Morgunblaðið - 05.03.1977, Qupperneq 19

. MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGURfv MARZ.1977
19
Bergur Guðnason 111. hluti
Eins og ég gat um ( sfðustu
grein, mun ég framvegis fjalla
um skattafrumvarpið f sam-
fellu, þ.e. grein fyrir grein, eða
öllu heldur einn kafia eða tvo
eftir efnisstærð þeirra. Eg
vona, að slfk efnismeðferð
verði skipulegri en þær yfirlits-
greinar, sem á undan fylgdu.
I. kafli Skattskyldir
aðilar 1. — 6. grein
Við lestur þessa kafla kemur
strax i ljós, að uppbygging
frumvarpsins er til mikilla bóta
frá núgildandi lögum, a.m.k. er
mun auðveldara að koma auga
á efnisatriði i frumvarpinu.
Þetta byggist á mun skýrari
framsetningu. Efni hverrar
greinar er gefið til kynna með
fyrirsögnum, s.s. „Skattskylda
manna“, „Skattskylda lög-
aðila“, „Takmörkuð skatt-
skylda", „Aðilar undanþegnir
skattskyldu" og loks „Skatt-
skylda hjóna og barna". Auk
þess eru greinarnar töluliða-
merktar, en það er ekki í nú-
gildandi lögum í þessum kafla.
t stuttu máli sagt er framsetn-
ingin til mikillar fyrirmyndar
og bóta.
Að formlegu hliðinni
slepptri, er jafnaugljóst, að efni
I. kafla um skattskyldu aðila er
einnig til bóta frá núgildandi
lögum. Bætt er úr göllum sem
fram hafa komið í framkvæmd-
inni undanfarin ár.
Allt frá því á árinu 1935 og
fram til 1963, að núgildandi
skattareglugerð var sett, var
gerður skýr greinarmunur á
skattskyldu eftir þvf hvort hún
var ötakmörkuð eða takmörk-
uð. Einhverra hluta vegna hefir
þessi skilgreining ekki verið
lögfest hér a landi nú í rúman
áratug. Skattskyldan hefur þó
allan þennan tíma verí ótak-
mörkuð eða ekki, en slfkt hefur
byggzt á lögskýringum en ekki
lagabókstaf. Frumvarpið tekur
sem sagt upp þessa grund-
vallarreglu að nýju, og er það
vel. I hugtökum þessum felst í
stuttu máli það, að aðili, sem
ber ótakmarkaða skattskyldu,
er skattskyldur af öllum tekj-
um sfnum og eignum i
hérlendis vegna heimilisfesti
sinnar, hvar sem þær fyrirfinn-
ast hér eða erlendis. Sá, sem
ber takmarkaða skattskyldu, er
t.d. sá, sem dvelur hér á landi
um stundarsakir og er skatt-
skyldur af tekjum sfnum á
dvalartímanum.
A undanförnum áratug, eða
rúmlega það, hefur tsland gert
svokallaða „tvfsköttunarsamn-
inga“ við mörg nágrannarfki.
Samningar þessir eru gerðir tii
þess að komast hjá tvfsköttun
tekna, og ættu þvf fremur að
kallast f daglegu tali „einskött-
unarsamningar“. Þessi samn-
ingagerð hefur eflaust sýnt
fram á nauðsyn þess, að skýr
fyrirmæli væru f skattalögum
um hvort skattskylda manna
væri takmörkuð eða ekki, enda
eru teknar upp í I. kaflanum
reglur beint upp úr „tvfskött-
unarsamningum". Samkvæmt
frumvarpinu er gert ráð fyrir,
að „183 daga reglan" verði upp-
tekin hér á landi. Sú regla felur
í sér að sérhver, sem dvelur hér
meira en 183 daga, verði fastur
í kerfinu, þ.e. öðlist ótakmark-
aða skattskyldu hérlendis, þó
hann sé ekki heimilisfastur
hérlendis. Sama er látið gilda
um þá, sem skráðir eru á
fslenzk skip eða loftför meira
en 183 daga af almanaksári.
Rétt þykir að vekja athygli á
því hér, að það er að sjálfsögðu
mikið hagsmunamál fyrir ríkis-
sjóð hvort skattskyldan er tak-
mörkuð eða ótakmörkuð. Sú
síðarnefnda skilar eðlilega
meiri sköttum til ríkis og bæja.
„183 daga reglan “ er viðsjár-
verð að einu leyti. Hún er bund-
in við almanaksárið. Það vill
segja, að útlendingur sem dvel-
ur hér samfellt t.d. frá 5. júlf
1977 og til 28. júnf 1978 ber
ailan þann tfma takmarkaða
skattskyldu, þó hann dvelji hér
í nær heilt ár.
Bergur Guðnason
Þá er kveðið skýrt á um það f
1. grein frv., að Island haldi
rétti til skattlagningar manna í
3 ár, eftir að þeir flytjast af
landi brott, nema þeir sanni, að
þeir hafi öðlazt heimilisfesti í
hinu landinu og greiði skatta
þar. Þetta er þarft ákvæði, sem
fyrirbyggir, að menn týnist á
milli landa og greiði hvergi
skatta.
Þá er f 1. grein tekin af tví-
mæli um það, að skattyfirvöld
skuli ákveða um heimilisfesti
manna og þar af leiðandi skatt-
kyldu. I núgiidandi löggjöf
skortir þessa heimild. Það hef-
ur f raun verið á valdi Hagstof-
unnar hvort menn væru skatt-
skyldir eða ekki. Þetta „furðu-
lega fyrirbæri" er nú lagt til að
verði f valdi ríkisskattstjóra, en
úrskurði hans má skjóta til
dómstóa. Er reyndar með
endemum hve þessi undarlega
framkvæmd hefur fengið að
tóra lengi. Það er fyrir löngu
orðið tímabært að endurskoða f
samhengi alia löggjöf, sem
byggir á iögheimili þegnanna,
s.s. tryggingalöggjöf, lög um
heimilisfesti og skattalöggjöf.
Að þessu hefur verið unnið, en
ekki nægjanlega.
2. grein frv. fjallar um skatt-
skyldu lögaðila eða ópersónu-
legra aðila, eins og sagt er f
greinargerð að lögaðili eigi að
þýða. Hér er átt við skattskyldu
félaga, samlaga og stofnana. Eg
get ekki fallizt á orðið „lög-
aðila“ fyrir heitið „lögpersónu"
í lögfræðinni. Ég sé ekki, að
iögaðild sé neitt einkennandi
fyrir félög. Þetta nýyrði er ekki
til bóta. Getur verið að eignar-
fallið af „lögpersónu" hafi virk-
að illa á höfunda frumvarps-
ins?
Efnislega er 2. greinin nær
óbreytt frá núgildandi lögum.
Þó er gerð tilraun til að koma
meiri festu f skattskyldu sam-
eignarfélaga sem sjálfstæðra
skattaðila. Gerir greinin ráð
fyrir, að bætt verði úr hinni
slælegu framkvæmd, sem verið
hefur á öllu skattalegu aðhaldi
að sameingarfélögum. Her má
enn ftreka að engin lög gilda
um þetta vinsæla félagsform.
Slíkt er óþolandi öllu lengur.
Væri ekki ráð að setja heildar-
lög um hlutafélög og sam-
eingarfélög hið bráðasta? T.d.
þegar hlutafélög og „nýja
hlutafélagafrumvarpið" verður
20 ára?
Ég hefði talið æskilegt að inn
í 2. greinina hefði komið sér-
stakur töluliður um erlend
félög, sem eru skráð herlendis,
og reka hér útibú. Ástæðan til
þessa er sú, að taka þyrfti af öll
tvímæli um það, að slfk útibú
bæru ótakmarkaða skattskyldu
af tekjum sínum og eignum
hérlendis. Á sama hátt og ein-
staklingum er bannað að yfir-
færa eignir sínar héðan til út-
landa, nema f smáskömmtum,
ætti að banna útibúum er-
lendra félaga að yfirfæra með
einu pennastriki, milljónatugi,
og skjóta eignum þar með und-
an íslenzkum eignaskatti. Um
þetta veit ég dæmi.
í 3. grein frv. er fjallað um þá
aðila, sem bera takmarkaða
skattskyldu. Er hér um gagn-
merka endurbót að ræða frá
gildandi lögum, eins og áður er
fram komið. Hér hefði þó að
mfnu mati mátt bæta við tölulið
um þá, sem reka blandaða starf-
semi, þ.e. eru annaðhvort skatt-
frjálsir skv. lögum eða undan-
þegnir skattskyldu, en reka
jafnframt skattskylda starf-
semi. Ég nefni af handahófi
bændasamtökin v/Hótel Sögu
og N.L.F.t. Þá má nefna mörg
félög, sem eru undanþegin
skattskyldu, þar eð þau verja
hagnaði sínum til almennings-
heilla, en reka samt dæmigerða
skattskylda starfsemi. Þetta
mætti „skoða betur“.
í 4. grein frv. eru taldir upp
aðilar undanþegnir skatt-
skyldu. Þar eru sömu aðilar og
njóta þessara fríðinda sam-
kvæmt núgildandi lögum. Þó er
sendimanna erlendra rfkja ekki
getið f greininni og er það
undarlegt að nefna þá einungis
sem hugsanlega skattþegna f 3.
grein frv. Þó er enn undarlegra
að sleppa alveg að minnast á
fslenzku utanrfkisþjónustu-
mennina f frumvarpinu. Þetta
mætti laga með einum töiulið i
viðbót.
í 5. grein 1. kafla kemur loks
fyrsta „bomban", sem gert hef-
ur frumvarpið svo vinsælt um-
ræðuefni að undanförnu. Hún
hljóðar einfaldlega svona:
„Hjónum skal reikna tekju-
skatt og eingarskatt hvoru í
sfnu lagi“, Þessi eina lfna í 1.
kaflanum er meiri bylting en
allt sem á undan var komið.
Hún ieiðir af sér niðurfellingu
50% frádráttarreglunnar, til-
komu helmingunar á tekju-
skattstofni milli hjónanna, án
tillits til hvort þeirra aflar
tekna, tilkomu sérstaks
heimilisafsláttar vegna útivinn-
andi eiginkonu og barnabóta-
auka vegna sama. Sem sagt
fæðir þessi lína af sér allar
verstu ambögunar í frumvarp-
inu. Ástæðan er einfaldlega sú,
að sérsköttun hjóna eins og hún
kemur fram í frumvarpinu, þ.e.
með þvf að skipta tekjum jafnt
á milli þeirra, er illfram-
kvæmanleg, jafnvel ófram-
kvæmanleg með þessum hætti.
Það verður ekki litið framhjá
því, skattlagning fmyndaðra
tekna eiginkonu er vandasöm.
Þessar fmynduðu tekjur fara
nefnilega algerlega eftir því
hvaða tekjur eiginmaðurinn
hefur. Hér á ég að sjálfsögðu
við „heimavinnandi húsmóð-
ur“, kauplausa. Þeim mun
hærri tekjur, sem eiginmaður-
inn hefur, þeim mun meira
græðir hann. M.ö.o., ekki er
sama hvort tekjurnar lenda f
20% eða 40% tekjuskatti. Á
hinn bóginn er svo hin „úti-
vinnandi húsmóðir“. Hugsið
ykkur þvernig verður að fram-
kvæma alla þvæluna um vinnu-
mánuði hjónanna vegna
heimilisafsláttar og barnabóta-
auka. Að ekki sé talað um að
reyna að reikna út skattinn
sinn sjálfur.
Ég þarf ekki að fara nánar út
f þetta. Undanfarið hafa birzt
kröftug mótmæli frá kvenfélög-
um gégn þessum ákvæðum
Framhald á bls. 32
Skattalaga-
frumvarpið
Meistarasöngvararnir frá
Niirnberg 1 Nýia bíói í dag
f DAG, laugardag, verður sýndur
sfðari hluti litkvikmyndarinnar
Meistarasöngvararnir frá Niirn-
berg, sem gerð er f Hamborgar-
óperunni eftir samnefndu verki
eftir Richard Wagner.
Með alalhlutverkin fara Giorgio
Tozzi, Richard Cassily og Aerlena
Saunders, en hljómsveitarstjóri
er Leopold Ludwig.
Wagner-óperurnar eru svo viða-
miklar í sviðssetningu, að með
ólíkindum má teljast, að þær
verði sýndar á sviði hér á landi f
náinni framtíð.
Kvikmyndasýningin er á vegum
Germaníu og Tónlistarnefndar
Háskóla íslands. Aðgangur er
ókeypis og öllum heimill, en sýn-
ingin hefst kl. 14.
Skólastjórar og yfir-
kennarar stofna félag
Á laugardag, 5. marz, verður
haldinn stofnfundur heildarsam-
taka skólastjóra og yfirkennara á
grunnskólastigi. ! fréttatilkynn-
ingu frá undirbúningsnefnd
fundarins segir, að skólastjórar
og yfirkennarar séu nú félagar f
þremur stéttarfélögum, Sam-
bandi fslenzkra barnakennara,
Landssambandi framhaidsskóla-
kennara og Félagi háskóiamennt-
aðra kennara en auk þess hafa
skjólastjórar á barnaskólastigi
haft með sér sérfélag, skóla-
stjórar á gagnfræðastigi annað og
yfirkennarar eigið félag.
Fram kemur hjá undirbúnings-
nefndinni að margir hafi talið
þetta skipulag óeðlilegt og oft
hafi verið rætt um að skólastjórn-
endur sameinuðust í eitt félag en
skipting skólanna milli barna-
fræðslustigs og gagnfræðastigs
hefur staðið í vegi fyrir að svo
gæti verið . Við tilkomu grunn-
skóla megi hins vegar brúa þetta
bil og þvf hafi verið ákveðið að
stofna fyrrnefnd samtök. Til-
gangur féiagsins verður að vinna
að kjaramálum skólastjóra og
yfirkennara og stuðla að umbót-
um í fræðslumálum þjóðarinnar.
Ætlunin er að hið fyrirhugaða
félag starfi innan kennarasamtak-
anna og segir í fréttatilkynning-
unni að vonandi verði stofnun
félagsins undanfari stofnunar
heildarsamtaka kennara á grunn-
skólastigi.
Tillaga til þingsályktunar:
Brey tt lög um veit-
ingu prestakalla
Fimm þingmenn úr fjórum þing-
flokkum (Gunnlaugur Finnsson
F, Friðjón Þórðarson S, Gylfi Þ.
Gfslason A, Ingvar Gfsiason F og
Magnús T. Olafsson SFV) lögðu f
gær fram á Alþingi tillögu til
þingsályktunar þess efnis, að
Alþingi kjósi 7 manna þingnefnd,
er hafi það verkefni ,að endur-
skoða 60 ára gömul lög um veit-
ingu prestakalla (lög nr.
32/1915).
Kirkjumálaráðherra
skipi formann úr hópi nefndar-
manna.
f greinargerð er vitnað til fyrri
tillögu flutnings og frumvarps-
flutnings um sama efni, vilja
kirkjuþings til breyttra starfs-
hátta f þessu efni og nefndarskip-
unar kirkjuþings til að vinna að
framgangi þeirra. Þingnefndin
kanni m.a. virkni gildandi laga
nr. 32/1915 í nútfma þjóðfélagi,
sambærilega löggjöf á hinum
Norðurlöndunum og viðhorf
leikra manna og lærðra innan
fslenzku þjóðkirkjunnar. Verk-
efni nefndarinnar verði lokið
fyrir 1. nóvember 1977.
Grímsey:
Tvö leikrit og
dans í „ábæti”
MORGUNBLAÐIÐ hafði f gær
samband við fréttamann sinn, Al-
freð, í Grímsey. Sagði Alfreð að
veðurfarið hefði verið mjög gott f
vetur. Bátar hafa verið á sjó allt
upp í 20 daga f einu vegna þess
hve veðrið hefur verið gott. Sagði
hann að aflinn hefði verið ágætur
miðað við árstfma. Vegna þess að
það er ekkert frystihús f Grímsey
verða þeir að salta fiskinn. Hann
sagði að það væri nóg atvinna þaT.
I Grimsey er starfandi kvenfélag
og hélt það upp á 20. afmælisdag-
inn sinn þann 24. febrúar s.l. Hélt
kvenfélagið kaffisamsæti og var
öllum boðið.
Þar voru sýnd tvö leikrit og var
dansað á eftir. Þorrablót var hald-
ið nokkrum dögum á undan og
tókst það með glæsibrag, að sögn
Alfreðs enda takast Grímseyingar
ekki á við viðfangsefni mannlífs-
ins af neinni smámunasemi.