Morgunblaðið - 04.12.1976, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. DESEMBER 1976
Bragi Asgeirsson, listsýningar — Jón Asgeirsson, tóniist — Erlendur Jónsson, bókmenntir
ÞAÐ ER löng leið að fara, frá
fslandi til Páskaeyja og svo
sjálfsögð hugmynd eins og
„brotnandi öldur“ er f hljóð-
gerð tungumála þessa staða, al-
gerar andstæður, án nokkura
tengsla.
Hoa-Haka-Nana-Ia er skrftið
nafn og á sér enga merkjanlega
samsvörun í sjálfu verkinu,
sem er þýð- og ffnlega, allt að
því nosturslega unnin tónsmíð.
Það er erfitt að lýsa nærtækum
og hugstæðum fyrirbærum,
hvað þá þeim sem eru fjarlæg
og framandi. Skilningur sögu-
þuls og hlustanda á túlkandi
innihaldi tóna getur verið mjög
ólíkur og þegar við bætist, að
hlustandinn þekkir viðfangs-
efnið ekki nema af afspurn, er
hætta á að merking og tilurð
verksins verði honum gagnslftil
til glöggvunar og mat á þvf
standi og falli með beinum og
óútskýranlegum áhrifum tón-
anna. Hætt er við að smágerður
vefur hugmynda og viðkvæm
blæbrigði týnist í meðferð stór-
ar hljómsveitar og að slík
vinnubrögð eins og í þessu
verki njóti sfn betur í kammer-
tónsmíð. Fyrir undirritaðan var
verkið ekki sannfærandi sem
hljómsveitarverk og ekki held-
ur sem sólóverk fyrir klarinett.
Verkið er fallega og fag-
mannlega unnið og er yfirbragð
þess listamannslegt. Gunnar
Egilsson fór með einleikshlut-
verkið og gerði því góð skil.
Annað verkið á efnisskránni
var sellókonsert óp. 33 eftir
Saint-Saéns. Hafliði Hallgríms-
son var nú aftur kominn á pall-
inn, en í öðru hljóðumhverfi en
hann hafði skapað áheyrendum
í verki sínu. Konsertinn er vel
saminn, en þó án þess vera mik-
ið meira en eitthvað sem varla
skiptir máli. Skemmtilegur
áheyrnar en gleymdur um leið
og lokið er að flytja hann. I
slfkum verkum s.'tiptir flutning-
ur mestu og lék Hafliði konsert-
inn leikandi og glæsilega. Það
Tónllst
eftir JÖN
ÁSGEIRSSON
er kominn tfmi til að gerð verði
úttekt á þvf að slíkir kraftar
sem Hafliði nýttust fsl. menn-
ingu. Meðal þjóða, sem menn-
ingarlifi lifa, er listsköpun og
listmiðlun ekki rekin sem ölm-
usa, heldur tengd viðfeðmri
dreifingu fjármagns, er skilar
sér margfalt í margvíslegu
formi hagnaðar. Til að hrinda
af stað slíkri veltu, þarf óhemju
fé, en liggur það ekki ónotað í
þeirri starfsemi sem tengd er
listumsvifum alls konar og að-
eins að hluta til skilar sér aftur.
Með þvf að skipuleggja list-
sköttun og veita þeim tekjum,
sem þar fengjust, til að breikka
öll listumsvif í landinu, sem
aftur þýddi auknar tekjur,
mætti ef vel til tækist, stofna til
umsvifamikils útflutnings á
list. Nóg um það að sinni. Síð-
asta verkið á efnisskránni að
þessu sinni, var fjórða sinfóní-
an eftir Bruckner. Sinfónfan er
stórkostleg tónsmíð og sérlega
vandasöm í flutningi. Fyrir
undirritaðan var verkið aðeins
spilað i gegn og þrátt fyrir
„öruggt“ taktslag Páls voru
innkomur, sérstaklega ein-
stakra hljóðfæra, ótrúlega
ónákvæmar. Það má vei vera að
um megi kenna æfingaleysi en
er þar öll sagan sögð? Ferli
tónhugmynda hjá Bruckner
urðu undir stjórn Páls, merk-
ingalausár, raktar viðstöðu-
laust áfram án þess að staldrað
væri nokkurs staðar við.
Einleiksinnskot komu hvert
um annað þvert, án allra
tengsla innbyrðis, rétt eins og
þau skiptu ekki máli. Verkið
var keyrt áfram og mionti með-
ferðin einna helst á flutning
lúðrasveitar, þegar allt fór í
gang og heyrðist þá minna en
nokkru sinni fyrr i litlu
strengjasveitinni sem situr
fremst á sviðinu.
Jón Ásgeirsson
Hoa-Haka-
Nana-Ja
Bragi Ásgeirsson:
List-
sýningar
Kjarvalsstaðk-, Hamragarðar, Norræna húsið.
Gallerie súm, Mokka. Listasafn ASl,
Listasafn Islands, innrömmun Guðmundar
Árnasonar, Hallveigarstaðir, Klausturhólar,
Bogasalur M.M ...
Er haustar að lesum við í
fjölmiðlum, að leikárið byrji
með einni eða annarri sýningu
o.s.frv. og menn flykkjast með
tilhlökkun í leikhús borgarinn-
ar, þangað sem blómi leikara
þjóðarinnar keppist við að sýna
hæfni og snilld, — endurnærð-
ur eftir hvíld sumarsins. Leik-
árið spannar allan veturinn,
svo sem allir vita, en lýkur í
maf nema eitthvað sérstakt
standi til svo sem Listahátíð.
Þannig er það einnig vfðast
hvar erlendis nema þar sem
leikið er undir berum himni
(sumar- og farandleikhús).
Myndlistin hefur og einnig sfn
aðaltfmabil erlendis, sem einn-
ig nær yfir allan veturann, en
þó þykir afmarkaður tími á
haustin og vorin einna eftir-
sóknarverðastur fyrir einka-
sýningar. — Jólamánuðurinn
og janúarmánuður þykja hvar-
vetna einna síztir til sýninga-
halds, — toppur almennrar
verzlunar í desember og afleið-
andi lægð f janúar.
Þannig var þetta einnig
hérlendis, þar til fyrir nokkr-
um árum, að sýningaflóðið
sprengdi öll timaskil og rekur
nú hver sýningin aðra linnu-
laust allt árið, og gott ef ekki
erú opnaðar 3—4 sýningar
sumar helgarnar, og jafnvel
fleiri!
— Islendingar hafa þannig
vafalftið slegið hér öll met hvað
listsýningar áhrærir hin síðari
ár a.m.k. miðað við höfðatölu,
og er stórmerkilegt hve mikill
markaður er hér fyrir málverk,
einkum þegar þess er gætt, að
sá markaður lýtur engu skipu-
lagi, og dreifing listaverka
þekkist hér ekki. Þannig þykir
það ennþá miklum tíðindum
sæta ef sýning verka mynd-
listarmanna höfuðborgar-
svæðisins er send út á land.
Fjölmiðlar gína við þessu
fréttaefni, eru eiginlega ráð-
þrota og er furðulegt hve þolin-
móðir þeir eru gagnvart Pétri
og Páli, er kalla saman blaða-
mannafund og þylja þar hvers
konar speki, sem virðist oftlega
þeim mun glaðbeittari og kostu-
legri sem afurðirnar eru rýrai.
Piltungar er lftið sem ekkert
hafa numið í faginu og afhjúpa
í verkum sínum algjöra blindu
á einföldustu undirstöðuatriði
myndlistar, þykjast jafnvel
Bókmenntlr
eftir ERLEND
r JÓNSSON
Óþörf
útgáfa
BJARNI Thorarensen telst til
höfuðskálda fselndinga; eða
,,þjóðskálda“ eins og kallað er.
Þvf var bæði eðlilegt og tilhlýði-
legt að Rannsóknarstofnun í bók-
menntafræði og Menningarsjóður
skyldu í sameiningu ráðast í að
gefa út úrval ljóða hans, hvað nú
hefur séð dagsins ljós f fram-
kvæmd. Þorleifur Hauksson hef-
ur búið þessa útgáfu til prent-
unar. Að útliti er bókin þekkileg,
prentun, pappír og band við hæfi
og titilblað með þeim klassfska
svip sem skáldinu megi sæma.
Skýringar, samdar af umsjónar-
manni útgáfunnar, fylgja kvæð-
unum og er sá viðauki þakkar-
verður. Ljómæli Bjarna
Thorarensens eru ekki til að lesa
á einu kvöldi, heldur til að eiga í
hillum og hafa tiltæk og lesa f
smáskömmtum, nálgast með
langri kynningu.
Þorleifur upplýsir f formala að
hann hafi „horfið að þvf ráði að
raða þeim (þ.e. kvæðunum) f
efnisflokka en innan hvers flokks
erþeim skipað eftir aldri og ævin-
lega stuðst við niðurstöður Jóns
Helgasonar."
Þá gerir Þorleifur grein fyrir
stafsetningu útgáfunnar, kveðst
meðal annars hafa fellt niður z.
En að einu leyti kveðst hann hafa
„vikið frá núgildandi staf-
setningarreglum: þjóðaheiti, sem
koma fyrir f kvæðunum, eru
prentuð með stórum staf, annað
þótti ótækt í texta frá þessum
mikla þjóðræknistfma."
Ég sé ekki hvað það kemur
þjóðrækni við hvort þjóðaheiti-
eru skrifuð með stórum staf eða
litlum. Verra þykir mér þó hvern-
ig Þorleifur skrifar raðtölur. í
fyrstu útgáfu Ljóðmæla Bjarna
frá 1847 eru þær skrifaðar með
bókstöfum. Þorleifur skrifar þær
með samkrulli af tölustöfum og
bókstöfum. Slíkt er að tyggja upp
dönsku og heint ekki í anda hins
„mikla þjóðræknistfma".
Ritgerð um Bjarna eftir Þorleif
fylgir þessari útgáfu. Satt að
segja varð ég fyrir mestum von-
brigðum með hana, tel hana í
fysta lagi alltof dauflega stílaða,
það er yfir henni einhver deyfð
og svefndrungi. Hitt er kannski
verra að af henni er ekkert nýtt
að nema, hvorki um ljóðlist
Bjarna né forsendurnar fyrir
henni. Tilvitnanir þær, sem Þor-
leifur tekur upp, sumar á dönsku
eða frönsku, verða marklittlar og
utangátta og alltof veikburða við-
leitni er höfð í frammi til að
leggja út af þeim eða tengja þær
efninu. Minnst verður þó úr bolla-
leggingum Þorleifs um
rómantísku stefnuna og áhrif þau
sem hún mun hafa haft á skáld-
skap Bjarna — það rennur allt út
í sandinn fyrir honum. Hugleið-
Framhald á bls. 25
Allt sem lifir á
heiminn með honum
Helgi skoðar heiminn
Myndir: Halldór Pétursson
Saga: Njörður P. Njarðvík
Iðunn, Reykjavík 1976
Prentað og bundið I Englandi
Njörður P. Njarðvík og Halldór
Pétursson hafa sent frá sér nýja
bók — Helgi skoðar heiminn og
mun rithöfundurinn hafa samið
textann eftir myndunum, s'em er
áreiðanlega nýstárleg vinnubrögð
hér á landi. Því þykir mér rétt að
víkja fyrst að myndunum, sem
sýna ferðalag drengsins Helga og
bestu vina hans á þann listræna
og áhrifarfka hátt sem þeim ein-
um er auðið, er náð hafa jafnlangt
í last sinni og Halldór Pétursson
hefur gert.
Þeim höfundi er þvf mikið í
hendur lagt sem beðinn er að
semja sögu við slfkar myndir.
Þeim mun erfiðara virðist mér
þetta verk að öðrum megin á blað-
síðunum, móti litmyndunum, birt-
ast latlar myndir sem í látleysi
sínu krefjast þess af höfundi text-
ans að til þeirra verða höfðað með
tjáningu á hugarheimi hins unga
ferðalangs.
Höfundur byrjar sögu sína á
þessa leið:
— Heimurinn er stór. Hann er
stærri en allt túnið. Hann er svo
stór að það tekur næstum heilan
dag að skoða hann allan. Það er
svo margt að sjá. Það er lækjargil-
ið, fuglabjargið, álftatjörnin, áin,
fjallið, hraunið og ótal margt
fleira. I dag ætlar Helgi að skoða
allan heiminn.
Þegar Helgi segir mömmu sinni
að hann ætli að skoða heiminn
segir hún meðal annars: — Heim-
urinn er stór og í honum leynast
margar hættur.
— Hafðu engar áhyggjur af
Bókmenntlr
JENNA
JENSDÓTTIR
skrifar um
barnabækur
mér, mamma mín, segir Helgi.
Þetta er minn heimur sem ég ætla
að skoða. — Og — ég get, ég vil, er
aðalhugsun hans er hann leggur
af stað með bestu vinunum sín-
um, sem eru hundurinn Kátur og
hryssan Fluga. Með stuttri setn-
ingu: — Dagurinn er bjartur og
hlýr — gefur höfundur ferðalag-
inu nokkurn innri styrk sem virk-
ar vel á lesandann. Svo leggur
hann af stað, drengurinn sem
þarf að príla upp á hænsnakofann
til að klifra upp á bak Flugu
sinnar. Lækjargilið er ansi djúpt.
Það er fyrsta torfæran á leið
Helga. Og hann kastast líka fram
af hálsinum á Flugu og kútveltist
niður gilið.
Þar krefst litla myndin þess að
höfundur kanni hugarheim Helga
og hvaða hugsanir leiða hann
áfram í ferðalagið.
Án þess að freista þess að gera
Helga þarna að hetju tekst höf-
undi afbragðs vel að tjá hugsana-
gang hans og koma honum af stað
í ferðalagið á ný. Sagan heldur
áfram trúverðug og skemmtileg,
skyggn á umhverfið og líf dýr-
anna. Þegar tekur að líða á dag-
inn og Helgi fer að hugsa um allt
sem hann hefur orðið fyrir á leið-
inni verður hugsun hans þessi:
Það er engu líkara en hann hafi
alltaf verið fyrir einhverjum öðr-
um. Alls staðar er allt fullt af lífi.
Og hann getur vel skilið að fugl-
arnir vilji vernda eggin sfn og
ungana. Hvað myndi ekki mamma
hans segja ef einhver ætlaði að
taka hann frá henni. Og hann
einsetur sér að fara varlega og
gæta þess að hræða ekki dýrin i
heiminum.
Áfram fylgir höfundur litla
ferðalangnum af miklum skiln-
ingi á hugsun og viðbrögðum þess
barns sem er ákveðið i að sjá
heiminn sinn. Um leið vinnur höf-
undur samviskusamlega úr heimi
þeim er myndirnar sýna. Leiðir
Helga ofur eðlilega úr þeim hætt-
um sem á vegi hans verða. Og
tekst mjög vel að lýsa hinu innra
sambandi þessara þriggja vina.
— Og Fluga hneigir stórt höfuð
sitt niður að Helga og hneggjar
lágt og vingjarnlega og leyfir hon-
um að strjúka sér um vangana.
Kátur hjúfrar sig upp að hliðinni
á honun. —
Þar sem myndir gefa tilefni til
dulúðugra atvika fer höfundur
skemmtilega leið:
— Amma Helga hefur sagt hon-
um að í gamla daga h-afi búið
tröllskessa í fjallinu og einu sinni
hent öllum þessum dröngum nið-
ur hlíðina í reiði sinni...
— En nú er farið að rökkva.
Framhald á bls. 25