Morgunblaðið - 23.11.1976, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. NÓVEMBER 1976
15
Hamranesmálið síðari grein
Nr.
pgl Irom
r Rey'iiiavíi.ur Y ^
.MENNÁR TRYGGINGAR^F.' *|
PÓSIHÚSSTI14TI
PÓSTHÓlf 1435.
RtTKJAVÍK ,'
AtTRYGGlNG
ÚAS/ms.
SKIPASKÍRTEINI
Nr. 163313
I Almcnnar Tn RRinBar h.f. t.y^i. «.e» of.irfnran.H skilyrðum, fyrir
lötg.fél. Valur sf., c/o Ilaralóur Ilafsteinn Julíusson, Kirkjuhvoll, uj
I Krónur 15.000.660.oo
skrifa krónur - fimmtán milljónir -
á skipsskrokk M/S skipsins HAMRANES GK-21
iByggingarár 1947 Bríittó tonn 610
I Verðmæti skipsins er krónur I5 •000 • 000•00
frá 1. janúir 1972. »« 31' desembcr 1972’
báðir tlagar nieðtaldir
Iðgjaldiðer 4,433%....................................Kr’ 665.000.00
Skirteinisgjal.l —
0
Stitnpilgjald — __________ .
Samtals kr. 665.000.00
SKILíMALAR:
iSjálfsábyrgð kr. 250.000.00
|Sjá meðfylgjandi vátryggingarskilmála.
Reykjavik, 1. janúar 1972.
almennak tuyggingar ii.f.
K.l.-H - ■'J
Tryggingaskírteini Hamraness. Eigendurnir fóru í mál við Almennar tryggingar og
kröfðust skaðabóta fyrir skipið, en tryggingafélagið var sýknað bæði í héraði og fyrir
Hæstarétti. 1
Hreiðar fer. Ég veit það.“
Skipstj.: „Já, en ef hann kemur ekki,
biddu hann þá að skreppa út með bátn-
um og tala við mig. því að ég þarf að
koma stráknum suður ef að hann fer
suður aftur.“
Samtalið snerist um-
aðal damprörið
segja eigendur
Þeir Bjarni skipstjóri og Haraldur
voru rækilega spurðir um samtöl þessi,
og bar þeim saman í öllum aðalatriðum.
Sögðu þeir að samtalið hefði aðallega
snúizt um aðaldamprörið við spilið, sem
var bilað. Reynt hefði verið að gera við
það en ekki tekizt og hefði þá verið
ákveðið að sigla til lands. Hefði komið til
mála að landa fiskinum, sem í skipinu
var, einhvers staðar á Vestfjörðum og
byrja síðan nýja veiðiverð. Með orðun-
um „afskrifa þetta drasl", hafi verið átt
við fiskinn í skipinu. Þar sem sagt var
„viltu ekki bara drífa í þessu helvíti",
hafi verið átt við að skipið sigldi í ein-
hverja höfn á Vestfjörðum, landaði þar
fiskinum, tæki olíu og hæfi veiðiferð að
nýju. Farið hefði verið inn til Þingeyrar,
en ekki hefði þó orðið úr að fiskinum
hefði verið landað þar né olía tekin,
heldur hefði verið gert við rörið og síðan
haldið á veiðar aftur. Þar sem segir „En
þið verðið þá bara að ganga frá þessu í
dag, þannig, að hægt sé að ganga í þetta
á morgun, ef að til kernur", hefði verið
átt við, að ætlunin var að senda víra-
klippur og tvö miðnet, sem vanhagaði
um í skipinu. Hefði átt að senda þessa
hluti ásamt mönnum, sem til stóð að
bæta við áhöfnina. Hins vegar hefðu
engir menn fengizt, þrátt fyrir auglýs-
ingar í útvarpi, og hefðu því engir menn
né hlutir komið um borð t togarann á
Þingeyri.
Hvað var í hvíta pokanum
Þeir bræður Hreiðar og Haraldur
ákváðu það eftir hádegi 16. júni, þegar
sýnt var að aílar vonir með að fá mann-
skap á togarann brygðust, að Hreiðar
færi um borð í togarann. Fór Hreiðar til
Ólafsvíkur og kom Hamranesið þangað
inn og sótti hann. Hreiðar hafði meðferð-
is hvítan léreftspoka, sem rannsóknar-
dómarinn hafði mikinn hug á að vita
hvað hefði haft að geyma. Voru allmörg
vitni yfirheyrð í því skyni að reyna að fá
glögga vitneskju um það hvað pokinn
geymdi.
Haraldur bróðir Hreiðars kvaðst ekki
vita hvað í pokanum var, en sagðist hafa
ímyndað sér að það væri sængurver og
fatnaður. 2. stýrimaður á Hamranesi var
við borðstokkinn þegar Hreiðar kom um
borð. Sagðist hann hafa tekið eftir því að
Hreiðar var með hvítan léreftspoka og
hefði hann látið pokann falla á undan
sér niður á þilfarið og hefði þá heyrzt
dynkur eins og einhver harður hlutur
hefði verið í pokanum. Kvaðst stýrimað-
ur hafa haldið, að í pokanum væri
áfengisflaska. Hann sagðist hafa beðið
bátsmanriínn að skila þessu til loft-
skeytamannsins. sem hefði verið
timbraður eftir splradrykkju á Þingeyri.
Bátsmaðurinn fór með poka Hreiðars
aftur I borðsal og kfkti bátsmaðurinn i
pokann. Stýrimaðurinn kvaðst ekki vita
néitt um það sem í pokanum var nema
hvað sér hefði sýnzt vera eitthvað dökkt
efst i pokanum eitthvert snúru- eða vira-
drasl.
Stýrimaðurinn kvaðst hafá fengið bak-
þanka um það, hvað i pokanum hefði
verið og hefði hann spurt 2. vélstjóra og
hefði hann sagt, að i pokanum hefði
verið ljóshundur og eitthvað fleira fyrir
vél eða í lest.
Nú var Hreiðar Júlíusson kallaður fyr-
ir og spurður um hvita pokann. Sagðist
hann hafa verið með fatnað og fleira í
hvítu sængurveri. Einnig hefði hann
verið með Geniverflösku vafða í lopa-
peysu og rafmagnsrakvél, og hefði hún
verið efst i pokanum. Ekki minntist
hann þess að hafa verið með ljóshund
eða neitt annað fyrir vélstjórana, en þó
gæti það hafa verið, þvi alltaf hefði
vantað eitthvað um borð.
2. vélstjóri var kallaður fyrir, og
kvaðst hann vita það eitt um umræddan
poka, að i honum hefði verið 30 metra
löng tvöföld rafmagnssnúra, sem pöntuð
hefði verið fyrir vélstjórana.Bátsmaður-
inn kom fyrir réttinn, og sagðist ekki
muna eftir að hafa heyrt dynk, þegar
Hreiðar lagði pokann frá sér á þilfarið.
Hann sagðist hafa kíkt I pokann og ekki
annað séð en fatnað, sængurföt og litla
snúru, sem virtist úr rafmagnsrakvél.
Rökstuðningur málsaðila
Nú verður vikið að rökstuðningi máls-
aðila fyrir sjó- og verzlunardómi Reykja-
víkur, þegar bótamál útgerðar Hamra-
ness á hendur Almennum tryggingum
h.f. var tekið fyrir. Eigendur togarans
gerðu þá kröfu að tryggingarfélagið
borgaði allan skaða, þar sem verðmæt-
in hefðu farizt. Tryggingafélagið hefði
átt að greiða allar tryggingar, þar á
meðal afla- og veiðarfæratryggingar, þar
sem þær hefðu enn verið í gildi þegar
skipið fórst, jafnvel þótt ekki hefði verið
staðið I skilum með iðgjöld. Enda hefði
ekki verið tiltekið af hálfu tryggingar-
félagsins, að greiða ætti þessar trygg-
ingar fyrirfram.
Almennar tryggingar hf. byggðu
sýknukröfu sina á eftirfarandi atriðum:
Fljótlega hafi vaknað grunur um það,
að ekki væri allt með felldu um afdrif
skipsins. Tveir af þremur eigendum
skipsins hafi verið meðal áhafnar þess,
þ.e. skipstjórinn, Bjarni R. Guðmunds-
son og Hreiðar Júlíusson. Hinn síðar-
nefndi hafi komið um borð röskum sólar-
hring áður en sprengingin varð og strax
verið gerður að lestarmanni, en þeir sem
áður störfuðu þar settir i önnur störf, en
sprengingin hafi einmitt átt sér stað i
forlestinni.
Strax og yfirheyrslur byrjuðu hafi
komið ljós að skipstjórinn reyndi i
leiðarbókarskýrslu sinni að gera mun
meira úr sprengingu þeirri, sem varð,
heldur en ásæða var til, þvi að hún hafi
ekki verið meiri en svo, að sumir skip-
verjar, sem sváfu, hafi ekki vaknað, en
aðrir vaknað við skruðning og dynk, sem
þeir hafi ekki sett í samband við neina
sprengingu.
Ahöfnin hafi borið samhljóða að dýna-
mit eða púðurstybba hafi borist úr lest-
inni og mikill reykur því samfara.
Sprengingin hafi því eigi getað stafað af
gasi eða olíu, enda engar slíkar leiðslur í
lestinni. Sprenging af tundurdufli hafi
verið útilokuð, enda hafi skipið haldist á
floti i næstum 5 klst. eftir sprenginguna.
Sprengingin hljóti því að hafa orðið inn-
an i skipinu, annað hvort af púðri eða
dýnamíti.
Vitað sé og viðurkennt af hálfu fram-
kvæmdastjóra útgerðarinnar, að rekst-
urinn hafi gengið mjög illa.
Eigendur haldi því fram, að skipið hafi
rekist á rundurdufl og geri aðalkröfu til
bóta samkvæmt striðstryggingu.
Tryggingarfélagið telur fullsannað með
vætti framangreindra sprengisérfræð-
inga, áliti Auðuns Auðunssonar, skip-
stjóra, og áliti Siglingamálastofnunar, að
um tundurdufl hafi ekki getað verið að
ræða. Það sé fullsannað, að sprengingin
hafi verið inni í skipinu framan til i
forlest bakborðsmegin. Sprengingin
hljóti að vera af mannavöldum, þar sem
engar oliu- eða gasleiðslur séu i forlest-
inni.
Þótt opinberar rannsóknir og tilheyr-
andi gæsluvarðhaldsvist stefnenda hafi
ekki leitt til játningar á því, að skipinu
hafi verið sökkt, þá megi ljóst vera að
grunur um tryggingsvik sé svo mikill, að
eigendur skipsins verði að færa sönnur
á, hvað hafi valdið því, að skipið sökk og
þá jafnframt, að því hafi ekki verið
sökkt af ásettu ráði. Auðvelt hefði verið
að bjarga skipinu, ef skipstjórinn (einn
af eigendum) hefði viljað. Björgunar-
skip með sterkar dælur hefði getað siglt
á móti þvi, ef strax hefði verið brugðið
við. Skipstjórinn hafi hins vegar dregið
allt á langinn, greinilega til að hindra
björgun sbr. álit Siglingamálastofnunar.
Héraðsdómur
sýknar
tryggingafélagið
I niðurstöóum héraðsdómsins, þ.e. Sjó-
og verzlunardóms Reykjavíkur, segir
m.a:
Samkvæmt framburðum framan-
greindra sprengjusérfræðinga, svo og
Auðuns Auðunssonar, skipstjóra telur
rétturinn það með öllu ósannað, að skip-
ið hafi farist af völdum tundurdufls eðá
annarra vitisvéla frá striðsrekstri, enda
hefur það likurnar gegn sér, þar sem
skipið hélst á floti á fimmta klukkutíma,
eftir að sprengingin varð. Stríðstrygg-
ingin á því ekki við i þessu máli.
Eigendur hafa ekki gefið neina senni-
lega eða viðhlitandi skýringu á orsökum
sprengingarinnar. I lestinni þar sem
sprengingin varð, eru hvorki oliuleiðsl-
ur eða gasleiðslur eða neitt annað, sem
vitað er, að sprungið geti. Allar líkur
virðast því benda til, að þarna hafi orðið
sprenging af mannavöldum.
Margt í máli þessu vekur grunsemdir
gagnvart eigendum Hamraness enda átti
útgerðin í miklum fjárhagserfiðleikum
eins og fyrr var rakið.
í leiðarbók b.v. Hamraness RE—165,
daginn, sem skipið fórst, gerir skip-
stjórinn mjög mikið úr sprengingu þess-
ari. Þrátt fyrir þetta sendir hann ekki út
neyðarkall og ekki siglir hann skipinu
tafarlaust til hafnar. Þvert á móti fer
hann að láta draga inn botnvörpuna, sem
sennilega hefur tekið um það bil hálf?
klukkustund, I stað þess að höggva ^
vírana. Ekki lætur skipstjórinn heldur
vekja fyrsta stýrimann eða fyrsta vél-
stjóra, þegar sprengingin varð, til að
ráðgast við þá um björgunaraðgerðir.
Skipstjórinn gerir enga tilraun til þess
áð kalla skip með öflugar dælur til að-
stoðar. Eftir sprenginguna benda við-
brögð skipstjórans eindregið til þess, að
hann hafi haft litinn áhuga á að bjarga
skipinu, og telur rétturinn, að hann hafi
með aðgerðarleysi sinu komið í veg fyrir
björgun skipsins. Þá vekur það og grun-
semdir, að um kl. 19.00 voru allir komnir
i bátana, nema skipstjórinn og loft-
skeytamaðurinn. Samkvæmt framburði
skipverja, er skipið þá ekki mjög mikið
sigið. Skipstjórinn fór siðastur frá borði.
Eftir það tekur skipið að siga hraðar, og
undarlegt er, að afturendinn sekkur
fyrst, enda þótt sjórinn hafi aðallega
verið í lestum, þegar skipið var yfirgefið,
og ekki meiri i vélarrúmi en oft áður,
sbr. framburði vélstjóranna um þetta
atriði.
Samkvæmt öllu því, sem nú hefur
verið rakið telur dómurinn, að vátrygg-
ingaratburðurinn hafi gerst vegna þess,
að skipstjórinn, Bjarni Rafn Guðmunds-
son, hafi sýnt af sér stórkostlega vangá
við að bjarga skipinu eftir að sprenging-
in varð. Mað tilvísun til 18. gr. laga nr. 20
frá 8. marz 1954 um vátryggingar-
samninga sbr. 52. gr. þykja aðalstefnend-
ur því ekki eiga rétt að fá greiddar
húftryggingarbætur og ber að sýkna
aðalstefndan af öllum kröfum aðal-
stefnanda i máli þessu.“
Dóminn kváðu upp þeir Magiíus Thor-
oddsen borgardómari og meðdómend-
urnir Andrés Guðjónsson og Hrafnkell
Guðjónsson.
Einnig sýkna
í Hæstarétti
Eigendur Hamraness vildu ékki una
þessum málalokum i héraði og skutu
málinu til úrskurðar Hæstaréttar. Var
málið flutt i réttinum I október s.l. og
dómur féll miðvikudaginn 10. nóvember
s.l. Fyrir Hæstarétti höfðu eigendur
Hamraness hækkað kröfugerðir sínar og
gerðu þá aðalkröfu að tryggingafélagið
greiddi þeim krónur 18 milljónir og 500
þúsund, auk vaxta og kostnaðar. Ýmsar
varakröfur voru gerðar, svo sem þær að
Almennar tryggingar greiddu hlut
bræðranna Haralds og Hreiðars i skip-
inu (H hluta togarans), ef rétturinn
kæmist að þeirri niðurstöðu að skip-
stjóri, Bjarni R. Guðmundsson, hefði
sýnt svo mikla vanrækslu við björgun
skipsins, að hann ætti ekki rétt á bótum.
1 dómsorðum Hæstaréttar segir m.a:
Aðalkröfu sina byggja áfrýjendur á
því, að skipið hafi farist af völdum
tundurdufls eða annarra hernaðartækja,
og beri stefnda því að greiða þeim
18.500.000 krónur I vátryggingarbætur
samkvæmt striðstryggingunni.
í bréfi Siglingamálastofnunar rikisins
til saksóknara ríkisins 1. júni 1973 segir,
að útilokað megi telja, „að skipið hafi
sokkið af völdum tundurdufls". Þá segir
svo i bréfi þessu: „Reykur sá, sem mynd-
aðist í forlest skipsins, bendir eindregið
til að sprengingin hafi átt sér stað i
lestinni og að sprengjan hafi ekki verið
stór, þar sem gatið, sem kom á skipið, var
ekki stærra en svo, að það hélst á floti
nálega 5 klukkustundir, enda þótt dæl-
ing hæfist ekki fyrr en um þremur
stundarfjórðungum eftir sprenginguna.
Að þessu athuguðu er vart hægt að
hugsa sér annað en að sprengju hafi
verið komið fyrir i lest skipsins.“
Samkvæmt þessu og að öðru leyti með
Franihald á bls. 46