Morgunblaðið - 28.05.1977, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. MAÍ 1977
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. MAÍ 1977
25

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingasjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavlk.
Haraldur Sveinsson.
Matthlas Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
ASalstræti 6. slmi 10100.
Aðalstræti 6. slmi 22480
Betra er seint
en aldrei
Allt frá stofnun is-
lenzka lýðveldisins, árið
1 944, hafa vaxtarverkir sagt til
sín í þjóðfélagsbyggingunni.
Þetta er í sjálfu sér eðlilegt,
óhjákvæmilegur fylgif iskur
framþróunar, sem hlaut að
koma í kjölfar fullnaðarsigurs
hinnar stjórnarfarslegu sjálf-
stæðisbaráttu þjóðarinnar
Þjóðinni hefur fjölgað um meir
en 80.000 einstaklinga á
þessu tímabili. Það eitt að
hasla svo stórri þjóðarviðbót
völl, félagslega og efnahags-
lega, hefur kostað umrót og
átök, sem hlutu að skilja eftir
sig merki í þjóðlífsmyndinni.
Og áfram streymir þjóðlífself-
an. Aætlað er að íslendingum
fjölgi um önnur 80.000 fram
til næstu aldamóta
Sem heild hefur mannlíf í
landinu breytzt til batnaðar, fé-
lagsleg réttindi aukist, atvinnu-
tækifærum fjölgað, afkomu-
öryggi tekið stór skref fram á
við, menntun orðið almenn-
ingseign og heilsugæzla skap-
að þúsundum einstaklinga
gjörbreyttar aðstæður og nýjar
lífsvonir. En í umróti breyting-
anna, ekki sízt stökkbreytinga í
þéttbýli landsins, sem og í
samgöngutækni, sem hefur
fært land okkar úr fyrri einangr-
un í hringiðu heimsbyggðar,
hefur ýmsu skolað á land, er
mátt hefði missa sig Er þarátt
við ýmis samfélagsleg vanda-
mál liðandi stundar, sem óþarfi
er að fjölyrða um. Þá höfum við
að sjálfsögðu stigið ýmis vixl-
spor á framfarabrautinni, sem
okkur gengur þó sorglega seint
að draga rétta lærdóma af
Umrót og óvissa hafa ekki
sízt sett svip sinn á síðustu árin
í sögu þjóðarinnar — og
máske var vandi hennar stærst-
ur á öndverðu ári 1974, bæði
vegna heimatilbúinna og inn-
fluttra vandamála. Afleiðingar
þess þjóðfélagsástands, sem
þá hafði skapazt, setja svip
sinn á þjóðlífið enn í dag. Þar
bar máske hæst óvissuna i ut-
anríkis- og öryggismálum þjóð-
arinnar. Þá lá við borð að
óheillaöfl settu fleyg í samfylk-
ingu okkar með vestrænum
lýðræðtsríkjum, sem við eigum
ekki einungis hagsmunalega
samleið með í öryggismálum,
heldur ekki síður í menningar-
legu, stjórnarfarslegu og efna-
hagslegu tilliti. Þá flæddi al-
þjóðleg efnahagskreppa yfir
heiminn, i kjölfar margföldunar
á olíuverði, sem leiddi af sér
margvísleg vandamál, m.a.
viðtækt atvinnuleysi i V-
Evrópu, sem enn sér ekki fyrir
endann á. Stefna okkar í land-
helgis- og fiskverndarmálum,
sem efnahagslegt sjálfstæði
þjóðarinnar grundvallaðist á,
skapaði átök og spennu í sam-
skiptum okkar við aðrar fisk-
veiðiþjóðir, sem töldu sig eiga
hagsmuna að gæta á íslands-
miðum. Óðaverðbólga hafði
heltekið þjóðfélagið, 54% á
ársgrundvelli, sem ásamt öðr-
um samtíma orsökum slævði
réttarskyn manna, einkum og
sér í lagi á fjármálasviði, og
skapaði tortryggni gagnvart ís-
lenzku réttarkerfi,
Þegar litið er um öxl til um-
róts og óvissu þessara missera,
sem eru svo skammt að baki,
má Ijóst vera, að okkur hefur
tekizt að sigla fram hjá mörg-
um hættulegum skerjum. Tek-
izt hefurað bægjafrá allri óvissu
í utanríkis- og öryggismálum
þjóðarinnar og treysta á ný
samstarf okkar með vestræn-
um lýðræðisríkjum. Land-
helgismálið er farsællega leyst,
ekki sízt með svokölluðu
Óslóarsamkomulagi, er tryggði
okkur viðurkenningu fyrrum
andmælenda okkar á einhliða
rétti til 200 mílna fiskveiðiland-
helgi. Aðild okkar að Atlants-
hafsbandalaginu átti ekki hvað
síztan þátt í svo farsælum lykt-
um. Tekizt hefur að tryggja
atvinnuöryggi um gjörvallt
land, andstætt því sem raunin
hefur á orðið í nágrannaríkjum
okkar. Tekizt hefurað rétta hlut
okkar út á við nokkuð, bæði I
viðskipta- og gjaldeyrismálum.
Ríkisbúskapur er aftur rekinn
hallalaus. Dregið hefur úr tor-
tryggni ! réttarfarsmálum —
og margháttuð ný löggjöf sett á
þeim vettvangi. Nokkuð hefur
á unnizt í baráttu við verðbólg-
una — en sorglega lítið þó, og
á þeim vettvangi er árangurinn
síztur, enda við margvislega
andstöðu að etja hjá hinum
ýmsu hagsmunahópum.
Verðbólgan er ekki einvörð-
ungu efnahagslegt vandamál,
þó hún sé vissulega nógu var-
hugaverð sem slík. Ekkert þjóð-
félag, ekkert efnahagskerfi eða
atvinnulif þolir til langframa
óðaverðbólgu af því tagi, sem
hér hélt innreið sína á vinstri
stjórnarárunum. En verðbólgan
er ekki síður siðferðilegt vanda-
mál. Hún spillir bæði þjóð og
einstaklingum, slævir réttlætis-
skyn fólks. Allir hyggjast græða
á verðbólgunni. En sá gróði
hlýtur óhjákvæmilega að verða
á kostnað náungans. Sá, sem
sparar, tapar. Sá, sem skuldar,
græðir, ef rétt er fjárfest. Slíkt
verðbólgukerfi, sem hvetur til
óeðlilegrar fjárfestingar og
kippir stoðum undan nauðsyn-
legri sparifjármyndun í land-
inu, leiðir fyrr en síðar til ófarn-
aðar. Rekstraröryggi atvinnu-
greina hverfur. Samdráttur í
atvinnurekstri leiðir til atvinnu-
leysis. Og verst kemur óðaverð-
bólgan við þann, sem minnst
má sín, sem ekki hefur fjár-
muni til fjárfestingar, en horfir
á gjaldmiðilinn i launaumslag-
inu minnka frá degi til dags.
Við vitum öll, hvert stefnir, ef
verðbólgan fær áfram að leika
lausum hala; ef ekki verður
spyrnt við fótum. Engu að siður
er hik á öllum, að því er virðist,
að breyta um stefnu. Vonandi
verður það þó, m.a. fyrir al-
mannaþrýsting, áður en það
verður of seint. Betra seint en
aldrei.
Undanfarið hafa orðið miklar umræður hér í blaðinu um trúmál og hafa þær
vakið mikla athygli. Nú gengur hvítasunnan í garð. Á hana var m.a. minnzt í
síðasta Reykjavíkurbréfi, þar sem enn var drepið á nokkur atriði kristindóms. í
tilefni hvítasunnu verða nú birtir kaflar úr greinum og samtölum, sem Matthías
Johannessen, ritstjóri, skráði á sínum tíma og samdi upp úr vináttu og
viðkynningu við tvo látna oddvita íslenzkrar kristni á þessari öld, sr. Friðrik
Friðriksson og sr. Bjarna Jónsson, vígslubiskup og dómkirkjuprest í Reykjavík.
Sumt af þessu birtist upphaflega, að vísu með öðrum hætti, hér í Morgunblað-
inu.
Kaflinn úr samtalinu við sr. Friðrik er unninn úr afmælisrabbi við hann í
tilefni níræðisafmælis hans og er síðasta samtal, sem blaðamaður átti við hann,
en kaflinn um sr. Bjarna er tekinn úr bók þeirra Matthíasar og Andrésar
Björnssonar um Séra Bjarna og frú Áslaugu.
Fyrst birtum við kaflann um sr. Friðrik, en á eftir honum kemur dálítið brot úr
bókinni um Séra Bjarna.
Sr. Friðrik:
Þarft verk i
þágu kristindóms.,
Þegar ég fæddist, var pabbi talinn af. Hann haföi
farið í hákarlalegur, en ekki komið aftur. Ef ég man
rétt, fór hann i marzmánuði, en kom ekki aftur fyrr en
þrem mánuðum síðar. Það var viku eftir að ég fæddist.
Hann hafði þá hrakizt vestur á Hornstrandir, brotið
þar skipið, lent í hríð en orðið að brjótast til tsafjarðar
að ná I timbur og gera við farkostinn. Engar samgöng-
ur voru þá milli héraðanna né bréfaskipti, og þvi
fréttist ekkert allan þennan tima. Þegar ég fæddist
var ég ákaflega lasburða og þótti tvisýnt um mig, svo
að móðir mín lét skíra mig skemmri skirn. Var ég
auðvitað látinn heita í höfuðið á pabba minum, þar eð
talið var að hann hefði farizt þá fyrir skömmu. Það er
ein mesta blessunin i lífi mínu, þegar ég var skírður,
nýkominn I heiminn og vart laugaður I fyrsta sinn. Og
ég býst við, að mikið af velgengni minni stafi einmitt
frá því. Eins og þú sérð voru þessir fyrstu dagar ævi
minnar ákaflega þungbærir fyrir móður mína. Við
knýttumst því strax miklum vinaböndum, sem héldust
óslitið, þangað til hún lézt hér í Reykjavik háöldruð.
Mamma mótaði mig mjög i æsku, og ég geri ráð fyrir
því, að ég hafi hneigzt óvenju mikið til lifandi trúar,
eins og þú getur séð á ævisögu minni. Þegar við
bjuggum á Ytra-Garðshorni í Svarfaðardal, spurði ég
eitt sinni móður mína, smápatti, hvort baðstofan hjá
Guði mundi vera öllu hærri en baðstofan i gamla
bænum okkar. Og þegar ég var á fjórða ári, fann
mamma mig einu sinni úti á túni. Hafði ég þá búið um
mig i tóttarbrotinu og var að syngja eitthvað I gaupnir
mér og þóttist vera að messa. Næsta sunnudag þar á
eftir fór mamma með mig í kirkju I fyrsta sinn. Og enn
er mér það í fersku minni, þegar ég, strákhnokki á
fjórða ári, hlustaði á húslesturinn og grét yfir píning-
arsögu Krists. í textanum var sagt frá þvi, að sviti
Jesús hefði orðió eins og blóðhnyklar, sem féllu á
jörðina. Ég setti þetta strax í samband við stóra
bandhnykla, er voru það eina, sem ég þekkti með því
nafni. Sú mynd, sem ég fékk þá af Jesú krjúpandi i
Grasgarðinum, var heldur óhugnanleg og fór ég því að
gráta. Þessi minning hefur fylgt mér æ síðan.
Ég heyrði ýmsar íslendingasögur Iesnar á þessu
skeiði, svo og Noregskonungasögur. Ég fékk þá hug-
mynd einhvern veginn, að Ólafur helgi væri verndar-
dýrlingur minn, og bað ég hann um það, sem mér þótti
of lítilfjörlegt að biðja Guð um, til dæmis að sækja
fyrir mig hesta. Rauður hét hestur pabba mins og átti
ég að koma honum í hús á kvöldin. Eitt kvöld fann ég
hann ekki og leitaði lengi en án árangurs. Mér þötti
illt að koma tómhentur heim og hélt ég mundi fá
snuprur hjá pabba. Ég forðaðist því að koma fyrir
augu hans, svo að ég þyrfti ekki að svara þvi, hvort ég
hefði fundið hestinn og komið honum í hús.
Á leiðinni heim hét ég á Ólaf helga, að ef hesturinn
væri kominn heim að kofanum, skyldi ég fara út í
kirkju og halda bænargjörð honum til heiðurs næsta
dág. Þegar ég hafði verið nokkra stund heima, bað ég
Jóhannes leikbróður minn að koma með mér út að
kofanum og láta hestinn inn. Hann nennti ekki að fara
að leita, en gekk með mér að kofadyrunum. Þegar
þangað kom, sáum við hvar Rauður stóð fyrir utan
dyrnar, eins og hann biði eftir mér. Ég lét hann inn,
afar glaður i anda yfir bænheyrslunni, og daginn eftir
fór ég svo út i kirkju og baðst fyrir og þakkaði Guði, að
hann hefði látið dýrlinginn hjálpa mér.
Síðan hefi ég oft verið bænheyrður. Nú þegar ég er
orðinn gamall maður, get ég iðkað bænina meira en
áður og raunar er hún orðin mín aðaliðja. Fyrir það er
ég þakklátur. Bezta dæmið, sem ég þekki úr starfssögu
minni um mátt bænarinnar, er eftirfarandi saga af
dönskum dreng, sem hét Ivar.
Ég starfaði I unglingadeild K.F.U.M. I Kaupmanna-
höfn með Olfert Ricard, einum merkasta leiðtoga
Dana i kristindóms- og uppeldismálum. Haustið 1896,
eða 1. nóv., varð Ricard framkvæmdastjóri K.F.U.M. I
Kaupmannahöfn. Það kvöld átti hann að tala í ung-
lingadeildinni og voru allir fullir eftirvæntingar, því
að hann var nýkominn heim úr ársdvöl erlendis.
Þegar búið var að syngja fyrsta sálminn og fundurinn
átti að byrja, kom lögregluþjónn að tala við Ricard.
Fór hann fram með honum, meðan vér hinir sungum
sálminn. Þegar hann kom aftur, lét hann syngja annan
sálm og hélt svo sina snjöllu og góðu ræðu, en mér
duldist ekki, að eitthvað amaði að.
Eftir ræðuna bað hann mig um að halda eftir öllum
sveitarforingjunum að samkomunni lokinni og láta þá
biða þangað til hann kæmi aftur. Þegar hann kom svo,
sagði hann oss þá sorgarfregn, að piltur að nafni Ivar,
sem áður hafði verið í unglingadeild K.F.U.M., hefði
fundizt niðri á Löngulinu með skot gegnum ennið.
Hann var þó á lifi og hafði verið lagður inn í sjúkra-
hús. Læknarnir sögðu, að hann gæti ekki lifað til
morguns. í vasa hans hafði fundizt bréf til Ricards,
enda hafði hann verið félagi I K.F.U.M. og þekktust
þeir vel.
í bréfinu sagði, að hann gæti ekki lifað lengur, þvi
að hann væri kominn svo langt út á glötunarbrautina,
að hann kysi dauðann. Ricard sagði: — Hann má ekki
deyja upp á þennan máta, vér verðum að biðja fyrir
lifi hans. Svo báðum vér allir.
Ákveðið var, að vér skyldum koma aftur saman
klukkan sjö næsta morgun til sambænar. Vér báðum
innilega og samtaka um, að Ivar fengi að lifa og
morguninn eftir, er vér komum saman, lifði hann
ennþá. Vér hittumst þrisvar á dag og báðum saman og
gekk það svo um nokkurt skeið, að Ivar tórði, en hafði
enga meðvitund. Nóvember og desembermánuðir liðu
og sat alit við hið sama, en 7. janúar færði Ricard oss
þá fregn, að honum væn likamlega batnað, en hefði
verið fluttur út á St. Hans-sjúkrahúsið og var oss sagt,
að hann yrði fáviti ævilangt.
Þá gáfust ýmsir upp á þvi að biðja, en vér héldum
nokkrir áfram og báðum nú ekki um lif hans heldur
skynsemi. Vorið 1897 mættum við Ricard Ivari á
förnum vegi. Hann var þá útskrifaður úr sjúkrahús-
inu og orðinn alheill, bæði á sál og líkama. Nokkru
siðar fór hann í sveit en gerðist svo sjómaður og
misstum vér þá alveg sjónar á honum. Þetta sumar fór
ég alfarinn heim til íslands.
Þess ber að geta, að mörg Kaupmannahafnarblöðin
gerðu harða hríð að K.F.U.M., meðan Ivar barðist við
dauðann. Sögðu þau, að hann hefði ætlað að fyrirfara
sér vegna óhollra áhrifa frá K.F.U.M. — Ricard skrif-
aði varnargrein I mánaðarblað félagsins og sýndi fram
á, að pilturinn hefði ekki stigið fæti inn fyrir húsa-
kynni félagsins i tvö ár. Storminum slotaði smátt og
smátt, og félagið beið ekki verulegt tjón af árásinni.
Þegar ég kom heim 1897, tók ég að undirbúa stofnun
K.F.U.M. í Reykjavik, og 2. janúar 1899 var félagið
stofnað með nokkrum fermingardrengjum. Á stofn-
fundinum sagði ég drengjunum sögu Ivars, reyndi að
skýra fyrir þeim þessa innri baráttu og bænheyrsluna,
en vissi þá ekki um afdrif hans á sjónum. Það var fyrst
nokkrum árum seinna, eða á alþjóðamóti K.F.U.M. i
Kristjaniu 1902, að fundum okkar bar aftur saman.
Olfert Ricard hélt kvöld nokkurt samkomu fyrir
þátttakendurna á ráðstefnunni. Þegar hann kom út,
rakst hann á Ivar, þar sem hann stóð fyrir utan
samkomuhúsið. Um kvöldið heimsóttum vér Ivar, þar
sem hann bjó i hrörlegu bakhúsi I útjaðri borgarinnar.
Hann skýrði oss frá því, að hann væri mjög djúpt
sokkinn i andlega vesöld og treysti sér ekki upp á
eigin spýtur að komast aftur á réttan kjöl í lifinu. Vér
áttum við hann langt og alvarlegt samtal um nóttina
og hittum hann nokkrum sinnum eftir það.
Hann sagði oss undan og ofan af því, sem á daga
hans hafði drifið á sjónum. Hann hafði lent í hrakn-
ingum og skipbroti en aldrei farið heim til Danmerk-
ur, þvi að hann vildi ekki láta vini sina og frændur
vita, hve djúpt hann var sokkinn. Hann hafði því
ákveðið að fara ekki heim til Danmerkur, fyrr en hann
hefði unnið sigur á sjálfum sér.
Þegar ráðstefnunni lauk, fór Ricard heim til Dan-
merkur, en ég skrapp út á land i erindum K.F.U.M.
Þegar ég kom aftur til Kristjaniu, langaði mig að hitta
Ivar að máli, en hafði glatað heimilisfangi hans. Ég
leitaði að húsinu.en fann ekki. Ég bað þá um, að mér
yrði visað til fundar við hann, þvi að ég hafði áhuga á,
að hann kæmist til lifandi trúar. Hann hafði hlotið
góðan undirbúning I unglingadeildinni í Kaupmanna-
höfn og viðurkenndi, hvernig komið var fyrir sér.
Jarðvegurinn var því plægður.
Svo var það kvöld eitt, að ég var á samkomu i
K.F.U.M. Ivar gekk framhjá húsinu og heyrði út um
opna gluggana hina glöðu söngva, sem hann þekkti frá
æskuárunum. Hann gekk inn í salinn, og þar hitti ég
hann. Ég fór heim til hans um kvöldið og töluðum vér
alvarlega saman fram á nótt, en áttum síðan djúpa
bænarstund saman. Þá held ég, að hann hafi snúizt
algerlega til kristindómsins, og upp úr því ákvað hann
að fara heim til Danmerkur. Eftir það hvikaði hann
aldrei af vegi trúarinnar og vann þarft verk í þágu
kristindómsins, þangað til hann lézt glaður í sinni trú
árið 1953. Þá var ég i síðustu Danmerkurferð minni og
hlotnaðist sú hamingja að vera við dánarbeð hans.
Vorum vér þá orðnir góðir vinir og nánir samstarfs-
menn á styrjaldarárunum. Það þarf ekki að taka fram,
að trú min á bænheyrsluna óx mjög við þessi atvik, og
síðan hefi ég ótal sinnum fengið það staðfest, hve
áhrifamikil bænin er.
Þegar hér var komið sögu, tók séra Friðrik nokkur
bréf úr vindlakassa, sem var á borðinu fyrir framan
hann. Ég las fyrir hann það, sem á þeim stóð, og
staðnæmdumst við stundarkorn við svofellda áritun:
'Islands störste kulturpersonlighed, 90-áringen,
Fredrik Fredriksson.
— Þetta er undarlegasta áritun á bréf, sem ég hefi
séð, sagði séra Friðrik, raunar furóulegt, að það skyldi
hafa komizt til skila. Svo las ég fyrir hann bréfið, en
spurði hann siðan um sjónleysið. Það er auðvelt að
segja þér, hvernig blindan kom, sagði hann. Mér þótti
vænt um hana. Hún hefur ekki tekið neitt af gleði elli
minnar. í marz 1945 orti ég kvæði á dönsku, sem heitir
Alderdommens Lykke — og í þvi er þetta vers:
Om jeg bliver döv og blind
det vil ej min glæde röre,
for sá kan jeg se og höre,
bedre i mit stille sind.
Nú stendur þessi reynslutimi yfir, bætti hann við, og
ég sé, að ég hefi haft rétt fyrir mér i kvæðinu.
Þegar ég var i Danmörku á stríðsárunum, varð ég
alveg sjónlaus á vinstra auga, en hafði góða sjón á
hinu hægra, svo að sjónleysið var mér engin hindrun
og ekkert kviðaefni. Ég fór til augnlækna og þeir
sögðu mér, að sjónleysið stafaði af blæðingu inn á
augað. Síðan skipti ég mér ekkert af þessu, en á
hvítasunnudag 1954 varð ég fyrst var við, að blindan
var í aðsigi, þótt mér yrði það ekki ljóst þá þegar. Er
ég var kominn i prédikunarstólinn í Villingaholti,
fann ég skyndilega, að ég gat ekki lesið almennilega
ræðuna, sem ég hafði skrifað daginn áður. Ég hélt þó
prédikunina, án þess að hafa gagn af blöðunum. Það
var mistur úti og þvi hálfdimmt í kirkjunni, en mé;
fannst myrkrið aukast, þegar ég stóð í stólnum. Þó gat
ég séð kirkjugestina nokkurn veginn.
Daginn eftir stóð ég í stólnum í Hraungerði, og þá
átti ég jafnvel bágt með að lesa textann í Jóhannesar-
guðspjalli (3. 16—21). Á trinitatis, næsta sunnudag
eftir hvitasunnu, skírði ég frænda minn lítinn í Hafn-
arfirði og átti þá mjög erfitt með að lesa ritualínn. Þá
laukst upp fyrir mér, að þetta væri ekki einleikið og
fór ég þvi til læknis.
Eftir nokkra rannsókn komst hann að þvi, að það
hafði blætt inn á hægra augað. Vissi ég þá, að ég var að
verða blindur og mundi hvorki geta lesið né skrifað.
Var ég hræddur um, að lifið yrði dálitið tómlegt í
kringum mig, en þegar mér var orðið alveg ljóst, að
hverju stefndi, fylltist ég mikilli gleði yfir þvi að fá að
reyna eitthvað. Ég sé allt i þoku, og fyrsta árið voru
þessar þokur ákaflega þéttar og sá ég litið í kringum
mig. Samt voru þær með fallegum litum og hefi ég
haft mikið yndi af þeim.
Auðvitað er ýmislegt, sem ég hefi saknað eftir að ég
missti sjónina, til dæmis get ég ekki flett upp í bókum
og þess háttar, en ég hefi líka átt margar gleðistundir í
myrkrinu. Og nú siðasta árið hefur mér farið fram á
vinstra auga, þar sem ég missti sjónina fyrst. Sé ég nú
dálitla skímu. En ég sakna þess ekkert að sjá ekki
heiminn i kringum mig. Mér finnst hann jafnvel
ennþá fallegri nú en áður, og ekki get ég séð að
blindan hái mér að neinu ráði. Vinirnir eru mér bæði
augu og eyru. Ég er orðinn gamall, hvað sem þú segir,
og fæturnir eru farnir að gefa sig. Það þykir mér allra
verst. í fyrra gekk ég eins og kálffull kýr, en nú vagga
ég eins og gæs. Þrátt fyrir það er ég glaður og reifur
og kviði engu.
Séra Friðrik kveikir í enn einum vindli og bætir svo
við að lokum:
— Nú er ég alveg á toppinum.
^Hans
bjarg
fasta
trú...
„Ég fór til Kaupmannahafnar fljótlega að loknu
stúdentsprófi 1902, og mér er algjörlega óskiljanlegt
allt til þessa dags, hvernig ég komst þangað. En ég
hafði hér heima orðið fyrir áhrifum frá Friðriki
Friðrikssyni og Jóni Helgasyni, og hélt að þessi and-
legu áhrif þeirra yrðu enn sterkari, ef ég kæmist til
Kaupmannahafnar og héldi áfram námi. Ég hafði þá
þegar ákveðið að verða prestur. Jón Helgason hélt
barnaguðþjónustur sem höfðu djúp og varanleg áhrif
á mig, og séra Friðrik stofnaði K.F.U.M., eins og þú
veizt, og var ég f hópi þeirra fyrstu sem gengu í
félagið. Áður hélt hann fundi í Framfarafélagshúsinu
hér vesturfrá og skal ég sýna þér það, þegar við
komum þangað.“
„Hver mundir þú telja, að hafi verið aðalstyrkur
séra Friðriks sem æskulýðsleiðtoga?" spurði ég áður
en við skildum við þetta umræðuefni.
„Það var hans bjargfasta trú og um leið lærdómur
hans, áhugi, gáfur, sem birtust bæði í bundnu og
óbundnu máli, og svo auðvitað elskulegt viðmót hans
og einstæð umhyggja fyrir æskunni."
„Mundir þú halda að maður eins og séra Friðrik,
sem var í margra augum hálfgerður dýrlingur meðan
hann lifði, a.m.k. seinustu árin, hafi verið innblásinn
af guði?“
„Alveg áreiðanlega. Hann fékk köllun frá guði og
fylgdi þeirri köllum fram til síðasta dags.“
„Hefur þú fundið þessa köllun einhvern tíma, sr.
Bjarni?"
„Já, það hef ég. Og ég bæti við, að ég hefði ekki
orðið prestur, ef ég hefði ekki átt þessa trú. Ég hef oft
sagt: Ég trúi, þess vegna tala ég. Og ef spurt er: Á
hverju byggir þú þína trú? Þá svara ég: Ég byggi hana
á guðs orði og opinberun guðs. Ég byggi hana líka á
vitnisburði þeirra, sem hafa verið hinir sönnu læri-
sveinar. Og ef sagt væri: Byggir þú þá ekki á visind-
um? — Þá veit ég vel að þeir tímar hafa komið, þegar
þess hefur verið krafizt, að á borðinu lægju vísindaleg-
ar sannanir fyrir tilveru guðs. Ég gæti nefnt dæmi
þess frá minum námsárum, en ég segi: Byggjum á
trúnni. Byggjum á þeirri sannfæringu sem trúin gef-
ur, og ef spurt er: Þekkir þú engar efasemdir? svara
ég: Jú, ég get efazt. Ég hef efazt um margt, en þvi nær
kemst ég þá guði, því ég finn, að ég get ekki án hans
verið og leita því svölunar og styrks í guðs orði í
heilagri ritningu og fylgi kenningu kristinnar kirkju,
þvi ég segi: Ég trúi á heilaga, almenna, kristilega
kirkju, og sú kirkja — hún stenzt þrátt fyrir allar
ofsóknir, því að hlið Heljar skulu ekki á henni sigrast.
Þetta er min trú og samkvæmt henni hef ég starfað,
annars hefði ég ekki verið prestur."
„Þú hefur alltaf fylgt ákveðinni stefnu I trúmálum.“
„Já, ég hef fylgt stefnunni, sem er i guðs orði, eins
og það birtist í hinni heilögu bók — og tekið á móti
orðinu þaðan. Það hafa oft verið orð, sem ég hef ekki
skilið, en þá hef ég sagt eins og Marteinn Lúther: Ég
tek ofan fyrir þér núna — og hitti þig seinna. Og oft er
það min reynsla i lifinu, að það sem ég ekki skildi i
fyrra, skil ég í dag. Og Jiegar ýmsar spurningar sækja
á mig, tek ég mót: þvi opinberaða guðs orði og byggi á
vitnisburði þeirra trúuðu um allar aldir, og veit, að
þrátt fyrir alla mótspyrnu heldur kirkjan áfram að
starfa, lifa og blómgast. Ég heimta ekki sönnun frá
neinum öðrum, áður en ég bið til guðs. Ég geng beint
til guðs með allt, bæði stórt og smátt. Og ég kenni
börnunum að gera hið sama.
Kirkjan hverfur ekki. Hún heldur áfram, af þvi hún
byggir á guðs orði. Og ég byggi lika á þvi, sem ég hef
lesið og lært í sögunni. Hvernig var það i fornöld?
Hvernig leit þá ekki út fyrir kirkjunni? Hvernig leit
ekki út fyrir henni í stjórnarbyltingunni frönsku,
þegar kristindómurinn var opinberlega afnuminn? Og
hvernig leit ekki út 1905, þegar kirkja og riki voru
aðskilin i Frakklandi og einn stjórnandinn sagði: „Nú
höfum við slökkt ljósin i himninum." En þau ljós loga
enn. Og þau skulu varpa skærum ljóma, einnig hér á
landi. Þá ósk ber ég fram kirkjunni islenzku til handa.
Ég segi þvi oft, þegar ég geng í kirkju og kem inn á hin
ýmsu heimili: „Gef að blómgist guðþin kirkja.“