Morgunblaðið - 05.06.1977, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. JUNt 1977
Óvinsæli sonurinn Sanja Gandhi.
hann var hæstur og tvinónaói
ekki við að grípa til ráðstafana,
sem hún mátti vita aó myndu
mælast illa fyrir.
Hún frelsaði Indverja frá
hungri og algerum skorti, hún
og stjórn hennar gerði þvílíkt
átak í efnahagsmálum landsins
að telja verður til meiriháttar
afreka. Hún beitti sér fyrir
framförum í iðnaði og land-
búnaði og framleiðsla lands-
manna hefur margfaldazt.
Henni tókst að bæta gjaldeyris-
stöðu Indlands, gerói djarfar
aögerðir til að hamla gegn verð-
bólgunni og svo mætti lengi
telja. Hinn óbreytti Indverji
landi. Vandamálið er hrikalegt
og varla von til þess að
fámennnir íslendingar fái
skilið það að nokkru gagni.
Viðkoma í Indlandi er gifur-
lega ör og leiðbeiningar um
notkun getnaðarvarna af ýmsu
tagi höfðu reynzt vitagangs-
lausar, enda þótt mikil áróðurs-
herferð hefði verið farin fyrir
nokkrum árum.
2. grein
Þá greip Indira til þess ráðs
að skipa ófrjósemisaðgerð á
körlum og konum, sem komin
ENDA þótt Moraji Desai for-
sætisráðherra Indlands sé
kominn til ára sinna, var ekki
neinn umtalsverður
ágreiningur milli forystu-
manna Janatabandalagsins um
að hann tæki að sér embættí
forsætisráöherra. Eru menn
yfirleitt þeirrar skoðunar að
skipun hans hafi verið sjálfsögð
enda maðurinn vel á sig
kominn andlega sem líkamlega
þrátt fyrir háan aldur.
Fram að þessu hefur enginn
fulltrúi Kongressflokksins
vogað sér að skella skuldinni
opinberlega á Indiru Gandhi
vegna fylgishruns flokksins. Þó
svo að Janatabandalagið væri
sett á laggirnar béinlínis henni
til höfuðs og baráttan gegn
henni rekin á mjög óvæginn og
persónulegan hátt, tregðast
ábyrgir Kongressmenn sýni-
lega við aó ganga fram fyrir
skjöldu og kenna henni um
ósigur flokksins.
Kongressflokkurinn stendur
nú í raun og veru uppi án þess
að hafa nokkurn leiðtoga.
Indira Gandhi er ekki á þingi
og þvi getur hún ekki verið
opinber forystumaður
flokksins. Mörgum þætti ekki
tiltökumál þó aó flokkurinn
notaði tækifærið og losaði sig
við hana og áhrif hennar fyrir
fullt og allt. En það sýnist ekkí
vaka fyrir flokksbræðrum
hennar. Þvert á móti. Áleitnar
raddir heyrast um að hún ætli
nú að visu að hafa hægt um sig
um hríð. Biða meðan öldurnar
lægir. Fylgjast með úr fjarlægð
og sjá hvernig ríkisstjórn
Janatabandalagsins reiðir af.
Koma svo fram á sjónarsviðið
aftur. Sem leiðtogi. Ekki sízt
gæti þetta heppnast bærilega ef
svo kynni að fara að þeir
spádómar rættust að róðurinn
yrði rikisstjórninni þungur
þegar fram í sækti og hún
verður að fara að takast á við
vandamálin af fullri alvöru.
Nú þegar Indira Gandhi er
horfin frá völdum, hvort sem
það verður i bráð eða lengd, eru
ýmsir sérfræóingar um ind-
versk málefni að reyna að gera
úttekt á stjórnarárum hennar
ellefu.
Sunanda Datta Ray segir í
Observergrein fyrir stuttu að
það sem hafi skipt sköpum i
stjórn hennar og muni verða til
þess að Indverjar minnist
hennar með virðingu, þrátt
fyrir allt, sé að hún hafi eflt
reisn Indlands. Hún hafi þvegið
af landinu betlarasvipinn og
vakið indvérskt þjóðarstolt sem
öðrum leiðtogum, fyrirrennur-
voru yfir vissan aldur eða
höfðu átt ákveðinn hóp af
börnum. Var sums staðar svo
harkalega að framkvæmdinni
staðið að fólk var gripið og fært
með valdi inn á heilsuverndar-
stöðvar • þar sem slíkar
ófrjósemisaðgerðir voru gerðar
sem á færibandi. Þetta vakti
um hennar, hafi ekki tekist.
Fyrirrennari hennar Shastri
sat skamma hríð að völdum og
lét hina ýmsu ættflokka-
foringja hafa alltof mikil ítök í
stjórn landsins og virtist hafa
af þeim augljósan beyg. Faðir
Indiru, Nehru, sem var for-
sætisráðherra í sautján ár, var
sagður óeigingjarn lýðræðis-
sinni. Fjandar hennar sögðu að
dóttirin hefði svikið þá göfugu
arfleifð sem hún tók við af
honum.
Sunanda Datta Ray segir að
öllu nær myndi að halda fram
að Nehru hafi veitt undirsátum
sinum frelsi til þess að vera
sammála sjálfum sér og víst er
að hánn sýndi meiri slægð og
kænsku í stjórnun landsins en
dóttir hans, sem virðist hafa
orðið það fjötur um fót hversu
opinskátt hún gekk jafnan til
verks. Það hefði mælzt betur
fyrir ef hún hefði falið gjörðir
sínar á klókindalegan hátt eins
og karlmönnum er lagið, að
mati Sunöndu Ray.
En eiginleikar Indiru, hug-
rekki og sjálfstraust, réðu
gerðum hennar. Nehru talaði,
hún framkvæmdi. Nehru
forðaðist eins og heitan eldinn
að taka óvinsælar ákvarðanir,
en hún réðst á garðinn þar sem
mun þó lengst þakka henni það
að hin auðmýkjandi betlaraskál
var lögð til hliðar. í fyrsta
skiptið varð gjaldmiðill
landsins, rupinn, sem hafði
verið fyrirlitinn á alþjóðavett-
vangi, að boðlegri mynt hvar-
vetna í heiminum. Hún efldi
geimvísindi og og studdi við
bakið á hvers konar vísinda-
rannsóknum. Hún gerði það af
slíku kappi að mörgum þótti
nóg um, og fannst það gert á
kostnað almennings. Hún fór
ótrauð í styrjöldina við
Pakistan árið 1971. Ut á við
virtist hún hallast að Sovét-
ríkjunum. Af ýmsu er ljóst að
það var meira í orði en á borði.
Allt þetta sýnir að Indira
hefur markað sín spor í sögu
Indlands. Hún gerði landið að
afli á alþjóðavettvangi. Og
þegar allt er gert upp að lokum
var það ekki sú staðreynd aö
hún tók sér einræðisvald sem
réð úrslitum. Indverjar hefðu
fullvel getað sætt sig við hana
sem einræðisherra, sakir þess
að þeim likaði stjórn hennar að
mörgu leyti vel. En inni í
sögunni er tvennt sem breytir
öllu Indiru í óhag og varð henni
loks að falli. Það eru hinar rót-
tæku aðgerðir hennar til að
draga úr fólksfjölgun á Ind-
óhemju mikla reiði og sárindi,
þótti miskunnarlaust og niður-
læjgandi, einkum fannst karl-
mönnum sem þarna væri um
lítillækkun að ræða. Eftir þvi
sem lengra leið fram og Indira
sýndi engan lit á þvi að draga
úr þessu magnaðist úlfúðin í
hennar garð og varð smám
saman að báli. En annað kom
einnig til, þar sem var sonur
hennar, Sanja Gandhi.
Oskiljanlegt er það mikla vald
sem hann hafði yfir móður
sinni, og sú framkoma, sem
hann sýndi meðal annars
reyndum og virtum stjórnmála-
mönnum, var til að kynda undir
reiði manna. Þetta tvennt réð
úrslitum um fall Indiru — ekki
einræði né kúgun að sögn
Súnöndu Ratta Day.
Tveir valdamiklir menn á Indlandi nú, Desai forsætisráðherra og Ram varnarmálaráðherra.
Hver verður
framvinda
málaá
Indlandi?
Tvö mál urðu
Indiru Gandhi
að falli