Morgunblaðið - 28.05.1977, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. MAÍ 1977
„ Telbráðnauðsyn/egt fyrir
íslendinga að leggja kapp
á kolmunnaveiðarnar"
án þess að stofninn láti á sjá
og vel aö dæla aflanum um borð.
Fiskidælunni er stungið í poka-
endann, siðan er þurrkað að
pokanum með því að setja trollið
upp i kraftblokkina.
Flækja
Þegar trollið var látið út á ný,
urðu menn fljótlega varir við, að
ekki var allt með felldu. Það var
híft á ný og viti menn. Bakborðs-
hlerinn hafði vafið sig utan um
virinn á stjórnborða og allt var i
hnút, en engu að siður tókst að
greiða úr innan skamms. Hins
vegar var nú orðið svo áliðið dags,
að lóðningarnar voru orðnar
dreifðari og varð því að bíða til
morguns með að láta trollið fara.
Kolmunninn hagaði sér þannig
að hann var í mjög þéttri torfu frá
þvi um kl. 6 á morgnana fram
undir kvöldmat, en þá dreifði
hann sér á ný.
Hlógu að kol-
munnaverðinu
Þarna um kvöldið heyrðu menn
tilkynningu um kolmunnaverð í
útvarpinu og má fullyrða að eng-
inn var ánægður með það enda
voru borgaðar rúmar 14 kr. í Fær-
eyjum og nær því 17 kr. fyrir
kílóið í Danmörku. Fram til þessa
höfðu verið borgaðar 8.40 kr.
fyrir hvert kíló af kolmunna i
Norglobal, en þegar fréttist um
verðið á íslandi hækkuðu Norð-
mennirnir það snögglega í 10 kr.
En grátlegast varð að heyra í fær-
eysku skipstjórunum, þar sem
þeir hlógu hálfpartinn að hinu
lága kolmunnaverði á íslandi og
sögðu að ekki væri furða þótt
íslenzk útgerð berðist í bökkum,
þegar gleymdist að borga fyrir
hráefnið.
Kolmunnatrollið á leið { djúpið
að veiðin verður mörgum sinnum
meiri á þessu ári, á miðunum
vestur af Suðureyjum (Hebrides-
eyjum) og við Færeyjar, þar
veróa skipin á veiðum út þennan
mánuð, en þá heldur kolmunninn
áfram norður á bóginn og á að
vera undan Austfjörðum i lok
júní, og er talið að hann sé þar í
veiðanlegu ástandi í a.m.k. tvo
mánuði. Fiskifræðingar og skip-
stjórar kolmunnaskipa halda því
fram, að miklu auðveldara verði
að fiska kolmunnann í miklu
magni út af Austfjörðum en á
Færeyjamiðum og þar suður af,
þvi er hann kemur á Austfjarða-
mið er hann kominn á grynnra
vatn og þá um leið verður auð-
veldara að ná vörpunum heilum
upp á yfirborðið.
8 millj. tonna
hrygningarstofn
Ljóst er að á næstu árum á eftir
að veiða óhemju magn af kol-
munna, en talið er að hrygningar-
stofn kolmunnans sé minnst 8
milljónir tonna, og því sé óhætt að
veiða 1—2 milljónir tonna árlega
án þess aö það komi verulega við
hrygningarstofninn.
Það var ekki fyrr en eftir tæp-
lega tveggja sólarhringa löndun í
Neskaupstað, sem Viðar Karlsson
skipstjóri á kolmunnaskipinu
Víkingi frá Akranesi gat losað
skip sitt frá bryggju í Neskaup-
stað í síðustu viku, en þar hafði
Víkingur landað um 430 tonnum.
Bæði var, að ekki var hægt að
vinna lengur við löndunina en
u.þ.b. 6 tima á dag vegna yfir-
vinnubannsins og ennfremur að
löndunarútbúnaður var ekki í
fullkomnu lagi. Annars er það
einn höfuðverkurinn við kol-
varpan dregin ákaflega rólega
inn. í þessari fyrstu veiðiferð
fékk Víkingur upp i 200 lestir í
hali éftir 30 minútna tog, en
þegar pokinn kom á siðuna rifn-
aði hann mjög illa. „Þrátt fyrir
þessa erfiðleika, sýndu þessir
fyrstu dagar, að kolmunna-
veiðarnar eiga mjög mikla fram-
tíð fyrir sér,“ sagði Viðar skip-
stjóri er við vorum á leið á miðin
á ný. Kvað hann aðeins, að skip
eins og Víkingur og Sigurður
þyrftu að hafa miklu sterkari
vörpu, enda -upphaflega byggð
sem togskip og hafa þau sérstak-
lega góðan togkraft.
Eins og djúpsprengja
Þegar varpan er dregin upp á
yfirborðið eru vírarnir dregnir ró-
lega inn, þar til hún er kominn á
u.þ.b. 150—120 faðma dýpi, þá er
hætt að draga vírana inn, og skip-
stjórarnir reyna að draga hana
löturhægt upp með vélarafli skip-
anna, þar til hún kemur á 60
faðma dýpi. Þá stöðvar ekkert
vörpuna og pokinn skýst upp úr
sjónum, þannig að endinn stend-
ur stundum 10—15 metra upp í
loftið, á innan viö eini sekúntu og
minna boðaföllin helzt á djúp-
sprengjukast.
Það bar fátt til tiðinda á leið-
inni á Færeyjamið, nema hvað við
mættum Berki NK skammt undan
Neskaupstað á heimleið rheð 350
lestir af kolmunna. Áhöfnin á
Vikingi dundaði sér við lestur,
tafl og spil á milli þéss sem menn
stóðu vaktir, en alls er 14 manna
áhöfn á skipinu. Maturinn sem
Hallgrímur kokkur bar á borð var
ekkert slor, en hann eins og fleiri
af skipverjum átti samt við erfið-
ieika að etja, en það var að standa
sig í tóbaksbindindinu, sem tókst
Viðar skipstjóri stillir sjálfstýringuna.
sig. A-þýzki skipstjórin lét segj-
ast, en of seint, þvi hann hafði
lent í trollinu hjá Isafold frá
Hirtshals og stórskemmt það.
20 tonn í fyrsta hali
Viðar skipstjóri sló fljótlega af
og vörpunni var síðan rúllað út af
flotvörpuvindunni, sem staðsett
er aftast á skipinu yfir skut-
rennunni. Þótt ekki fari mikið
fyrir trollinu á rúllunni er op þess
gríðarmikið, allt að 100 metrar.
Vel gekk að koma trollinu sjálfu
út, en þegar kom að grandara-
vírunum, var víraflækja á einum
stað, „óklárt,“ eins og það er
kallað og leið nokkur tími þar til
vírarnir gátu runnið í sjóinn. Á
meðan verið var að bíða eftir þvi
að vírinn yrði klár, rak Víking
nokkuð út úr aðallóðningunni og
þvi fengust ekki nema 20—30
tonn í fyrsta halinu. Gekk fljótt
segir Vidar Kar/sson skipstjori á Víkingi frá Akranesi
LOKSINS eftir nokkura ára sam-
felldar tilraunir ætla kolmunna-
veiðar nú að heppnast vel i fyrsta
skipti, en fjöldi þjóða hefur lagt
gífurlega áherzlu á þróun veiðar-
færa og skipa til að veiða þennan
fisk, en til skamms tíma hefur
flest gengið á afturfótunum. Bæði
er það að almennt hafa skipin,
sem stundað hafa veiðarnar ekki
haft nægilegt vélarafl og svo, að
veiðitækið, þ.e. varpan sjálf, hef-
ur ekki verið nógu sterk. Flot-
varpan hefur verið styrkt árlega
og þar var fyrst á s.l. ári að nægi-
lega sterk varpa kom á markað-
inn, og þá náðu bæði færeysk,
dönsk og norsk skip ágætis ár-
angri, t.d. fékk Sigmundur
Brestisson frá Færeyjum 5800
lestir á röskum mánuði. Hins
vegar varð heildar kolmunna-
aflinn á því árí ekki nema 62
þúsund lestir, en alls reyndu 54
skip veiðarnar. Nú þegar er ljóst

munnaveiðar, að koma aflanum á
land, en menn eru þó vissir um að
miklum löndunarhraða megi ná á
næstu árum, með því að endur-
bæta tækjabúnað til löndunar.
Veiddur á 250—300
faðma dýpi
Framundan var nú tæplega
sólarhrings sigling á miðin norður
af Færeyjabakka, en hann er
vestur af Suðurey, en á þessum
slóðum fékk Víkingur aflann sem
landað var í Neskaupstað. Gekk
skipinu eins og Sigurði og Berki
mjög vel að fá aflann í vörpuna,
en öðru máli gegndi þegar varpan
var dregin upp á yfirborðið. Á
þessum slóðum er kolmunninn á
því sem næst 300 faðma dýpi, og
verður þrýstingsmunurinn þvi
gífurlegur hjá fisknum þegar
hann er dreginn upp á yfirborðið,
sundmagi fisksins blæs út og
þegar mikið er í vörpunum verða
endalokin oft þau, að hún spring-
ur þegar pokinn kemur upp á
yfirborðið, engu að síður er
hjá honum og tveimur öðrum í
skipshöfninni.
Dónalegir A-Þjóðverji
Víkingur var kominn á kol-
munnamiðin um hádegisbil á
föstudag og voru þá 10 kolmunna-
skip á miðunum. Fyrsta skipið,
sem við komum auga á var Krún-
borg, eitt frægasta aflaskip Fær-
eyinga, var það þá orðið vel hlaðið
og skömmu síðar sáum við hvar
Krúnborg tók mjög stórt hal á
siðuna, og undir kvöldið hélt skip-
ið áleiðis til lands með fullfermi
eða hátt í 800 tonn. Þarna toga
skipin öll i sömu stefnu, yfirleitt
frá suðri til norðurs, og gera skip-
stjórarnir það til að fyrirbyggja
að vörpur skipanna flækist sam-
an. Þó kom það fyrir aó skipstjóri
á austur-þýzkum ryksugutogara,
sem þarna er á kolmunnaveiðum
kom togandi á móti hinum skip-
unum. Færeyskt varðskip kom
strax á vettvang og stöðvaði a-
þýzka togarann og skipaði skip-
stjóranum að toga eins og aðrir,
að örðum kosti skyldi hann hypja
Hér er pokinn kominn á sfðuna, en (þessu hali voru um 100 tonn.
Öhætt að veiða 1—2 millj
lestir af kolmunna árlega