlie Rich
Santana
Simon and Garfunkel
Ted Nugent
Hard rain og fleiri.
Outlaws
Anthology
Best of.
Southwest.
Between the lines og fleiri.
Greatest hits og fleiri.
Amigos og fleiri.
Greatest hits.
Free for all.
íslenzkar
Þokkabót
Megas
Guðmundur Guðjónsson
Paradfs
Lónlf blú bojs
Stuðmenn
Brimkló
Ruth Reginalds
Ríó
Halii Laddi og Gfsli Rúnar
Fráfærur
Fram og aftur blindgötuna.
Lög Sigfúsar Halldórssonar
Paradfs
Á ferð
Tívolf.
Rock 'n roll öll mfn bestu ár.
Simmsalabimm.
Verst af öllu
Látum sem ekkert c!
Classic
Moussorsky Söngvar.
Handel Concerto Grossi vol 1 og 2
Pucchini La Bohéme.
Tchaikowsky Planó concert no. 1.
Haydn Sínphonfa no 48 og 92.
Dvorák The Water Goblin.
Wagner Tannhauser.
Mozart Brúðkaup Figaros.
Bach Pfingst Cantaten.
Einnig mikið úrval annarra klassiskra verka
SENDUM í PÓSTKRÖFU.
heimilistœki sf
Hljómplötudeild Hafnarstrœti 3-20455

ÍSLENZKT
MÁL
ÍSLENZKAR BÓK
I
Ábyrgð Menntamálaráðu-
neytis og Alþingis.
Heimspekideild Háskóla
íslands og háskólaráð hafa á
þessu ári tvívegís samþykkt að
kljúfa námsgreinina íslenzku í
herðar niður og gert um það
tillögur til Menntamálaráðu-
neytis Hér á við hið forn-
kveðna: heggur sá, er hlífa
skyldi Ég trúi því að vísu ekki,
að Menntamálaráðuneyti taki
þátt í þessari aðför að islenzkri
tungu og íslenzkum bókmennt-
um. En með því að hér er á
ferðinni mál, sem ekki aðeins
varðar Háskólann, heldur alla
þjóðina, get ég ekki á mér setið
að fara um það nokkrum orð-
um á prenti Þjóðin hefir alltaf
látið sér annt um mál sitt og
bókmenntir, og hún eráreiðan-
lega ekki þakklát þeim ógæfu-
mönnum, sem vega að þessum
dýrustu og helgustu gimstein-
um hennar.
Undanfarin ár hefir Alþingi
látið sig miklu skipta stafsetn-
ingu íslenzkrar tungu, hvort
bezt væri skrifað með z eða s
(bezt eða best) og Þing-
eyingur með stórum eða litlum
staf (Þingeyingur eða þing-
eyingur). Þetta er smámál,
sem ég hefi ekki nennt að deila
um, og skiptir engu fyrir fram-
tíð íslenzkrar tungu. Allt um
það hefir Alþingi látið þetta til
sín taka á þeirri forsendu, að
því bæri að standa vörð um
islenzkt mál. En mér er spurn:
Hvað segir Alþingi, sem vissu-
lega hefir skyldum að gegna
gagnvart íslenzkri tungu, ef
greina á í sundur íslenzkt mál
og islenzkar bókmenntir i
háskólamenntun? Ef til slíks
kæmi, sem ég vona, að verði
ekki i tið rammíslenzks og aust-
firzks menntamálaráðherra,
bæri Alþingi sem fulltrúa þjóð-
arinnar að taka sterklega í
taumana. Ég hefi þá trú á Al-
þingi, að það brygðist ekki
skyldu sinni í þessu efni.
II
Mállausar bókmenntir og
klofningur íslenzkunnar.
Stofnun Heimspekideíldar
var forsenda þess, að Háskóli
íslands yrði til, og íslenzkt mál
og menningararfur hafa frá
upphafi verið kjarninn í starfi
deildarinnar og eitt þeirra
fræðilegu viðfangsefna, sem
Háskóli íslands hefir samfleytt
frá öndverðu lagt mikið af
mörkum til Ég læt öðrum eftir
að dæma, hvernig þessu er nú
háttað En hvað er að gerast í
Heimspekideild? Við skulum
fyrst gera okkur grein fyrir, að
þar eru ekki lengur í fyrirsvari
fyrir íslenzkar bókmenntir þeir
Björn M. Ólsen, Sigurður Nor-
dal, Einar Ól. Sveinsson né
Steingrimur J. Þorsteinsson.
Nú er öldin önnur. í fyrirsvari
fyrir klofning islenzkunnar eru
nokkrir bókmenntafræðingar,
sem skilja ekki — eða virðast
ekki skilja — að mál og bók-
menntir eru órofa heild. Mér
er ókunnugt um, að til séu
bókmenntir án máls, og þó að
ég hafi alla mína starfstið, sem
orðin er 40 ár, kennt og
rannsakað islenzkt mál, hefi ég
hvorki getað né haft löngun til
að sniðganga íslenzkar bók-
menntir. Bókmenntir í viðasta
skilningi eru eina heimildin um
mál fyrri alda og undirstaða
flestra greina islenzkrar mál-
fræði. íslenzkt mál er viðfangs-
efni íslenzkrar málfræði og
íslenzkt mál er undirstaða
islenzkra bókmennta. Kennarar
mínir i islenzkum bókmennt-
um, þeir Sigurður Guðmunds-
son skólameistari, Sigurður
Nordal og Einar Ól. Sveinsson
kenndu mér aldrei mállausar
bókmenntir. Þeir studdust við
niðurstöður málfræðinga í rit-
skýringum sinum og gerðu ráð
fyrir meiri eða minni þekkingu
nemenda sinna í málfræði í
kennslu sinni í bókmennta-
sögu. Mér er óljóst, hvernig
þessu er háttað nú. En ég full-
yrði, að án verúlegrar þekking-
ar á islenzku máli og íslenzkri
málfræði er ógerningur að vera
alhliða fræðímaður í islenzkum
bókmenntum né stunda djúp-
tækar rannsóknir á þeim. Því er
stundum haldið fram, að ýmsir,
sem ekki hafi lært íslenzka mál-
fræði, skrifi og tali manna bezt
mál, og er þá gjarna vitnað til
Jónasar Hallgrímssonar og
fornra rithöfunda. En þetta er
mesti misskilningur. Allir byrja
þegar á fyrsta ári að læra
islenzka málfræði, og ef þeir
lærðu hana ekki, gætu þeir
ekki talað Því betur sem menn
hafa lært móðurmál sitt —
reglur sem það fylgir eða með
öðrum orðum málfræði þess
— því betur tala menn og
skrifa. Þessa „innbyrtu" mál-
fræði kunna allir íslenzkir
málnotendur, aðeins mismun-
andi vel.
En islenzkum bókmennta-
fræðingi nægir ekki að hafa
íslenzka málfræði á valdi sínu á
sama hátt og islenzkum rit-
höfundi. Honum nægir ekki sú
málfræði, sem hann lærði, um
ieið og hann lærði að tala.
Sams konar málfræði eru
menn vitanlega allt lifið að
læra. Bókmenntafræðingurinn
þarf að skýra íslenzka texta,
sem oft og tíðum geyma önnur
form og aðrar merkingar en
fyrir komu í bernskumáli hans.
Bókmenntafræðingurinn þarf
með öðrum orðum að læra
fræðilega um mál og málfræði.
Og á sama hátt þarf mál-
fræðingurinn að kunna %kil á
heimildum um málið, bók-
menntunum Hvort er því öðru
nauðsynlegt, islenzk málfræði
bókmenntafræðinni og íslenzk
bókmenntafræði málfræðinni.
Klofningur íslenzkunnar gerir
þannig ekkert annað en vana
báðar fræðigreinirnar. Slík
.apartheid-stefna' getur aðeins
haft það í för með sér að
sundra því, sem mest ætti að
sameina.
III
Reglugerðarfrumhlaupið.
En hvert er þá þetta tilræði
við islenzkt mál og íslenzkar
bókmenntir, sem ég hefi vikið
að hér að framan? Samkvæmt
gildandi reglum verða allir,
sem lesa íslenzku til B.A.-prófs
að læra bæði málfræði og bók-
menntir, og engum öðrum en
þeim, sem þessa undirstöðu
hafa, er leyft að taka
kandídatspróf i íslenzku. En
fyrir Heimspekideild hafa um
margra ára skeið legið tillögur
til reglugerðarbreytinga, sem
fela í sér að kljúfa íslenzkuna í
tvær sjálfstæðar námsgreinir,
íslenzka málfræði og íslenzka
bókmenntasögu. Magnús Torfi
Ólafsson sendi þessar tillögur
aftur heim til föðurhúsanna
með beztu kveðju I sinni ráð-
herratíð. En síðan hefir verið
reynt af vissum öflum innan
deildarinnar að fá þessum til-
lögum nýtt form, þó að inntak-
ið sé óbreytt. Ekki tókst þó
betur til en svo, að ráðuneytið
varð enn að biðja skýringa á