Morgunblaðið - 14.02.1978, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 14. FEBRUAR 1978
Karvel Pálmason alþingismaður:
„A1 iðal la: rríl dsstjórnir h iafa stað-
ðó «rik lineru kiarasi amninara”
„Röskun á laimahlutföUum hefur orðið of mikU”
— sagði Sigurlaug Bjarnadóttir
Stjórnarfrumvarpið um ráðstafanir i efnahagsmálum voru gerð
fréttaleg skil f Mbl. fvrir helgina. Framsaga forsætisráðherra. Geirs
Hallgrlmssonar. fyrir frumvarpinu, var birt I heild og rakin helztu
efnisatriði úr málflutningi Lúðvlks Jðsepssonar, formanns Alþýðu-
bandalagsins, og Gylfa Þ. Glslasonar, formanns þingflokks Alþýðu-
flokksins.
Auk framangreindra tóku eftirtaldir þingmenn til máls við 1.
umræðu frumvarpsins I neðri deild: Karvel Pálmason (SFV), Sigur-
laug Bjarnadóttir (S), Eðvarð Sigurðsson (Abl) og Stefán Valgeirsson
(F). Efnisatriði úr máli Karvels og Sigurlaugar verða rakin hér á eftir.
Ræðum Eðvarðs og Stefáns verða gerð skil síðar í vikunni.
Verðbólgan,
kaupgjaldið og
stjórnarákvarðanir
Karvel Pálmason (SFV) sagði
stuðningsblöð stjórnarinnar
hamra á því stanzlaust, að veru-
legar kaupgjalds- og fiskverðs-
hækkanirséu undirrót verðbólgu-
vaxtar, rekstrarerfiðleika í sjáv-
arútvegi og vanda efnahagslifs
okkar Mitt mat er að höfuðorsök-
in sé önnur. Aðalorsökin er stefna
háttvirtrar rikisstjórnar aliar göt-
ur siðan hún kom til valda haustið
1974. Hún hefur t.d. lækkað gengi
íslenzkrar krónu þrisvar sinnum
á rúmum þremur árum. samtals
um nærri 160%. Þessar gengis-
lækkanir hafa að sjálfsögðu haft
sin áhrif á verðlagsþróun í land-
inu. Á einu ári, frá í febrúar 1977
til í febrúar 1978, hefur fram-
færsluvísitala hækkað úr 682 stig-
um i 934 stig, eða um 37%. Samt
er sagt að launin séu of há.
Það hefur ekki farið fram hjá
neinum að rikisvaldið hefurgeng-
ið á undan öðrldum í hækkaðri
opinberri þjónustu hvers konar.
Ekki voru það verðbólguhömlur.
Og hvað líður loforðum rikis-
stjórnarinnar varðandi viðskipta-
hallann út á við, skuldaskil við
Seðiabankann og hallalausan rík-
isbúskap. Viðskiptahallinn á
liðnu ári nemur 9 milljörðum.
Skuld við Seðlabankann um sl.
áramót var 15 milljarðar króna.
Hallinn á rikissjóði liðið ár var
um tveir milljarðar króna. Þessar
eru niðurstöður reynslunnar. Hin
gullnu loforð hljóðuðu á annan
veg.
KPá vék að valkostum, sem
ræddir voru í Verðbólgunefnd, en
komnir voru frá sérfræðingum
stjórnarinnar i efnahagsmálum.
Hann sagði eftirtektarvert að
hæstirt ríkisstjórn hefði i raun
ekki valið neinn valkostinn,
a.m.k. ekki eins og þeir voru fram
settir. Hún leggur fram frumvarp
„um að verulegu leyti allt aðrar
ráðstafanir en fulltrúar hennar i
verðbólgunefndinni fjölluðu um
— og sérfræðingar hennar í efna-
hagsmálum lögðu til að farnar
væru“.
KPá sagði sólstöðusamninga lið-
ins sumars hafa verið gerða með
vitund hæstvirtrar rikisstjórnar,
scm haft hefði hönd í bagga. Sjálf
hefði ríkisstjórnin síðan samið við
BSRB. Þeir hefðu og verið miðað-
ir við þá áætlaða aukningu þjóð-
artekna eða 5%. Aukning þjóðar-
tekna befði ekki reynst 5%, held-
ur 7%. Samt er talin ástæða til að
rifta svo nýgerðum kjarasamning-
um, sagði KPá, þegar samnings-
timabil ASÍ er rétt hálfnað og 3
mán. liðnir fram samningum
BSRB. Enginn dregur í efa laga-
legan rétt þings og stjórnar til
slíks, ef nauðsyn krefur. Efast má
hins vegar um hinn siðferðilega
rétl. Og kaldhæðni er ef rikis-
stjórnin gerir sjálfa sig að ómerk-
ingi með riftun samninga, sem
hún á svo rikan hlut að.
Þvi miður, sagði KPá, verður að
viðurkenna, að flestar, ef akki
allar ríkisstjórnir, hafa staðið
með einum zða öðrum hælti að
því að ógilda gerða gerða kjara-
samnínga aðila vinnumarkaðar-
ins. Það hefur orðið hlutskipti
flestra stjórnmálaforingja, þegar
þeir hafa komizt i stjórnarað-
stöðu. Það mun og rétt hjá forsæt-
isráðherra að fulltrúar allra þing-
flokka hafa staðið frammi fyrir
því að þurfa að breyta visitölu-
ákvæðum gildandi samninga. En
það er ekki þar með sagt að allir
stjórnmálamenn hafi staðið i slik-
um sporum. Hér stendur a.m.k.
einn, sem ekki hefur staðið i
sliku. (Gripið fram i: máske á
þingmaðurinn það eftir). Það
kann að vera rétt hjá hæstv.
viðsk.r., en ég fullyrði, að ég hefi
ekki, hvorki sem stjórnarsinni né
stjórnarandstæðingur, staðið i þvi
að ógilda gerða samninga við
veraklýðshreyfinguna. En það
eru áreiðanlega fáir alþingis-
menn, sem geta sömu sögu sagt.
Enn er eitt samningsrofið á ferð-
inni. Og þjóðin fellir sinn dóm
yfir mönnum, sem að þvi standa. i
næstu kosningum.
Skv. þeim samningum, sem nú
eru í gildi, átti að koma 10%
iaunahækkun 1. marz. Ef frum-
varpið verður samþykkt verður
hækkunin aðeins 5%. Sama er að
segja um verðbætur 1. júni nk. Þá
vék KPá wð 3. gr. frumvarpsins,
sem hann kallaði kosninga-
stefnuldskrá stjórnarflokkanna,
þ.e. að taka ahrif óbeinna skatta
út úr vísitölugrundvelli frá og
með komandi áramótum
1978/1979. Mér finnst „svipaður
keimur að þessu, sem hér er lagt
Karvel Pálmason.
Sigurlaug Bjarnadóttir.
til, og þvi sem fyrrv. forsætisráð-
herra, i fyrrv. rikisstjórn, núver-
andi hæstv. viðskiptaráðherra,
lagði til á útmánuðum 1974, þegar
hann lagði til að vinstri stjórnin
rifti gildandi samningum við
verkalýðshreyfinguna. Ekki
kæmi mér á óvart þó „hér væri
um að ræða kænskubragð hjá
þessum háttv. ráðherra, til þess
að fá tækifæri til þess, hugsan-
lega, að hlaupa úr vistinni, áður
en vistráðningin er útrunnin . . .“
Eg er þeirrar skoðunar, hversu
slæm sem forysta Sjálfstæðis-
flokksins er að þvi er varðar
verkalýðshreyfinguna, þá er hún
i mörgum tilfellum gull á við það,
sem sumir hverjir forystúmenn
Framsóknarfl. sýna i hugarfari til
verkalýðshreyfingarinnar.
KPá rakti siðan efnisatriði frv.,
samdrátt í þjónustu við lands-
byggé, sem og aóarðbærar ríkis-
framkv., o.fl. Hann sagði að lok-
um að verði þetta frv. samþykkt,
hefði stjórnin valið þann kost að
efna til vinnudeilna og ófriðar.
Hún yrði að taka afleiðingum
þeirra gerða sinna.
Engar verðbætur
á hærri laun
Sigurlaug Bjarnadóttir (S) hóf
mál sitt á að leggja áherzlu á, að
hér væri annars vegar stórt og
viðurhlutamikið mál og varðaði
miklu og háttv. Alþingi tæki tií
þess á byrgða afstöðu — stjórnar-
liðar sem stjórnarandstæðingar.
Þá varðaði það ekki siður miklu,
að fólkið f landinu, hver full-
þroska einstaklingur reyndi fyrir
sitt leyti að taka hér ábyrga af-
stöðu. Hún taldi, að í þjóðfélaginu
gætti vaxandi tilhneigingar til að
fólk hugsaði í hópum, varpaði frá
sér jafnvel i hinum mikilvægustu
málum persónulegri ábyrgð í
hendur fárra útvalinna tals-
manna, sem þannig fengju í
hendur óeðlilega mikil völd, óeðli-
lega mikil áhrif og ábyrgð. Lýð-
ræði okkar tæki i æ ríkari mæli á
sig mynd fulltrúalýðræðis en
hlutur einstaklingsins yrði að
sama skapi minni en æskilegt
væri. Háværar mótmælaraddir
bærust nú þegar utan úr þjóð-
félaginu frá ýmsum félögum og
hópum, upphrópanir um svik,
árásir, striðsyfirlýsingar — áður
en að þjóðinni hefði gefizt nokk-
urt tóm til að átta sig á, hvað
umræddar efnahagsráðstafanir
fælu i sér i raun og veru. Þessi
viðbrögð þyrftu í sjálfu sér ekki
að koma á óvart en sizt væru þau
til þess fallin að skapa þann skiln-
ing og samkomulagsvilja meðal
þjóðarinnar, sem nú væri öllu
öðru fremur þörf fyrir.
Þau úrræði, sem þetta frum-
varp fæli í sér væru að sjálfsögðu
engir góðir kostir, sem bornir
væru fram af horskum hug. Hér
væri um að ræða nauðvörn —
varnaraðgerðir til að verja þjóð-
ina frekari áföllum af völdum
vaxandi verðbólgu, hættu á at-
vinnuleysi og stöðnun. Þessar að-
gerðir bæru ef til vil keim af
bráðabirgða ráðstöfunum en mið-
uðu þó, ef rétt væri á haldið,
tvimælalaust að þvi að beina efna-
hagsmálum okkar i heillavæn-
legri farveg en þau væru í þessa
stundina. Engin ríkisstjórn gripi
til óvinsælla aðgerða að gamni
sinu og það sízt af öllu, er tvennar
almennar kosningar væru i nánd.
Það væri ábyrgðarleysi að slá
þeim á frest af hræðslu við fylgis-
tap. Fólkið yrði hér sjálft að vega
hlutina og meta og taka siðan
sjálfstæða og ábyrga afstöðu.
S. Bj. taldi að vandi okkar
myndi ekki eins mikill nú, ef
rikisstjórnin hefði gripið fyrr i
taumana. Hún hefði s.l. vor, þegar
sýnt var hvert stefndi i kjara-
samningum, verið sannfærð um,
að nauðsynlegt væri að lögbinda
hámarks- og lágmarkskaup og láta
síðan launþegasamtökin um að
skipla þvi, sem til skiptanna væri
innan ákveðinna marka. Með þvi
hefði að vísu verið gripið til þess
neyðarúrræðis að hefta að nokkru
hinn frjálsa samningsrétt og
hefði vafalaust mætt harðri and-
Efnahagsmálafrumvarp rfkisstjórnarinnar brotið til mergjar. Fremst
á mynd sést Sverrir Hermannsson en honum að baki Lúðvík Jósepsson
(næstur) og Eðvarð Sigurðsson (fjær).
stöðu. Nú yrði ekki Iengur undan
því vikizt.
S. Bj. sagðist styðja efnahags-
ráðstafanir ríkisstjórnarinnar
sem heild en þó með nokkrum
fyrirvara. Hún hefði í sínum þing-
flokki lýst afdráttarlausri and-
stöðu sinni við nokkrar launa-
hækkanir á þessu ári til þeirra
launþega, er mesta kauphækkun
hefðu fengið árið sem leið. Þar
með samþykkti hún ekki 1. og 2.
gr. frumv. eins og þær hér lægju
fyrir — þ.e. greinarnar um skerð-
ingu verðbóta. I sinum huga
kæmu þarna til greina þrir val-
kostir — að visu óútfærðir en i
meginatriðum þessir.
1. Engar verðbætur komi á laun,
sem eru hærri en kr. 300 þús. á
mánuði.
2. Engar verðbætur á laun, sem
hækkuðu á s.l. ári um 70% eða
meira. Hugsanlega mætti miða
fremur við 60% launahækkun en
með tilliti til þess, að opinberir
starfsmenn töldu sig hafa dregizt
aftur úr öðrum launþegum væri
rétt að miða fremur við 70% (Til
málamiðlunar er i þessum val-
kostum, 1 og 2, talað um verð-
bæturnar aðeins en grunnkaups-
hækkanir látnar halda sér).
3. Fullar verðbætur komi á allra
lægstu laun (hugsanlega upp að
125 þús. kr. mánaðarlaunum) i
prósent tölu og siðan sama krónu-
tala á öll laun þar fyrir ofan. —
Þessi valkostur væri auðveldur i
framkvæmd
S. Bj. kvaðst ekki vera tals-
maður alisherjar launajöfnunar.
Menn ættu að sjálfsögðu að njóta
launa i samræmi við menntun,
hæfni og dugnað. En röskun á
launahlutföllum í landinu hefði
orðið það mikil á undanförnum
verðbólguárum og með prósentu-
aðferðinni við launaákvarðanir,
að leiðréttingar væri þörf. Ekki
væri rétt að líta á kaupgjaldið eitt
sem orsakavald verðbólgunnar,
þar kæmi fleira til, en það væri þó
álit sérfræðinga, að launaþáttur-
inn vægi þar um 70%. Athyglis-
vert væri, að á meðan laun á ís-
iandi hækka um 60—80% á einu
ári, væru grannþjóðir okkar að
velta vöngum yfir 2—5% launa-
hækkunum. Værum við íslend-
ingar ekki háðir sömu efnahags-
legu lögmálum og aðrar þjóðir?
S. Bj. sagði, að sér væri ljóst, að
þeir valkostir, sem hún benti á í
samband við verðbæturnar skiptu
ekki sköpum fjárhagslega séð en
„ég tel það óendanlega mikilvægt
— sagði hún — að við reynum, og
að þjóðin finni, að við reynum
eftir megni að gæta sanngirni og
jafnvægis í þeim ráðstöfunum,
sem nú er gripið til“.
S. Bj. vék stuttlega að 3. gr.
frumvarpsins, sem hvað mest er
um deilt — að óbeinir skattar
verði teknir út úr vísitölunni.
Kannski kæmi það hér nokkuð
snögglega upp á teninginn og vist
væri þetta viðkvæmt atriði og
gæti skoðast hættulegt i augum
þeirra manna, sem virtust teija að
hlutverk rikisstjórna væri að nið-
ast á þjóðinni fremur en að
vernda hagsmuni hennar og vel-
ferð. Sér virtist þetta ákvæði
horfa til lagfæringar á meingöll-
uðu og vitlausu visitölukerfi.
S. Bj. kvaðst í lok ræðu sinnar
mælast til þess, að hugmyndir
þær, er hún hefði hér sett fram i
sambandi við verðbótaákvæði
frumv. yrðu teknar til athugunar
í fjárhags- og viðskiptanefnd, er
fjalla mun um málið, enda þótt
hún hefði ekki borið þær fram i
formlegri breytingartillögu.