Morgunblaðið - 10.10.1976, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 10. OKT0BER 1976

Útgefandi
Framk væmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavlk.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Ár íi Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sfmi 10100
Aðalstræti 6, sími 22480
Áskriftargjald 1100.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 60.00 kr. eintakið.
Þegar Alþingi kemur
saman á morgun bíða
þess mörg verkefni, ekki
sízt á sviði efnahagsmála,
fjármála og atvinnumála.
Stærsta verkefni þingsins
fram að jólum verður sjálf-
sagt afgreiðsla f járlaga fyr-
ir næsta ár, en fjárlaga-
frumvarp er að jafnaði lagt
fram þegar í upphafi þings.
Vonir standa til, að á þessu
ári muni nást betri tök á
fjármálum rikisins en ver-
ið hefur um nokkurt ára-
bil. Ríkisstjórnin hefur
gert margvíslegar ráð-
stafanir til þess að tryggja
greiðsluhallalaus fjárlög á
þessu ári. Enginn getur
sagt um það, hvort það
tekst fyrr en upp verður
staðið, en það skiptir höfuð
máli í baráttunni við verð-
bólguna, að fjárlög verði
greiðsluhallalaus. Peninga-
austur úr ríkissjóði án þess
að tekjur komi inn á móti,
verkar eins og olía á eld og
að því leyti til, hefur
greiðsluhalli á fjárlögum
undanfarin ár átt sinn ríka
þátt í þeirri æðisgengnu
verðbólgu, sem hér hefur
geisað. Nú skiptir mestu,
að enginn greiðsluhalli
verði á fjárlögum þessa árs
og að fjárlög þau, sem Al-
þingi mun afgreiða fyrir
jól, verði þannig úr garði
gerð, að þau stuðli fremur
að jafnvægi í efnahagsmál-
um okkar.
Afgreiðsla fjárlaga er
ríkir í röðum ríkisstarfs-
manna vegna kjaramála
þeirra, að mikill þrýstingur
er að skapast í launamál-
um, sem getur leitt til þess
að kaupgjald þjóti upp og
öll stjórn efnahagsmála
fari úr böndum. Vera má,
að almenningur eigi erfitt
með að skilja, að batnandi
ytri skilyrði geta ekki strax
komið fram í hærri launum
og betri lifskjörum heima
fyrir. En við verðum að
hafa það hugfast, að á
undanförnum erfiðleikaár-
um höfum við ekki skert
lífskjör okkar jafnmikið og
nauðsynlegt var í raun og
veru. Þess í stað höfum við
fleytt okkur yfir erfiðleik-
ana með aukinni skulda-
söfnun. Nú verðum við að
greiða þessar skuldir áður
nefnd sem dæmi, að greiða
upp skuldir sinar áður en
hún getur bætt lífskjör sín
með batnandi tíð. Allar að-
gerðir Alþingis í efnahags-
málum og fjármálum
hljóta að taka mið af þess-
um viðhorfum. Þá er sýnt,
að skattamálin verða meiri-
háttar viðfangsefni þess
þings, sem saman kemur á
morgun. Óánægja almenn-
ings með misrétti í skatta-
málum er djúpstæð. Hinn
almenni skattgreiðandi
mun ekki þola það, að þetta
þing líði hjá án þess að
róttækar breytingar verði
gerðar á skattalöggjöfinni,
annars vegar til þess að
draga úr líkum á skattsvik-
um með þvi að stórauka
viðurlög við þeim og hins
vegar með þvi að fyllt verði
Alþingi kemur saman
veigamikill þáttur í stjórn
efnahagsmála okkar. Á síð-
ustu mánuðum hefur mátt
sjá mörg merki um efna-
hagsbata eftir erfiðleika
undanfarinna ára. Þessi
efnahagsbati stafar annars
vegar af batnandi ytri skil-
yrðum og hins vegar er
hann til kominn vegna ráð-
stafana þeirra, sem
núverandi ríkisstjórn hef-
ur gert í efnahagsmálum.
Á hinn bóginn er því ekki
að leyna, að horfur fram-
undan eru iskyggilegar
þrátt fyrir viss batamerki.
Enn er of mikil spenna í
efnahagslífinu. Bersýni-
legt er af þeim óróa, sem
en við getum notið betri
lífskjara. Að þessu leyti er
þjóðarbúið statt í sömu
sporum og fjölskylda, sem
verður fyrir því, að tekjur
hennar lækka snögglega
um sinn. Hún hefur ekki
tekjur til þess að standa
undir sömu lífskjörum og
áður. Þá á hún um tvo kosti
að velja. Annar er sá að
lækka lífskjarastig sitt til
samræmis við minni tekj-
ur. Hinn er sá að auka
skuldir sína meðan erfið-
leikarnir ganga yfir en búa
við óbreytt lífskjör. Síðari
kostinn valdi íslenzka þjóð-
in og hún verður nú eins og
fjölskyldan, sem hér var
upp í göt skattalaganna
sem gera vissum starfshóp-
um kleyft að sleppa
auðveldlegar frá skatt-
lagningu en launamönnum
almennt. Ríkisstjórn og
þingmenn verða að gera
sér þess skýra grein, að það
er krafa almennings í land-
inu að rösklega verði tekið
til hendi i sambandi við
skattamálin á þessu þingi.
Væntanlega mun þetta
þing með einhverjum
hætti fjalla um viðhorfin i
fiskveiðilögsögumálum á
N-Atlantshafi. Nú er sýnt
að fjölmargar þjóðir munu
fylgja í fótspor okkar og
færa út í 200 sjómílur.
Bæði Norðmenn og Efna-
hagsbandalagið hyggja á
útfærslu og fleiri þjóðir
hafa ákveðið útfærslu í
byrjun næsta árs. í öllum
meginatriðum höfum við
íslendingar unnið sigur í
baráttu okkar fyrir fullum
yfirráðum yfir fiskveiðilög-
sögu okkar. Verkefni okk-
ar nú er að fylgjast náið
með því, sem gerist með
öðrum þjóðum og gæta
hagsmuna okkar að svo
miklu leyti, sem þeir koma
við sögu í sambandi við út-
færslu annarra ríkja.
Eins og af þessu má
marka bíða Alþingis þess,
sem saman kemur á
morgun, mörg mikilvæg
verkefni. Auk þeirra, sem
hér hafa verið nefnd, er
bersýnilegt, að þingið hlýt-
ur að fjalla ítarlega um
málefni dómstóla og réttar-
gæzlu, sem svo mjög hafa
verið á döfinni undaníarna
mánuði. Það liggur nú
alveg ljóst fyrir, að þær
stofanir, sem eiga að halda
uppi lögum og rétti í land-
inu, eru ekki undir það
búnar að mæta nýjum við-
horfum. Þingið verður að
efla þær stofnanir með
auknum starfskröftum,
auknum fjármunum og
bættri starfsaðstöðu. Hér
er á ferðinni viðfangsefni,
sem í rauninni þolir enga
bið og traust almennings
til stjórnvalda mun mjög
byggjast á því hvaða tökum
þingið tekur þennan mála-
flokk á næstu vikum og
mánuðum.
| Rcyki aví kurbréf
Laugardagur 9. október^
„Mánudagsblöð-
in” — og: að
sjást ekki fyrir
í sióasta Reykjavíkurbréfi var
rætt um þjóófélagið og margvis-
leg skrif sem tíðkast orðið í dag-
blöðum hér á landi í æ ríkari
mæli en áður, þar sem dagblöðin
reyna að draga fram meinta
siðferðisbresti eða misferli
andstæðinga og gera þá eins tor-
tryggilega og unnt er. Skrif
Morgunblaðsins á sunnudag
vöktu sýnilega athygli, „mánu-
dagsblöðin" stukku upp á óháða
nefið sitt og héldu áfram að líkja
sér við Washington Post (!) en
ábyrgt fólk er komið á þá skoðun,
að nauðsynlegt sé að stinga við
fæti og ihuga málin, áður en þjóð-
félaginu verður breytt í eins
konar samsærisklíkur, þar sem
allir eru meira og minna sekir og
enginn hefur áhuga á öðru en ala
á tortryggni og úlfúð og níða
skóinn af andstæðingum sínum.
Þá var einnig fjallað um glæpa-
málín svonefndu í Reykjavíkur-
bréfinu og enn lögð áherzla á, að
allt yrði gert til að upplýsa þau,
svo að unnt væri að hreinsa and-
rúmsloftið í þjóðfélaginu á þann
hátt, sem viðunandi er.
Svo langt hafa fyrrnefnd skrif
gengið, að það þykir orðið uiii-
ræðuhæft í islenzku dagblaði, að
einn kaupir sumarbústað af öðr-
m, og má þakka fyrir, meðan það
verður ekki orðinn blaðamatur
hvernig bil menn eiga, eða hvers
konar innréttingar þeir hafa í
húsum sínum, hvaða menn þeír
hitta og hvenær og hvert þeir fara
í sumarfrí.
Fólk er í raun og veru orðið
dauóleitt á þessum æsingi öllum
og því, hvernig hnútum er kastaó
milli andstæðra hópa og allt gert
til að grafa upp ímyndað misferli,
jafnvel mál sem heyra fortíð til
en ekki nútíð. Menn þykjast geta
afsakað vini sína með þvi að
benda á ávirðingar andstæðinga
sinna og allt tínt til, satt og logið,
löglegt og ólöglegt, siðlegt og
ósiðiegt. Lítill greinarmunur er í
raun og veru gerður á því, hvort
athæfi manna er gott eða vont,
einungis ef unnt er að koma högg-
stað á andstæðinginn og orðstir
hans. Ýmsir þeir, sem hæst hrópa
um ávirðingar annarra, þegja
þunnu hljóði um þá, sem næst
þeim standa, enda þótt sýnt hafi
verið fram á, að e.t.v. hafi þeir
ekki allir eins hreint mjöl I
pokanum og reynt er að gefa í
skyn. Tvískinnungurinn og
hræsnin ríða ekki við einteyming.
Siðferðið fer eftir pólitískum
skoðunum, a.m.k. er það því
miður alltof algengt í okkar litla,
þrönga og að mörgu leyti
miskunnarlausa þjóðfélagi.
Á sama tíma og allt þetta
gengur á virðist því miður enn
langt f land að glæpamálin séu
upplýst og er þó róið að því öllum
árum, en meðan þau eru óupplýst
verða óttinn og tortryggnin ekki
upprætt. Meðan ýmist saklaust
fólk er meira og minna hundelt
hér á landi, ganga áreiðanlega
ýmsir þeir lausir, sem hættulegir
gætu verið lífi og heilsu borg-
aranna. Á því er þvf miður ekki
gerður sá greinarmunur f dag-
blöðunum, sem nauðsynlegur er í
réttarríki. öllu er fleygt í sama
pottinn; öllu er hrært saman og
almenningur stendur ráðþrota og
spyrjandi, tortrygginn og leiður
yfir því, að engu er líkara en hann
búi í spilltasta og óhugnanlegasta
þjóðfélagi, sem um getur, ef
marka má þær ávirðingar, sem
viðstöðulaust eru til tíndar.
Síðasta dæmið um þetta eru
árásir Tfmans á alþýðuflokks-
menn vegna þess að þeir hafi
ætlað „að láta ríkið borga
brúsann"; þ.e. að tap af rekstri
Alþýðublaðsins kæmi leiðtogum
Alþýðuflokksins til skatta-
lækkunar. Það, sem virðist hafa
gerzt, er ekkert annað en það, að
nokkrir forystumenn Alþýðu-
flokksins munu hafa farið fram á
þetta við skattstofurnar í Reykja-
vfk og Reykjaneskjördæmi, vegna
þess að þessir leiðtogar Alþýðu-
flokksins gengu í ábyrgð fyrir
taprekstri Alþýðublaðsins.
Þessum tilmælum mun hafa verið
hafnað. Reynt er að gera þá
alþýðuflokksmenn stórlega tor-
tryggilega vegna þessa máls, enda
þótt ekki sé sjáanlegt, að þeir hafi
brotið nein lög með þessum til-
mælum sínum, því að öllum
hlýtur að vera heimilt að kanna,
hvað þeim sé leyfilegt i þjóðfélag-
inu og hvað ekki, án þess að ósk
þeirra sé breytt í ávirðingu, eins
og Tíminn gerir í þessu tilfelli.
En Alþýðublaðið hefur svo
sannarlega gefið Tímanum
ástæðu til að svara fyrir sig með
þessum hætti, enda hefur margt i
því litla blaði verið skrifað af
ónærgætni og ábyrgðarleysi. Það
er eins og blaðið geri því skóna,
að ekkert sé lengur til sem heitir
dómgreind almennings (eða sið-
vit á máli háskólamanna). Litli
Vöggur verður litlu feginn. Það
var hann sem hóf máls á sumar-
bústaðakaupunum, en þau eru
skólabókardæmi um það, hve
langt mörg íslenzku dagblöðin
eru leidd, þegar þau reyna að
vega að almennum mannréttind-
um, sem þykja sjálfsögð f öllum
frjálsum þjóðfélögum og eiga þvi
einnig að vera það á íslandi.
Einkalíf manna er friðhelgt,
a.m.k. meðan þeir eru ekki
staðnir að neinu glæpsamlegu at-
hæfi.
Heimilið og
skattarnir
Það var annar þáttur í Tíman-
um í sfðustu viku, sem hefði átt að
vekja meiri athygli en skrifin um
forystumenn Alþýðuflokksins.
Það var ritstjórnargreinin s.l.
miðvikudag, þegar rætt var um
heimilin og mikilvægi þeirra
undir fyrirsögninni „Máttar-
minnstu þegnar þjóðfélagsins“. í
þessum ágæta leiðara Tfmans er
m.a. komizt svo að orði, þegar
rætt er um hreyfingu þá, sem nú
er að rísa, „um að gefa þeim
gaum, sem réttilega eru nefndir
máttarminnstu þegnar þjóð-
félagsins, ungbörnin". Sfðan er
skýrt frá því að meðal uppeldis-
fræðinga vaxi þeirri skoðun fylgi,
að börn mótist mest á fyrstu
árunum og þess vegna sé einn
brýnasti þáttur uppeldisins að
búa sem bezt að þeim, eins og sagt
er. „I Svíþjóð var það eitt höfuð-
mál kosninganna, að foreldrum
yrðu sköpuð bætt skilyrði til að
geta hlynnt að börnum sínum á
fyrsta ári uppvaxtar þeirra,"
segir f forystugreininni. „Þar er
nú í gildi sjö mánaða fæðingaror-
lof, en fyrirhugað er að bæta við
fimm mánaða orlofi, sem geti
skipzt jafnt milli foreldranna.
Kostnaður verði greiddur af
almannatryggingum. Þetta er
gert til þess að ungbörn séu eins
mikið f umsjá foreldra sinna og
kostur er. Þá eru uppi ráðagerðir
um að auka mjög barnastyrkina
en draga í staðinn úr styrkjum til
barnaheimila. Þetta er fyrirhugað
til að styrkja heimilin f því að
annast sem mest uppeldi ung-
barna.“
Síðan er sagt að slíkt hið sama
beri að gera hérlendis, því að mál-
efni yngstu borgaranna megi ekki
verða útundan, enda velti framtfð
þjóðarinnar e.t.v. mest á því,
hvernig þeim vegnar og þá ekki
sfzt f uppvextinum.
t framhaldi af þessari rit-
stjórnargrein Tímans er svo
önnur, sem leggur enn meiri
áherzlu á mikilvægi heimilisins
og er fyrirsögn hennar „Mikil-
vægasta stofnun þjóðfélagsins".
Þar segir m.a. að meiningar séu
vafalaust deildar um það, hver sé
mikilvægasta stofnun þjóðfélags-
ins. En þegar málið sé „brotið til
mergjar væri það vafalftið
réttasta svarið, að heimilið væri
mikilvægasta stofnunin. Það er i
undirstaða allra annarra stofnana I
þjóðfélagsins. Það getur haft j