Morgunblaðið - 18.10.1977, Blaðsíða 14
14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. OKTÖBER 1977
Sigurlaug Bjarnadóttir alþm.:
Ef við slítum lögin,
þá slítum við friðinn
1 góðri trú veitti Alþingi opin-
berum starfsmönnum verkfalls-
rétt með lögum er samþykkt voru
undir þinglok vorið 1975. I góðri
trú um, að með þessari löggjöf
væri stigið spor í réttlætis átt og
um leið mörkuð skynsamlegri og
heillavænlegri stefna í kjara-
samningamálum allra lands-
manna.
Nú, þegar fyrsta verkfall BSRB
hefir staðið í tæpa viku, er ljóst,
að á þessari löggjöf eru ýmsir
vankantar, sem þarf að lagfæra
og ekki síður hitt, að framkvæmd
verkfallsins er stórgölluð. For-
svarsmenn BSRB sjást lítt fyrir í
ákefð sinni til að reyna bitið i
hinu nýja vopni, verkfallsverðir
fara sínu fram í krafti eigin geð-
þótta, jafnvel þvert ofan i gefin
fyrirmæli yfirmanna sinna.
Krafa um Iögbrot
Það er staðreynd, að þessi nýju
lög, sem áttu sér langan aðdrag-
anda, byggðust á samkomulagi
milli núverandi ríkisstjórnar og
BSRB.
Því sorglegri er sú stað-
reynd nú, að forystumenn sam-
takanna verða nú í fyrstifatrennu
til þess að hafa ýmis veigamikil
ákvæði þeirra að engu. Þar á ég
fyrst og fremst við ákvæðin um
verksvið og vald kjaradeilunefnd-
ar (26. gr), sem ftrekað hefir ver-
ið bortið gegn og um tveggja ára
gildistíma aðalkjarasamnings (8.
og 24. gr.). Krafa BSRB um
endurskoöunarrétt ásamt verk-
falisrétti á samningstímabilinu,
hlýtur að skoðast sem krafa um
lögbrot á meðan Alþingi hefir
ekki breytt gildandi lögum. Það
lögbrot hefir raunar þegar verið
framið í a.m.k. einu sveitarfélagi,
Akranesi.
Takmörkuð velþóknun
Fullvíst má telja, að þorri
aðildarmanna BSRB, þeir, sem á
annað borð hugsa nokkuð út i
málin, líti þessar aðfarir með tak-
markaðri velþóknun. Eða hver
skyldi treysta sér til að verja það
uppátæki er Háskóla Islands og
menntaskólum í Reykjavík er Iok-
að og líklega fast að 10 þúsund
manns þar með gerðir verklausir
vegna þess, að 4 eða 5 húsverðir
— og þeir einir — máttu snúa
lykli í hálfhring til að opna skóla-
dyrnar að morgni og læsa að
kvöldi, þótt rektorar hafi þar að
sjálfsögðu lyklavöld og sennilega
fleiri eða færri kennarar. (Gamli
M.A. fyrir norðan heldur sínu
striki sem ekkert sé.) Einn af
forráðamönnum BSRB upplýsir á
blaðamannafundi, að húsverðir
umræddra skóla séu „yfirleitt“ í
Starfsmannafélagi ríkisstofnana.
Hvað þá um hina, sem eru það
ekki? Og hvaðan kom ráðuneytis-
stjóra menntamálaráðuneytisins
vald til að fyrirskipa lokun skól-
anna? Hér urðu einfaldlega hrein
mistök, hálfgerður skrípaleikur,
og þegar leiðrétta skal mistökin
og sjálfsögð ákvörðun tekin um að
opna skólana aftur, þá er ósýnt
um (þegar þetta er skrifað),
hvort það muni takast. BSRB
staðhæfir, að með því sé verið að
fremja í senn lögbrot og verka-
fallsbrot. Lögfræðingum, sem
spurðir hafa verið álits ber hins-
vegar saman um að svo sé ekki.
Hvorum skyldum við fremur eiga
að trúa — eða hvers virði eru lög í
þessu landi?
Fær ekki staðizt
I lögum um stéttarfélög og
vinnudeilur (frá 1938), 18. gr.
segir svo: „Þegar vinnustöðvun
hefirverið löglega hafin, er þeim,
sem hún er að einhverju leyti
beint gegn óheimilt að stuðla að
því að afstýra henni með aðstoð
einstakra meðlima þeirra félaga
eða sambanda, sem að vinnustöðv-
uninni standa".
Ef það er í krafti þessarar
greinar, sem BSRB staðhæfir, að
rektorar hinna ærði skóla hafi
ekki -leyfi til að opna þá og loka,
þá fær það auðvitað ekki staðizt,
því aó þeir eru, engir þeirra, inn-
an þess bandalags, heldur í
Bandalagi háskólamanna, sem
ekki eiga aðild að samningum
BSRB. Þetta er því augljóst mál,
að mér er tjáð af lögfróðum
mönnum, að túlkun á hugtakinu
„verkfallsbrot" hafi i framkvæmd
verkfalla á Islandi byggzt með-
fram á hefð, án þess, að laga-
ákvæði komi til. Ég spyr í fullri
alvöru, hvort ekki sé tími til kom-
inn að búa hér eitthvað betur um
hnútana með tilliti til þess, sem er
að gerast nú og hefir gerzt áður
hvað eftir annað, er smærri og
stærri verkföll hafa dunið fyrir
þjóðina, stundum með þeim hætti
að örfámennir starfshópar hafa
stöðvað heilar atvinnugreinar og
stundum það örlagarík, að hrikkt
hefir f allri þjóðfélagsbygging-
unni. Skaðinn hefir jafnan verið
ómældur en ævinlega mestur
fyrir þá, sem minnst mðiga sín í
þjóðfélaginu. Gamla slagorðið
„verkfallsrétturinn er heilagur"
sem fól i sér mikinn sannleik hér
á fyrri tíð, sem nauðvörn svelt-
andi alþýðu, er með tímanum orð-
ið að dapurlegu öfughæli.
Engin marktæk
niðurstaða
Ég mun ekki fara hér út í að
ræða einstök launaatriði þessarar
nýstárlegu vinnudeilu en hlýt að
vekja athygli á með hverjum
hætti forsvarsmenn BSRB túlka
niðurstöðu af könnun þeirri, sem
að frumkvæði fjármálaráðherra
var nýlega gerð á kjörum opin-
berra starfsmanna og annarra
stétta þjóðfélagsins í því skyni að
fá hlutlausa úttekt, er „gæti greitt
fyrir samningsgerð um kjör opin-
berra starfsmanna“. BSRB hefir
haldið því mjög á loft, að könnun
Jón Torfason:
Pálmi Jónsson bóndi á Akri
ritar enn um Blönduvirkjun í
Morgunblaðinu 20. júlí siðastlið-
inn. Sú grein ber svipað yfirbragð
og hin fyrri frá því i apríl og er
allnokkuð reynt að gylla Blöndu-
virkjun þó stillilega og hófsam-
lega sé að farið.
Hlutföll og samanburður
j Pálmi gerir í upphafi ágæta
j grein fyrir þvi hvernig mismun-
andi hlutfallstölur um landsspjöll
vegna Blönduvirkjunar séu
fengnar. Hann bendir réttilega á
að tölur orkumálastjóra frá 1973
séu ekki endanlegar en telur mig
hafa dottið i pytt með því að bera
nýjustu tölur og tjón vegna virkj-
unarinnar saman við þær. Það er
að visu ekki fyllilega réttmætt en
’ samkvæmt þeim upplýsingum,
sem tiltækar eru, virðist gróður-
, eyðing vegna Blönduvirkjunar
nema um 40% allrar gróðureyð-
þessi hafi leitt i ljós mjög veruleg-
an launamisun ríkisstarfsmanna
og launafólks í einkaþjónustu,
þann mismun verði að leiðrétta.
Ríkisvaldið hefir komið til móts
við þá kröfu með tilboði um all-
miklu meiri launahækkun nú en í
hinum almennu kjarasamningum
s.l. vor. En sannleikurinn er raun-
ar sá, að því er varðar umrædda
könnun Hagstofunnar, að þar
liggur engin marktök niðurstaða
fyrir:, enda hafði hagstofustjóri
mjög sterkan og ótrvíræðan fyrir-
svara á gildi hennar i greinargerð
sinni að könnun lokinni — segir
m.a. þetta:
„Til þess að fá tiltölulega
traustan grundvöll til samanburð-
ingar vegná nýrra virkjana á
landinu. Við nánari rannsóknir
geta gróðurskemmdir við aðrar
virkjanir orðið meiri en orku-
málastjóri taldi árið 1973 og þá
lækkar þetta hlutfall við Blöndu
vitanlega. Varla er þó þessi pyttur
dýpri en keldan, sú er Pálmi
hleypti í, þegar hann í aprilgrein-
inni vitnaði í tittnefnt erindi
orkumálastjóra frá 1973 og lét svo
sem gróðureyðingarhlutfaliið
vegna Blönduvirkjunar næmi að-
eins 13,1% af öllum virkjunum á
landinu, þótt þá væri miðað við að
gróðurland sem spylltist við
Blöndu væri töluvert minna en
helmingur þess sem nú er reiknað
með.
Pálmi er nokkuð efins um að sú
fullyrðing sé rétt að gróður-
eyð.ingin vegna Blönduvirkjunar
nemi nálægt þriðjungi af öllu
gróðurlendi á Auðkúluheiði. Þar
er að vísu bara um lauslegt mat
heimamanns að ræða byggt á
nokkrum kunnugleik áheiðinni
en ekki rannsóknum sérfræðinga.
ar við launakjör í einaþjópustu
hefðu þurft að stokka upp flokk-
un ríkisstarfsmanna í könnuninni
en á því voru óyfirstíganlegir
örðugleikar við ráðandi aðstæður,
auk þess sem enginn tími hefði
verið tii slíks. Niðurstöðurnar má
túlka á ýmsan hátt og hagnýting
þeirra til samanburðar við launa-
kjör starfsmanna 1 einkaþjónustu
er þar af leiðandi miklum ann-
mörkum bundin.
Hér bætir það dálítið úr skák,
að alvarleg tilraun var gerð til að
samræma flokkun starfsmanna í
einkaþjónustu gildandi starfs-
flokkun verzlunar- og skrifstofu-
fólks þar sem eru nothæfar skil-
greiningar á tegund og eðli starfa
í hverjum flokki. Heimfærsla sér-
hvers rikisstarfsmanns til þeirrar
starfsflokkunar, eftir því sem við
ætti myndi skapa nothæfan sam-
anburðargrundvöll en slfk upp-
stokkun er, eins og áður segir,
óframkvæmanleg við ráðandi að-
stæður“. (leturbr. mínar).
Krafa um heilindi
og heiðarleik
Öþarflega hljótt hefir verið i
yfirstandandi kjaradeilu um
þessa greinargerð hagstofustjóra,
sem forsvarsmenn BSRB hafa
með all óskammfeilnum hætti
túlkað sér afdráttarlaust i vil.
Með þessu vil ég síður en svo
veitast að hagsmunum þess launa-
fólks, sem hér á í hlut. Það er
vitað mál að innan BSRB eru hin-
Ekki held ég samt að þeta laus-
lega mat sé verr grunað en aðferð-
in, sem Pálmi virðist vilja nota, að
meta gróðurlendi eftir þeim
fjölda fjár og hrossa sem á því
gengur. Það væri þá alveg ný að-
ferð. En að slepptu öllu gamni þá
vitum við grannarnir báðir að
starfsmenn Rala hafa lengi pré-
dikað yfir okkur að afrétturinn sé
fullnýttur, jafnvel ofnýttur, og i
ljósi þess ættum við frekar að
keppa að þvi að stækka gróið land
á heiðinni en að minnka það.
Þar sem nú svo vandfarið er
með tölur um hlutfallslegt tjón
vegna Blönduvikjunar getum ,við
farið aðra leið, sleppt tölunum og
orðað aðalatriðið á annan hátt,
þannig: gróðureyðing vegna
Blönduvirkjunar er mikil, meiri
en við flesta — ef ekki alla —
virkjunarkosti í landinu og mörgu
sinnum meiri en við Villinganes-
virkjun. Þá er líklegt að breyting-
ar á landslagi og náttúrufari verði
einhverjar, jafnt ofan stíflu sem
neðan, en það er að miklu leyti
ókannað ennþá.
Hvað er auðvelt?
Landbætur heitir stuttur kafli i
grein Pálma sem fer msetallur i
að leiðrétta útúrsnúning minn á
þeim orðum hans í aprílgreininni
að „skoðun vísindamanna og til-
raunir, sem gerðar hafa verið
benda allar til þess með vaxandi
öryggi, að nýtt gróðurlendi sé
Síðbúið
Blöndusvar
Björn Steffensen:
Skraf um
umferðarmál
Áhugamaður, sem ekið hefur bíl í hálfa öld, segir
álit sitt.
Fyrst eru hér lýsingar tveggja
manna á akstursmáta Islendinga:
„Það fer ekki framhjá neinum,
sem ekið hefur mikið erlendis, að
akstursvenjur Islendinga ein-
kennast mest af frekju, frunta-
skap, óbilgirni, aulahætti og van-
kunnáttu í meðferð bíla.“ — „Er-
lendis reyna ökumenn undan-
tekningarlítið að greiða fyrir um-
ferðinni, hliðra til og hjálpa ná-
unganum til að komast leiðar
sinnar. Hér er eins og þeir reyni
að hrella hann, hræða hann, eða
hreinlega reyni að láta helvítið
hafa það — búms. Hver hefur
ekki t.d. reynt að skipta um ak-
grein með sannan Islending á eft-
ir sér á hinni akgreininni?“ Þann-
ig lýsir Halldór Jónsson verk-
fræðingur „umferðarmenning-
unni“ á Islandi nýlega í bréfi til
Velvakanda.
Gísli Sigurðsson á Morgunblað-
inu segir nýverið frá Vestur-
Islendingi, sem hér var á ferð
fyrir skömmu og var alveg gáttað-
ur á umferðarmátanum. Hann
kom ekki auga á að hér giltu
neinar reglur í umferðinni, held-.
ur sveifluðu menn sér bara til og
frá milli akgreina eftir geðþótta
og eftir því, sem þeir fyndu glufu.
Hann sagðist undir engum kring-
umstæðum mundi þora að aka bíl
hér. Hver sem ekur hér bíl að
staðaldri veit að þessar lýsingar
eru réttar.
En hvernig í ósköpunum stend-i
ur á þessu?
Algengast er að kenna um
vanhæfni i akstri og að ökumenn
kunni ekki umferðarreglur. Ég
held að þetta sé ekki rétt, nema
þá að litlu leyti. Ég sé enga
ástæðu til að ætla að við séum,
almennt, tornæmari og klaufskari
en t.d. Bretar, en umferðarmenn-
ingin I Bretlandi er annáluð. Við
höfum að visu djöful að draga,
sem Bretar hafa lítið af að segja.
Ég á hér við minnimáttarkennd-
ina, sem tröllríður okkar fólki.
Þessi vankantur í skapgerð okkar
skilur að sjálfsögðu eftir merki
sín i umferðinni. Má til dæmis um
,það nefna, þegar menn fara í
kappakstur við þann, sem reynir
að komast fram úr þeim, þá eru
þeir menn áreiðanlega haldnir
þess háttar sálarbeiglu. En nóg
um það.
Siðast liðið vor var ég 10 daga i
Luxemburg og var þá daglega ek-
ið um landið og borgina í bíl.
Aldrei varð ég þess var þessa
daga að neitt óhapp yrði á vegun-
um sem ég fór um, og aldrei
heyrði ég í bílflautu. Þó var ekið
hraðar heldur en hér er gert.
Hér ekur maður aftur á móti
varla gegnum borgina t svo, að
maður sjái ekki einhverstaðar
lögreglumenn vera að bauka við
mælingar, vegna nýafstaðins
áreksturs, og komi það atvik fyrir
i umferðinni, t.d., að ökumenn
fipist og geri eitthvert klaufa-
strik, þar sem aðrir ökumenn
þyrftu þá að sýna tilhliðrunar-
semi og gætni, til þess að gera
gott úr, þá er það segin saga að
„sannir Islendingar" leggjast
tafarlaust á flautuna, en einmitt
það er visasti vegurinn til þess að
syndaselurinn tapi sér alveg og úr
þessu verði slys.
Þegar ég verð vitni að svona
atviki kemur mér ævinlega í hug
það, sem Þórbergur segir i við-