Morgunblaðið - 05.06.1977, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 5. JUNÍ 1977
Síðasta ferð Hindenburg
Horfin sjónarmið
Lost Horizon, am. 1972.
Leikstjóri: Charles Jarrot.
Það er nú það. Ilorfin sjónar-
mið er svo sannarlega rétt-
nefni. Þau hurfu fyrir 40 árum.
Einhvern tíma skömmu áður
hafði James Hilton skrifað met-
sölubókina Lost Horizon og
meðan Shangri-La var á hvers
manns vörum neytti Holly-
wood, meðan á nefinu stóð, eins
og þar segir, og Frank Capra
gerði miðlungsgóða mynd (’37)
eftir bókinni og auðvitað urðu
allir að sjá hana. En — þetta
gerðist allt fyrir 40 árum. Það
ber því vægast sagt vitni um
lítið hugmyndaflug, að leita nú
til þessarar dæmisögu, þegar
fordæma á spillingu, rótleysi
og geðveiki nútfmans. Auk þess
sem boðskap myndarinnar, um
hina eilífu Paradís, sem at-
hvarf i huga einstaklingsins,
hafa verið gerð miklu betri skil
í öðrum myndum. En Ross
Hunter, framleiðandi myndar-
innar, hefur svör á takteinum:
„Boðskapur Lost Horizon á
betur við f dag en fyrir 40 ár-
um, þegar Ililton skrifaði bók-
ina. í dag þarfnast fólk sfns
eigin Shangri-La meir en
nokkru sinni fyrr. Það þarf að
geta flúið, þó ekki sé nema f
stuttan tfma frá hringavitleysu
Sherlock Holmes Smarter Brother: Leo McKern og Dom DeLuise bftast og kljást.
THE HINDENBURG, AM. 1975
LEIKSTJÓRI: ROBERT WISE.
Loftfarið Hindenburg er
söguleg staðreynd. Hvers vegna
það fórst f lendingu við Lake-
hurst er ekki vitað. Við gerð
myndarinnar var það val leik-
stjórans, Roberts Wise (Sound
of Music), að velja skemmdar-
vek, enda eina mögulega lausn-
in til að skapa einhverja
spennu f atburðarrásina. Ef til
vill er þetta jafnframt eðlileg-
asta skýringin, þvf sérfræðing-
ar þessa tíma töldu litlar Ifkur,
á, að þetta hefði gerst vegna
tæknilegrar bilunar. Hitler
ásakaði æðri máttarvöld en
staðreyndin var sú, að ýmsar
hótanir höfðu verið hafðar f
frammi um skemmdaverk á
þýskum loftförum af andnasist-
um, þvf loftförin voru eitt
glæsilegasta áróðurtæki nas-
ista.
Wise byrjar myndina á göml-
um kvikmyndum af loftförum
„vegna þess,“ segir hann, „að
við uppgötvuðum að margt
ungt fólk hefur ekki hugmynd
um, hvað loftfar er, eða þá stað-
reynd, að 50—60 farþegar ferð-
uðust þannig reglulega yfir At-
lantshafið." Wise segir jafn-
framt, að höfundar myndarinn-
ar hafi orðið mjög áhugasamir
um ferðalög í þessum loftför-
um og þess vegna lagt kapp á,
að sýna hvflfk unun það hefur
verið að ferðast með þessum
svffandi farartækjum. Það má
segja, að þessari tilfinningu sé
komið allvel til skila f mynd-
inni og tækniliðið hefur
sannarlega lagt sitt af mörkum.
Meðal persónanna innanborðs
nútímalffsins". Síðan lýsir
Ross hinu voðalega heims-
ástandi í mörgum fjálgum orð-
um. Það er nú það. Þetta er út
af fyrir sig ágætis teoría, en
þegar flóttinn leiðir beint úr
öskunni f eldinn er vafasamt,
hvort tilganginum er náð. Lost
Horizon er nefnilega hámarkið
á þeirri hringavitleysu nútfma-
lffsins, sem hún á að predika
gegn. Það kom berlega fram á
sýningu myndarinnar, að fæst-
ir höfðu áttað sig á þvf, að þetta
var ..dans- og söngvamynd” a la
Sound of Music, þvf um leið og
fyrsti leikarinn hóf upp raust
sfna f miðju samtali fór hlátur-
kenndur undrunarkliður um
salinn. Þegar lopinn fór hins
vegar að teygjast endalaust í
þessa stefnu fóru að heyrast
merki þjáningar og þreytu hér
og þar. En hvers vegna er mynd
með slfkum boðskap gerð f
þessum dúr? Ross hefur svörin
á reiðum höndum: „Ég reyni
alltaf að gefa áhorfendum kost
á skemmtun, sem enginn annar
Framhald á bls. 43
Horfin sjónarmið: Þannig búa þeir til snjóstorminn f henni Holly-
wood, enda nokkuð óekta útlits miðað við þann, sem við þekkjum.
Yngri bróðir Holmes
Hindenburg: Endalok við Lakehurst.
er hins vegar fátt, sem vekur
athygli. Atburðarrásin er svip-
uð og í hverrri annarri stór-
slysamynd, hvort það er heldur
AIRPORT (atriðið í flughöfn-
inni, áður en farþegar ganga
um borð) eða Towering
Inferno (innskotið af tfma-
sprengjunni, sem verið er að
handfjatla, er sett mjög
framarlega í myndina, til að
reyna að skapa spennu, á sama
hátt og mynd af eldinum á 83.
hæð f Inferno er skotið inn f
myndina nær f upphafi, til að
ná fram sömu áhrifum). Og Ifkt
og f öðrum stórslysamyndum á
persónusköpunin erfitt upp-
dráttar, jafnvel hjá leikara á
borð við George C. Scott. Scott
leikur öryggisvörð um borð, og
á óskiljanlegan hátt hefur
hann hugboð um, að einhver
ætli að fremja skemmdarverk á
loftfarinu. Nokkrir eru gerðir
grunsamlegir, en vegna þess að
áhorfendur eiga að fá samúð
með skemmdarverkamann-
inum (hann ætlar aðeins að
sprengja loftfarið upp, eftir að
allir hafa yfirgefið það) er ekki
hægt að halda honum leyndum
mjög lengi og hin raunverulega
spenna, sem hefði mátt haldast
nokkurn tíma, þ.e. hvernig
öryggisvörðurinn bregst við
áformum andnasistans, er af-
greitt nær þvf á augnabliki. Þar
með eyðileggur Wise fyrir sér
möguleikana á því að skapa
innri spennu og togstreitu milli
nastistans og andnasistans, sem
hann velur þó sem undirrót
Framhald á bls. 43
The Adventure of Sher-
lock Holmes Smarter
Brother, Am. 1975.
Leikstjóri: Gene Wilder.
Þeir sem lesið hafa sög-
urnar um Sherlock
Holmes og sjá þessa
mynd, vita á augabragði,
að þessi var ekki skrifuð
af Sir Arthur C. Doyle.
Handritið er skrifað og
samið af Gene Wilder,
sem jafnframt leikstýrir
og leikur aðalhlutverkið í
myndinni. Þetta er fyrsta
myndin, sem Wilder leik-
stýrir, en við höfum áður
m.a. séð hann í myndum
eftir háðfuglinn Mel
Brooks, Blazing Saddles
og Young Frankenstein,
og án efa hefur Brooks,
eins og sjá má af þessari
mynd, haft mikil áhrif á
Wilder. Persónulega
hafa mér þótt myndir
Brooks helst til lausbeisl-
aðar, lítill stíll í kvik-
myndaforminu og brand-
ararnir oft svo úr sér
gengnir, að setja hefði
þurft upp „hlæja hér“-
skilti, svo allir væru með
á nótunum. Besta mynd
Brooks til þessa þykir
mér Young Franken-
stein, en þ:r var hann að
nokkru bundinn hefð-
bundnu kvikmynda-
formi, sem hann lék sér
innan. Svipað gerist í
mynd Wilders, og það er
ef til vill þess vegna, sem
mér finnst mynd hans
lofa nokkuð góðu um
framtíð hans sem leik-
stjóra. Wilder á það að
vísu til að feta of
nákvæmlega í fótspor
Brooks (konfektkassinn,
Viktoría drottning í upp-
hafi, bardaginn upp á
hestvögnunum), en i
heild er gamansemi hans
hlýlegri og mannlegri en
Brooks. Hann stendur
skrefi nær persónunum
en Brooks.
Efniviðurinn í mynd-
inni eða framvinda sög-
unnar skiptir litlu, því
hún er fyrst og fremst
röð einstakra, skemmti-
legra atvika, þar sem
nokkur atriði bera af. Má
þar sem dæmi nefna klíp-
ur, grettur og drunur
þeirra Leo McKern og
Dom DeLuise, þegar sá
fyrrnefndi kemur með
peningana fyrir stolna
skjalinu, sem allt snýst
um. Eða atriðið í bún-
ingsklefanum þegar
Wilder uppgötvar, að
eina leiðin til að fá Made-
line Kahn til að ljóstra
upp nafni og stöðu föður
síns er að hafa kynæs-
andi áhrif á hana. Þetta
atriði, ásamt nokkrum
öðrum, er að sjálfsöðgu
satíra á svipuð atriði í
„alvarlegri" myndum, en
gamansöm ádeila er erfið
í meðferð og í lokin miss-
ir Wilder tökin á henni,
þegar hann sameinar
piltinn og stúlkuna og
allt endar vel, eins og
þeir gerðu hérna í gamla
daga. En burtséð frá
þessu (satíran er ekki
mikilvægur þáttur í
myndinni) hefur myndin
að geyma mörg bráð-
smellin atriði og að sjálf-
sögðu treystir Wilder þar
allmjög á leikarana.
Madeline Kahn er senni-
lega besta gamanleik-
kona þar vestra um þess-
ar mundir, sem segir
reyndar ekki mikið, því
fáar hafa lagt gamanleik-
inn fyrir sig sérstaklega
á síðari árum, en hún
stendur vel fyrir sínu í
þessari mynd. Marty
Feldman (krypplingur-
inn í Frankenstein) leik-
ur hér aftur aðstoðar-
mann Wilders, en leikur
hans er slfkur að það má
mikið vera ef Wilder
verður ekki kominn í að-
stoðarmannshlutverkið
áður en lýkur. Skúrkarn-
ir eru leiknir af þeim
Dom DeLuise, Leo
McKern og Roy Kinnear,
sem allir koma skilmerki-
lega sínum skammti af
léttmeti til skila. SSP.