Morgunblaðið - 28.05.1977, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. MAÍ 1977
11
Helgi Hálfdanarson:
Síðförull drap á dyr
Einhver sagði mér á förn-
um vegi, að ég hefði verið
full-fljótur til að loka að mér
eftir þrasið um hina Lé-legu
Shakespeares-sýningu Þjóð-
leikhússins, því ekki yrði lát á
andmælum. Ástæðan til þess
að ég ..skellti hurð minni í
lás'' var sú, að mér þóttu
umræður komnar i hring og
ég farinn að kveða niður
sömu villurnar aftur og affur.
Þetta staðfestu blaðaskrif,
sem á eftir fylgdu. Síðan virt-
ist mannaferðum lokið.
En þá reið síðförull gestur í
hlað og kvaddi dyra. Ólafur
Jónsson ritar grein um Lé
konung í Dagblaðið, 23.5.,
og segir að það sé ..líklega
nokkuð seint að fara að
blanda sér i deilur Helga
Hálfdanarsonar og leikara út
af Pilikian leikstjóra og Lé
konungi." Þetta hlýt ég að
skilja svo, að ÓJ telji því
miður um seinan að ná tali af
mér, úr því ég hafi „skellt í
lás", þvi ekki deilir hann í
grein sinni á aðra en mig. En
þá óvirðingu vil ég ekki gera
manni, sem ég met jafn-
mikils og Ólaf Jónsson, að ég
svari honum ekki, þegar ég
sé að hann ætlast til þess.
Þvi lyfti ég nú loku frá hurð
og býð hann velkominn i mitt
rann.
Þar er þá skemmst af að
segja, að heldur þykir mér
ÓJ örlátur við skjólstæðing
sinn, Pilikian leikstjóra, þeg-
ar hann segir að ekki verði
hjá þvi komizt, að i leiknum
um Lé konung sé „sterkur
kynferðislegur efnisþáttur"
og atburðir snúist meðal ann-
ars um hórgetnað, lausaleik
og saurlifi. Þó að á allt þetta
sé drepið, og ein persóna
óskilgetin, er áreiðanlega
vandfundinn „sterkur kyn-
ferðislegur efnisþáttur" í
leiknum umfram það, að
karlmenn eru þar karlmenn
og kvenfólkið konur. Nema
þá að til sé kvaddur Pilikian
að „túlka" leikritið á sína
vísu En þar farast ÓJ orð á
þessa leið:
„Um Pilikian leikstjóra og
hans verk skiptir það mestu,
að ótvírætt var sýningin á
Lé kóngi sérkennileg og
svipmikil túlkun leiksins
sem í engu sem máli
skiptir brást trúnaði við
textann sjálfan, að leik-
stjóranum auðnaðist tök og
vald á viðfangsefni sinu
og leikhópnum í sýningunni
sem alls óliklegt er að inn-
lendum leikstjóra hefði tek-
izt."
Þessi ummæli ÓJ þykja
mér næsta furðuleg. Ég þyk-
ist áður hafa sýnt fram á, að
hér sé ekki aðeins á ferðinni
litilsigld og hundleiðinleg
„túlkun", heldur hrottaleg
spjöll á viðkvæmu listaverki.
Þegar búið er að rífa út úr
leikritinu stóra kafla, sem
flestum mun þykja meðal
þess, er mestu varðar, og
breyta mikilvægum atriðum
öðrum, hvar er þá niður kom-
inn sá „trúnaður við textann
sjálfan", sem hér er orð á
haft og réttlæta skal þau um-
mæli Ólafs, að ádeila mín
virðist „sprottin af rótgróinni
íhaldssemi" um skilning og
meðferð leiksins?
Það hygg ég, að við Ólafur
viljum hvorugur kallast
íhaldsmaður. Og hver veit
nema stundum séum við
kenndir við frjálslyndi. En
héti það eitt ihaldssemi að
vilja dýrmætan menningararf
friðhelgan fyrir spellvirkjum,
þá væri ég að sönnu rammur
íhaldsmaður. Og væri það
frjálslyndi að vantreysta ís-
lendingum si og æ, þegar
mikils þarf við, en vera þess
jafnan fullviss að vanda-
samt verk hljóti að fara út-
lendingi betuf úr hendi en
hvaða heimamanni sem
væri, þá þætti mér skömm
að vera talinn frjálslyndur.
En svo ég vendi mínu
kvæði i kross, þá skal ég trúa
ÓJ fyrir lítilræði. Þannig er
mál með vexti, að Leikfélag
Grimseyjar hefur stofnað til
kynningar-viku á næstunni.
Þar ráða ferðinni viðsýnir
menn, sem vilja ekki ein-
skorða verkefni leikara sinna
við skáldskap Grímseymga,
heldur einnig leita fanga til
meginlandsins. Að þessu
sinni var afráðið að kynna
eyjarskeggjum verk Daviðs
Stefánssonar, Gullna hliðið.
Og þó ég segi sjálfur frá,
þótti tryggast, að ég yrði ráð-
inn leikstjóri.
Nú dettur mér auðvitað
ekki í hug að vera svo íhalds-
samur að bjóða Grimseying-
um einhverja margþvælda
túlkun, sem Reykvíkingar
eru fyrir löngu orðnir leiðir á,
heldur skal minn eigin frum-
leikur fá að skarta á heims-
skautsbaugnum. Ég mun þvi
túlka fáein atriði til samræm-
is við nýja kenningu mina
um eðli þessa verksi Það er
t.d. augljóst, að postular og
helgar meyjar eru óþarfar
aukapersónur, sem sjálfsagt
er að strika út. Hins vegar
kemur við sögu hvorki meira
né minna en alsköpuð hóra,
svo greinilegt er, að i leikn-
um er „sterkur kynferðislegur
efnisþáttur", sem mjög er
brýnt að fái að njóta sin út í
æsar. Og þegar þar kemur
leik, að kerling nálgast hið
gullna hlið og Kölski birtist
með flírulegum tilburðum,
þá vaknar i þeirri gömlu það
eðli, sem allurtexti leikritsins
sýnir glöggt, að henni er i
brjóst lagið; enda tekur hún
til sinna ráða, leggst endi-
löng á dálkinn og veltir sér að
fótum Kölska með frygð í
augum • Kannski er hún bara
að beina athygli myrkrahöfð-
ingjans frá Jóni bónda, sem
var nýskroppinn úr skjóðunni
og er nú undankomu auðið
upp að hliðinu góða; og
kannski slær kerling tvær
flugur í einu höggi og rækir i
leiðmni skyldur sinar við þær
gáfur sem henni eru áskap-
aðar, þegar fengið er næði
fyrir Jóni. En þegar til kem-
ur, er Jón karlinn ekkert upp
á það kominn að beiðast gist-
ingar i Himnaríki; enda sýnir
allur textmn, svo ekki verður
um villzt, að honum er skít-
sama á hvorum bænum
hann vistar sig. Hann er þá
ekki heldur að tvistíga yfir
þvi, hvernig af muni reiða
þófi kerlingar og Kölska,
heldur sker sig á háls — og
tjaldið fellur.
Nú efast ég ekki um að ÓJ
muni vegsama frumleik minn
og leikstjórnar-sn1111 í dómi
sínum eftir frumsýningu. Þá
mun honum einnig Ijóst
verða. að ég hef til að bera
margfalda persónutöfra á við
hvaða Grimseying sem er,
enda runnin upp á Króknum
en ekki á flæðiskeri norður
við heimskaut. Og ég hlakka
til að lesa i leikdómi Ólafs
Jónssonar þessi ummæli:
Um Helga leikstjóra og
hans verk skiptir það mestu,
að ótvírætt var sýningin á
Gullna hliðinu sérkennileg og
svipmikil túlkun leiksins, sem
í engu, sem máli skiptir,
brást trúnaði við textann
sjálfan, að leikstjóranum
auðnaðist tök og vald á við-
fangsefni sínu og leikhópn-
um i sýnmgunm, sem alls
óliklegt er að nokkrum leik-
stjóra, sem ætti kyn að rekja
til Grimseymga, hefði tekizt.
Þennan leikdóm þakka ég
fynr fram. En það skal ÓJ
vita, að komi honum í hug
aukatekið orð i þá veru, að
sýning min á Gullna hliðinu
sé nokkuð annað en afbragð,
eða að þar kunni ég ef til vill
að sýna örlitið meira en nýja
túlkun á verki skáldsms frá
Fagraskógi, þá mun ég lýsa
þvi yfir í blöðunum, að Ólafur
Jónsson sé sá mesti íhalds-
kurfur, sem nokkru sinni hafi
dregið ýsur i leikhúsi

uni hvítasunnuhelgina
komiö við og kaupiö
blómídag
Blómakynningin
Blómafranúeiöendur og blómaverslanir