Morgunblaðið - 05.03.1977, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. MARZ 1977
Mun uppljóstrunm
um CIÁ-greiðsl-
ur til Hússeins
lítil áhrif hafa ?
Cyrus Vance og Jórdanfukonungur á fundi f Amman á dögunum. '
SÚ uppljóstrun að bandarfska
leynilögreglan CIA hafi á
undanförnum árum greitt ýms-
um aðilum, þar á meðal Huss-
ein Jórdanfukonungi, stórar
fúlgur fjár, hefur vakið hina
mestu eftirtekt. Staðfest hefur
verið að rétt sé hermt og Carter
Bandarfkjaforseti hefur til-
kynnt að þessum greiðslum til
Husseins verði hætt tafarlaust.
Hins vegar kemur þessi upplýs-
ing vægast sagt á mjög svo
óheppilegum tíma, eða þegar
ferðalag Cyrus Vance, nýskip-
aðs utanrfkisráðherra Banda-
rfkjanna, um Miðausturlönd
hafði rétt verið ákveðið. Mikið
hefur verið skrifað um málið
bæði f bandarfsk og evrópsk
blöð og f vikuritinu Newsweek
segir meðal annars að grun-
semdir og sögusagnir um að
Hussein þægi stórfelldar
greiðslur frá CIA hafi verið á
kreiki f Miðausturlöndunum
langa hrfð. Rithöfundarnir
Victor Marchetti og John
Marks hafi meðal annars nafn-
greint Hussein sem slfkan
þiggjanda f handriti bókar
þeirra “The CIA and the Cult
of Intelligence“, en sfðan hafi
útgefandi bókarinnar neytt þá
til að fella nafn hans brott.
Það var svo blaðið Washing-
ton Post sem síðan reið á vaðið
og greindi umbúðalaust frá
þessu, nánar tiltekið ritaði um
málið Bob Woodward sem
þekktur er fyrir aðild sina að
uppljóstrunum um Watergate-
Willy Brandt
málið. Woodward vitnaði í emb-
ættismannaskýrslu þar sem
fjallað er um mikla fjármuni og
heimild vikuritsins Newsweek
skýrði nokkru síðar frá því að
Jórdaníukonungur hefði þegið
um það bil 15 milljónir dollara
sfðan árið 1957. Fjárupphæðin
sem hann fékk f sinn hlut á sl.
ári var um 750 þúsund dollarar
og var að sögn iðulega greidd
honum f reiðufé af yfirmanni
CIA í Amman. CIA annaðist
einnig ýmis önnur viðvik fyrir
konung — greiddi lífvörðum til
að sjá um vernd barna hans í
Bandaríkjunum og vitað er um
að minnsta kosti eitt dæmi þess
að CIA hafi útvegað Hussein
„fylgdarkonu" þegar hann var í
Washington. „Síðar varð mikið
fjaðrafok vegna þess að stúlkan
var af Gyðingaættum," að því
er haft er eftir einum embættis-
manna leyniþjónustunnar.
Hussein lifir miklu munaðar-
lífi eins og alkunna er, hann á
glæsilega bfla, einkaþotu og
Mobuto Sese Seko
lystisnekkju og mætti fleira
telja. Alia drottning sem fórst
nýlega af slysförum, var fögur
kona sem jafnan skartaði klæð-
um samkvæmt nýjustu Parísar-
tízku og hlóð sig gulli og
gimsteinum og því þurftafrek
nokkuð. Samkvæmt heimildum
innan leyniþjónustunnar fór
töluvert af CIA-peningunum til
undirsáta f ríkisstjórninni eða
embættismanna svo og til
jórdanskra ættarhöfðingja til
að tryggja trúnað þeirra við
krúnuna og til að greiða kostn-
að við rekstur jórdönsku leyni-
þjónustunnar. Jórdanska rfkis-
stjórnin neitaði harðlega í
fyrstu uppljóstrunum Washing-
ton Posts og kallaði þær tilbún-
ing og áróður, en það mun
naumast fara á milli mála að fé
hefur runnið frá CIA til ýmissa
aðila í Jórdaníu, en eftir ýms-
um leiðum og ekki hefur allt
það fé farið beinlínis um hend-
ur konungsins eða nánustu
samstarfsmanna hans, þótt
þeim hafi mátt vera kunnugt
um allar þessar greiðslur og
Hussein reyndar viðurkennt
þetta.
Hussein er ekki eini erlendi
leiðtoginn sem hefur notið
greiðslu frá CIA. Fólk sem hef-
ur lesið handrit þeirra Marks
og Marchetti hefur skýrt frá
þvf að þar komi upp fleiri nöfn
eins og til dæmis Willy Brandts
— svo og Mobuto Sese Seko,
forseta Zaire, Jomo Kenyatta f
Kenya og Van Thieu, fyrrver-
andi forseta Suður-Víetnams.
Willy Brandt brá við hart þegar
þessar ásakanir á hendur hon-
um voru settar fram og mót-
mælti þeim eindregið.
Margir þessara manna not-
uðu féð ekki sér til persónulegs
framdráttar heldur til að
byggja upp samtök sem kæmu
þeim f valdaaðstöðu eða styrkja
stöðu sína. Brandt til dæmis er
sagður hafa veitt öllu fé sem
hann á að hafa fengið til Jafn-
aðarmannaflokks síns.
Nú er ljóst að Carter ætlar að
hætta þessum greióslum en þó
er vitað að jafnvel áður en
Woodward leiddi málið fram í
dagsljósið var verið að kanna
málið af hálfu Hvíta hússins. Á
sl. ári komst eftirlitsráð sem
Ford skipaði að þeirri niður-
stöðu að þessar greiðslur væru
óviðeigandi og var þvf hafin
endurskoðun á þeim sumum,
m.a. til Husseins konungs.
Nokkur tími mun líða unz
það kemur fram hverjar dipló-
matiskar afleiðinar þetta mál
mun hafa. 1 versta falli gæti
það orðið til að veikja svo stöðu
Husseins meðal Arabaleiðtoga
að þeir ýttu honum til hliðar á
ný, eftir að hann hefur verið að
nálgast þá upp á síðkastið. For-
seti Sýrlands, Assad, sem hefur
styrkt mjög tengslin við
Jórdaníu á síðasta ári gæti
neyðzt til að söðla um að nýju.
En einnig sjást merki um að
þessar uppljóstranir muni ekki
hafa afdrifaríkar afleiðingar.
Mönnum ber saman um að þær
valdi ekki röskun á valdajafn-
væginu í Miðausturlöndum og
Arabaheiminum og sú staða
sem upp var komin áður, hefur
Framhald á bls. 32
Guðmundur Marteinsson:
„Kæru hestavinir”
I morgunblaóinu 22. janúar s.l.
ávarpar þannig í opnu bréfi er-
lendur hrossakaupmaður „Hross-
ræktunarmenn á íslandi", nánar
tiltekið menn er hafa með hönd-
um uppeldi og tamningu hesta,
sem sfðan er ætlað að selja til
útlanda.
Ef ekki ættu í hlut viðskipta-
vinir þessa útlendings, mætti ætla
að þetta ávarp væri napurt háð,
þvi að það má öllum ljóst vera, aó
brottflutningur islenskra hesta úr
sínum heimahögum og sala þeirra
til útlanda f æfilanga útlegð er
síður en svo vinarbragð við hest-
ana.
Sala fslenskra hesta til útlanda
er að dómi þess er þetta ritar
tvöfaldur glæpur. í fyrsta lagi er
það glæpur gagnvart hestinum,
þarfasta þjóninum, eins og hann
var löngum með réttu kallaður.
Og í öðru lagi er það, þótt óbeint
sé, glæpsamlegt athæfi gagnvart
fósturjörðinni, þ.e.a.s. gróður-
moldinni, og þá um leið gagnvart
þjóðinni.
Svo að aðeins sé vikið að hinu
siðarnefnda, vildi ég gjarnan
mega vitna stuttlega í tvenn
blaðaummæli, sem ég hef haldið
til haga. I Morgunblaðinu 15. maí
1973 birtist grein eftir Steingrím
Davfðsson fyrrverandi skólastjóra
á Blönduósi, og er fyrirsögn
greinarinnar „Náttúruvernd og
landgræðsla". I grein þessari er
m.a. rætt um haglendi fyrir sauð-
fé á afréttum, og þar segir svo:
„Válega horfir nú um gróður
heiða og háfjalla vegna ofbeitar.
Hrossafjöldi mikill yrjar heiða-
löndin, svo að sauðfé liggur við
svelti. A.m.k. þrjá fjórðu hross-
anna verður að útiloka frá göngu
á heiðuri) qg fjallaafréttum.
Bændur verða að skilja, að annað
tveggja verður: Þeir fækki hross-
um stórlega eins og sagt var hér
eða afrétturinn leggst í auðn.“
í dagblaðinu Tfmanum 14. sept.
sl. birtist ritstjórnargrein með
fyrirsögninni „Búskapur, mark-
aður, landgæði". í grein þessari
er fjallað um þá iskyggilegu
þróun, sem átt hefur sér stað hin
síðari ár meðal bænda að hverfa
frá kúabúskap, en stunda f þess
stað einhliða sauðfjárbúskap.
Meðal óheppilegra afleiðinga af
þessu er þess getið, að álag sauð-
fjár á sumarhagi aukist, jafnt þá
sem þegar eru ofnotaðir sem hina,
er meiri beit kunna að þola. Síðan
segir orðrétt: „Ekki bætir úr
skák, að jafnframt á sér stað
hroðaleg landníðsla vegna hrossa-
stóðs, sem þýtur upp um allar
jarðir,...“.
Staófestingu á því, að þessi um-
nuéli ritstjórans um, stóraukið
hrossastóð sé ekki út í bláinn má
Iesa í riti, sem Seðlabanki tslands
gefur út og kallast Hagtölur mán-
aðarins. Samkvæmt þessu riti
voru í árstok 1974 rúmlega 44
þúsund hross á öllu landinu, en á
árinu 1975 hafði þeim fjölgað um
2600. A sama tíma fækkaði naut-
gripum um 5 þúsund eða þvf sem
næst. Á fimm ára tímabilinu
1971—1975 hefur hrossum fjölg-
að um rúmlega 10 þúsund, úr
36,706 í 46,925. Þessi öfugþróun
hefði ég haldið gæti verið ærið
umhugsunarefni, ekki síst fyrir
samtök bænda.
Nú má spyrja, hvernig má það
vera, að hrossum fjölgi stórlega á
sama tfma og hlutverk hestsins í
starfi þjóðarinnar er orðið svo
hverfandi lftið sem raun ber
vitni?
Tvær ástæður liggja f augum
uppi. Annarsvegar sfaukin reið-
jhestaeign kaupstaðabúa og ann-
arra þéttbýlisbúa, og hinsvegar
uppeldi hrossa til útflutnings.
Hvort tveggja er vandamál, sem
naumast verður til lengdar unnt
að láta afskiptalaust (frekar en
hömlulausa rányrkju fiskimið-
anna), þótt hvort tveggja hafi
fram að þessu verið lftill gaumur
gefinn.
En svo að vikið sé nánar að
fyrri þættinum, glæpsamlegu at-
hæfi gagnvart hestinum, þá vil ég
fyrst nefna, að heitið „skynlaus
skepna" á húsdýrum okkar er
rangnefni. Hestar, kýr og kindur
eru skyni gæddar skepnur, og hið
sama gildir auðvitað um hunda og
ketti. Og allir sem umgengist hafa
hesta og kynnst þeim að ein-
hverju ráði vita, að hestar eru
skapríkar og tilfinninganæmar
skepnur, með mjög sterka átt-
hagakennd, en með mismundandi
skapgerð að vfsu, rétt eins og
manneskjurnar. Þá vil ég minna á
það, að hesturinn hefur, allt frá
því er þetta Iand byggðist fyrir
rúmlega þúsund árum, verið hluti
af fslensku samfélagi ásamt
manninum, og þjóðin, fólkið hefði
ekki getað lifað í þessu landi án
hestsins.
Fyrir nokkrum áratugum gerð-
ist það svo, að hesturinn var að
mestu leyti leystur frá þvf hlut-
verki, sem hann hefur gegnt f
fslenzku samfélagi um aldaraðir.
Þvf olli innreið tæknialdarinnar
og samfara þvf innflutningur á
erlendum aflgjafa í formi bensfns
og olíu. Jafnframt þessu réttir
íslenska þjóðin úr kútnum, og fer
að lifa mannsæmandi lífi eins og
það er kallað, vel klædd og
skædd, í upphituðum og upplýst-
um húsum, nóg að bíta og brenna,
brunandi um allar jarðir á fjórum
hjólum, og fljúgandi til svokall-
aðra sólarlanda á öllum tímum
árs.
I allri þessari velgengni er s svo
fundið upp á þvf að gera fslenska
hestinn að útflutningsvöru, rétt
eins og freðfisk og gærur, slíta
hann úr tengslum við sfna
íslensku átthaga og selja hann
fínu fólki f útlöndum, og ekkert
sparað til auglýsinga í því skyni.
Þetta er ljótur leikur, og íslenskri
þjóó til vansæmdar.
Það er ekki stætt á þvf að rétt-
læta sölu íslenskra hesta til út-
landa með því, að þeir sæti þar
betri meðferð en þeir hafa sætt
hér f sfnum heimkynnum. Al-
kunnur er málshátturinn
„Þangað er klárinn fúsastur sem
hann er kvaldastur". Máslháttur-
inn er augljóslega vitnisburður
um hina ríku átthagakennd hests-
ins. Hestur, sem er fluttur í ný
heimkynni, þar sem hann sætir
betri meðferð en hann bjó við
áður, sækir eigi að sfður til fyrri
heimkynna.
Annars er hætt við að það sé
upp og ofan hvernig islenzku
hestunum líður í útlöndum, alveg
burtséð frá heimþránni. Allt er
frábrugðið því sem hestarnir hafa
vanist, loftslag, haglendi, fóður.
Og heyrst hefur talað um hrossa-
sótt, sem fslensku hestarnir fá í
útlöndum. Það er þessvegna, sem
fslenskir hestar, seldir til útlanda,
eiga ekki afturkvæmt til íslands.
Það er bannað með lögum. Þessu
þarf einfaldlega að snúa við. Það
þarf að banna flutning íslenskra
hesta til útlanda.
Oss fslendingum er það nokkurt
metnaðarmál að teljast til þróaðra
þjóða fremur en vanþróaðra, og
það er oft í seinni tíð rætt um það
og ritað, að leggja beri áherslu á
að selja öðrum þjóðum fullunnar
iðnaðarvörur úr íslenskum hrá-
efnum fremur en selja hráefnin
óunnin. En þjóð, sem þarf að
styrkja efnhag sinn með þvi að
selja húsdýrin sín til annarra
landa, getur naumast talist vera á
háu þróunarstigi.
Sala íslenzkra hesta til útlanda
er smánarblettur á fslenskri utan-
ríkisverslun, sem ber að afmá
með öllu. Það verður augljóslega
einungis framkvæmt með laga-
boói. Megi háttvirt Alþingi bera
gæfu til þess að samþykkja slík
lög — fyrr en seinna.
Á öskudaginn 1977
Guðmundur Marteinsson.