Morgunblaðið - 14.02.1978, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 14. FEBRÚAR 1978 29
Oddur Ólafsson alþingismaður:
Farid að þrengjast um
atvinnu á Suðumesjum
Sérstakra aðgerða þörf
Hér fer á eftir þingræða
Odds Ólafssonar, er hann
flutti í efri deild Alþingis,
þegar frumvarp um ráð-
stafanir vegna breytingar
á gengi íslenzkrar krónu
var þar til fyrstu umræðu.
Þaö er ekki vafi á því, að þær
aðgerðir, sem nú er verið að fram-
kvæma eru ekki síst vegna fisk-
vinnslunnar í landinu og hlaut að
því að koma eftir kauphækkanir á
s.l. hausti og fiskverðshækkanir
nú eftir áramótin. Fiskvinnslunni
á að tryggja hagstæðari útkomu
með þessum aðgerðum, en það
sem ég vildi leggja áherslu á er
það, að afkoma fiskvinnslunnar
er mjög misjöfn eftir landshlut-
um. Og vil með leyfi forseta lesa
hér örfá orð úr bæklingi, sem kom
út á vegum Þjóðhagsstofnunar
núna í haust og heitir „Athugun á
afkomu fyrstihúsa haustið 1977“.
Þar segir:
„Eins og rækilega hefur komið
fram hér að framan og í viðauk-
um skýrslunnar leyna landstölur
af þessu tagi miklum mun milli
landshluta og einstakra fyrir-
tækja. Þannig benda athuganir á
afkomu frystihúsa á Suður- og
Suðvesturlandi til mun lakari af-
komu þar sem hallinn virðist
stefna í allt að 8—10% af tekjum,
en áður var búið að segja frá því,
að landsmeðaltalið mundi verða
um 7% eða minna. Hallatölur af
þessu tagi fela að sjálfsögðu I sér
yfirvofandi greiðsluþurrð, þar
sem við þessar aðstæður duga
afurðasölutekjur rétt til þess að
greiða beinan launakostnað, hrá-
efni og umbúðir, en engan annan
kostnað af rekstrinum“.
Síðar í sömu skýrslu segir:
„Hér er því greinilega um tvf-
þættan vanda að etja. Annars
vegar almennan vanda, sem af því
hlýst, að innlendar kostnaðar-
hækkanir hafa farið fram úr
hækkun afurðaverðs á undan-
förnum mánuðum og eru reyndar
horfur á, að þessarar þróunar
gæti áfram þannig, að rekstrar-
vandi fiskvinnslunnar ágerist ef
ekkert verður að gert. Hins vegar
er um að ræða sérstakan og stað-
bundinn vanda fiskvinnslu í
ákveðnum landshlutum, vanda
sem að undanförnu virðist hafa
ágerst. Astæður þessa staðbundna
vanda eru margvíslegar m.a.
1. Lakari nýting hráefnis.
2. Lakari nýting afkastagetunnar.
3. Yfirborganir á hráefni.
4. Breytingar framleiðslumagns.
5. Röskun á framleiðsluskilyrðum
vegna sérstakra áfalla.
Og þótt hagur fiskvinnslunnar
verði bættur að mestu leyti með
þessum ráðstöfunum, sem hér er
verið að gera, þá er afkoma fisk-
vinnslunnar á Suðvesturlandi alls
ekki tryggð með þessu. Og þetia
byggist á því, eins og ég var að
lesa nú áðan, að tap hennar er
meira, hefur staðið lengur, og
orsakanna verður að leita annars
staðar heldur en á öðrum stöðum í
landinu.
Og þarna f skýrslu Þjóðhags-
stofnunar er gripið niður á megin-
vandamál fiskvinnslunnar á
Oddur Ölafsson alþingismaður
Reykjanessvæðinu og þar sem
eins og ég sagði að vandinn er
talinn tvíþættur. Þeir eiga að
sjálfsögðu við þann almenna
vanda að etja, en í öðru lagi eiga
þeir einnig við staðbundinn
vanda að etja og lausn sem er
bundin við það, aðeins við annan
þáttinn, þ.e.a.s. að leysa alm'enna
vandann skilur þá eftir með
þeirra staðbundna vanda og
munu þau því halda áfram sínum
hallarekstri með ófyrirsjáanleg-
um afleiðingum.
Þessi svæði þar sem rekstrar-
örðugleikar hafa ekki eingöngu
verið af innlendum kostnaðar-
hækkunum heldur einnig að mjög
verulegu leyti af öðrum ástæðum
svo sem minnkandi fiskgengd,
breytingu á samsetningu afla
o.s.frv. Þetta ástand er einkenn-
andi fyrir Reykjanessvæðið og
þessar ráðstafanir, sem hér er um
að ræða munu því alls ekki nægja
þeim fiskiðnaði til þess að endar
nái saman, enda þótt það kunni að
vera nægilegt fyrir alla aðra
landshluta.
Og ég vil geta þessa í fyrsta lagi,
að fram að síðustu árum, þá kom
aðalaflamagn Reyknesinga á land
á fyrstu 4—5 mánuðum ársins og
þetta hafði það i för með sér að
fiskvinnslustöðvar urðu að vera
afkastameiri og mannafli meiri
en ella hefði orðið ef aflinn hefði
komið jafnar á land. I öðru lagi þá
var hér nærri eingöngu um stór-
þorsk að ræða, sem var hagstæður
f vinnslu, hvórt sem um söltun
eða frystingu var að ræða. Nú er
þetta ástand alveg gjörbreytt. Af
stórþorski veiðist ekki helmingur
þess magns, sem áður veiddist, en
nú er skrapað saman miklu magni
af ufsa, karfa, löngu, keilu og
fleiri fisktegundum. Allar þessar
tegundir eru óhagstæðari í
vinnslu en þorskurinn og þess
vegna er þessi breyting frá þorski
og yfir í verðminni tegundir aðal-
ástæðan að mínu viti fyrir hinni
lélegu afkomu frystinúsanna. Þar
við bætist svo, að þegar hráefnis-
magn minnkar skyndilega þá má
alltaf gera ráð fyrir því að þau
frystihús sem hráefnissnauð eru,
að þau fari að yfirborga og enn-
fremur verður nýting véla og
bygginga að sjálfsögðu lélegri
þegar afli dregst skyndilega
saman og ekki er hægt að nýta
frystihúsin allt árið. Þess má og
geta að það er örugglega liður í
erfiðleikunum að framkvæmd
hraðfrystihúsáætlunar náði
aldrei lengra en að Reykjanesi.
Þess vegna vantar nú mikið á, að
húsin á Reykjanesi séu í stakk
búin til þess að taka að sér og
mæta almennum rekstarörðug-
leikum og því er það að þegar
tekjuþörf frystihúsanna 100 sem í
landinu eru eru áætlúð og lands-
meðaltal fundið þá er augljóst, að
mestur hluti Reykjaneshúsanna
liggurfyrir neðan það meðaltal og
þess vegna verða þau eins og ég
sagði áður með skuldahalann á
eftir sér og reyndar er nú svo
komið í dag, að verulegur hluti af
þessum húsum á Suðurnesjum er
nú lokaður. Og ég sé ekki að þær
ráðstafanir, sem áætlað er að
gerðar verði nú, verði til þess að
opna þessi frystihús aftur.
Þarna fyrir sunnan er 12 þús.
manna byggð og verulegur hluti
húsmæðra og fleiri kvenna vinn-
ur í frystihúsunum og það er nú
þegar farið að þrengjast um at-
vinnu þarna og versnar með
hverjum mánuðinum. Og auk
þess að verja nú verulegu fjár-
magni til hagræðingar og endur-
bóta í frystihúsunum á Suður-
nesjum þá sé ég ekki annað en að
það hljóti að verða að gera sér-
stakar aðgerðir til þess bæði að
losa þessi hús að einhverju leyti
við skuldahalann og í öðru lagi að
tryggja þeirra rekstrarafkomu.
Ég hefi áður látið þess getið, að
þar sem — eins og ég gat um áður,
að samsetning afla þeirra hefur
breyst mjög mikið úr þorski og
yfir i aðrar tegundir, sem kannski
ekki veiðast svo mikið annars
staðar við landið þá tel ég, að það
væri mjög athugandi að fella
niður eða minnka útflutnings-
gjald á þessum tegundum og
þannig bæta afkomu frystihús-
anna á þann hátt, að það kæmi
sérstaklega til góða þessum lands-
hluta. Að sjálfsögðu yrði' trygg-
ingasjóður og aflatryggingasjóður
að fá sitt fjármagn annars staðar
frá og gæti þá gengismunarsjóður
komið þar að gagni, en ég tek það
skýrt fram, að ég er hér að tala
um hlut, sem ég geri mér grein
fyrir að er erfiður í framkvæmd.
Þó held ég að þegar á það er litið
að meðan þorskstofninn er í
þeirri hættu, sem hann nú er í, þá
væri aðgengilegt og nauðsynlegt
að afla einmitt þeirra fisktegunda
sem ég gat um sem geta komið í
staðinn fyrir þorskinn ef vinnsla
og verðlagning þeirra væri hag-
stæðari.
— Skák
Framhald af bls. 17
nú peð. en þvi miður er staðan
jafntefli)
34. Bxe4 — Hg+»6. 35. Bd5 —
H6 e7, 36. Hbl — Be5, 37. Kg2
— Hb8, 38. Hxb8 — Bxb8, 39.
Kf3 — h5, 40. h4 — g4 + , 41.
Ke2 — Be5. 42. Hc2 — He7. 43.
Be4 — Hc7, 44. Ha2 — Hc4,
Jafntefli
Hvltt: Friðrik Ólafsson
Svart: Lev Polugajevski
Sikileyjarvörn, afbrigði Polugaj-
evskis I Najdorfafbrigðinu
1. e4 — c5. 2. Rf3 — d6. 3. d4
— cxd4. 4. Rxd4 — Rf6. 5. Rc3
— a6 (Najdorfafbrigðið fræga. sem
Fischer beitti hvenær sem færi
gafst)
6. Bg5 — e6. 7. f4 — b5 (Poluga-
jevskis-afbrigðið sem Fischer tefldi
aldrei með svörtu, en vann margan
góðan sigur með hvitu á móti þeim
sem þorðu að beita þvi gegn hon-
um Polugajevski hefur alltaf haldið
tryggð við þetta afbrigði. þótt stund-
um hafi hann hlotið slæman skell
Alltaf er eitthvað nýtt að finnast i
þessu afbrigði, meðal annars hefur
Guðmundur Sigurjónsson komið
með sterka nýjung fyrir svartan sem
mér vitanlega hefur ekki verið hrak-
in )
8. o5 — dxe5. 9. fxo5 — Dc7,
10. Do2 (exf6 — De5+ og Bg5
fellur)
— Rfd7, 11. 0-0-0 — Bb7 (peðið
á e5 er baneitrað, Dxe5, 12 Dxe5
— Ftxe5. 13 Rxe6 eða Rxe5 14
Rxe6 og vinnur
12. Rxe6 (djarflega teflt. algengara
er Dg4 strax Friðrik hefur alveg
örugglega undirbúið þetta afbrigði
vel heima. en hann kemur ekki að
tómum kofanum frekar en aðrir sem
reynt hafa þennan hildarleik gegn
Polu)
— fxe6. 13. Dg4 — Dxe5, 14.
Bd3 — Bo7. 15. Bxo7 — Kxo7.
16. Hh-ol (möguleikar Friðriks
byggjast aðallega á skjótri liðsskip-
an)
— h5, 17. Db4+ — Dc5 (svartur
vill ólmur drottningarkaup enda
manni yfir)
18. Dh4+ — Rf6 (eftir skákina
sagði Polu að skákin væri jafntefli
eftir þennan leik Betra hefðl verið
18 — g5. 19 Dh3 — Hh6 með
flókinni stöðu).
19. Dg3 (beinir spjótum sinum að
g7 og c7— Hg8. 20. Ho5 — Db6,
21. Bf5 — Rb-d7
(eini möguleikinn, annars eftir Kf8,
22. Hxe6 og hvitur vinnur)
22. Hxo6 + — Dxo6. 23. Bxo6 —
Kxe6, 24. Dd6+ — Kf7. 25. Dc7
— Bc8. 26. Rd5 — Rxd5, 27.
Hxd5 — He8. 28. Hxd7+ —
Bxc7, 29. Dxd7 + — Kg6. Jafn
tefli, þótt hvitur hafi peði meira
tryggja virkir hrókar svarts honum
jafntefli
Lokastaða: Hv: Kcl. Dd7. a2. c2.
g2. h2.
Sv: Kg6. He8, Ha8, a6 b5. g7,
h5.
— Megin-
regla
Framhald af bls. 32.
Sagt er að þingmenn taki laun skv.
ákveðnum launaflokki ríkisstarfs-
manna. Rétt er það En hitt veit hvert
mannsbarn, að það eru þingmenn
sjálfir sem ákveða í hvaða launaflokki
og þrepi þeir skuli vera Og þar með
ákveðum við sjálf, sem hér sitjum. laun
okkar og kjör, hvað sem sagt er Mér
þykja því þær ákúrur, sem ritstjórar og
blaðamenn hafa hér sætt, vegna stað-
hæfinga um, að þingmenn ákvæðu
laun sín sjálfir, ósanngjarnar og rang-
látar Þeir hafa sem sé fullkomlega rétt
fyrir sér, hvað þetta atriði varðar Ég
skal segja þetta aftur Þeir hafa rétt
fyrir sér i því, að þau laun, sem þing-
menn hafa i dag, eru að grunni til
ákveðin af okkur alþingismönnum
sjálfum. Hitt er og rétt, að breytingar,
sem orðið hafa á launum siðan, eru
ekki okkar verk, heldur annarra
Loks vék GÞG að staðhæfingu LJÓ,
fyrrverandi ráðherra, um, að þingmenn
mættu ekki taka önnur laun annars
staðar i rikiskerfinu Ein var þó undan-
tekning i máli LJÓ, sagði GÞG. þ.e.
ráðherrar Ég geri ekki athugasemd við
þetta sjónarmið, sagði GÞG, svo lengi
sem ég hefi verið ráðherra og veit þvi
hvað sliku starfi fylgir En ég vek
athygli á þessu engu að síður.
^Morgunblaðið og
útúrsnúningur
Sverrir Hermannsson (S) vék að
vörn GÞG fyrir blaðamenn. GÞG hefði
haldið því fram að ákúrur i garð Mbl
væru rangar, vegna þess að blaðið
hefði haft rétt fyrir sér. þegar það lét að
þvi liggja, að þingmenn ákvörðuðu
laun sin sjálfir SVH sagði Mbl hafa
birt aðsent aðra forsendu en þá. er
GÞG nefndi. Þá, að þingmenn hefðu
ákveðið breytingu, sem leiddi til þess
að þeir fengu einna mestu hækkunina
af öllum starfshópum þjóðfélagsins.
Þegar sýnt var fram á þessi forsenda
var röng þá kallar Mbl slikt útúrsnúrv
Ning Mergurinn málsins er sá. að það
er sannfæring min, að þingmannslaun
myndu stórhækka ef Alþingi visaði
þessum kjaramálum þingmanna til
kjaradóms. og ekki síður önnur kjör
þingmanna Óg hægt væri áfram að
segja að þingmenn hefðu sjálfir ráðið
ferð um, hvern veg með væri farið
Ekki lægjum við ver við höggi eftir þá
breytinguna
SVH sagði fullyrðingu Eyjólfs Kon-
ráðs Jónssonar um ,,að þingfarar-
kaupsnefnd sé i færum um að breyta
niðurstöðu", sem ákveðin er annars-
staðar, vera beinlinis ranga Ég hef
borið þetta atriði undir fleiri en einn
lögspeking og þeir eru sammála um.
að enda þótt horfinn sé úr launatöxtum
sá flokkur, sem tilgreindur er i 1 . gr
þingfararkaupslaga. þá liggi fyrir túlk-
un laganna á þann veg, að það sé
þriðji hæsti flokkur sem starfsmenn
ríkisins taki iaun eftir. EJK kallaði fram
i: (hverjir eru þeir lögspekingar?) Þeir
eru áreiðanlega jafn færir fyrirspyrj-
anda. Ég skal ekki um segja, hvor þeir
eigi rætur sínar að rekja til húnvetnskra
sauðaþjófa. það er annað mál EKJ
kallaði „orð min í garð blaðamanna
skæting" Ég biðst engrar afsökunar á
þvi þó ég gerist þungorður i garð
manna „sem bera á okkur tugthússak-
ir. Hins vegar getur islenzk blaða-
mannastétt verið þrælmenntuð þó hún
sé illa mennt.” VH talaði um siðferðis-
kröfur blaðamanna Getur VH nefnt
mér eitt dæmi úr Dagblaðinu, þar sem
vart hefur orðið við siðferðisþrek i
þeim skilningi. sem heiðarlegir menn,
skilja það, bara eitt dæmi Og hvern
veg féllu Magnúsi Kjartanssyni orð um
þann skriffinn, sem nýlega skrifaði um
gamalt fólk og dagskrá útvarps i Þjóð-
viljann? Þar bauð hann viðkomandi að
lita í spegil, þar gæti hann áreiðanlega
séð mann sem ekki þekkti þessar sið-
ferðiskröfur sem VH nefnir SVH vitrv-
aði og til greinar ungs manns í Visi.
sem talið hefði þingmenn illa gefið
misindisfólk með ríkar glæpahneigðir
Og i leiðara sjálfs Mbl hafi og staðið
fullum fetum að þingmenn væru skatt-
svikarar. (Talað var um skattfriðindi i
Mbl innskot Mbl ) Ég hlýt að svara
slikum aðdróttunum, sagði SVH.
SVH boðaði siðan nýtt frumvarp, er
hann myndi flytja þess efnis, að alþing-
ismenn nytu launa skv þeim launa-
flokki i kjarasamningi opinberra starfs-
manna rikisins, er þingfararkaups-
nefnd ákveður og skuli 1/12 hluti
árslauna greiðast mánaðarlega. Hér
væri lagt til að hverfa til gamallar
hefðar, og Alþingi ákvarðaði sjálft um
laun og önnur kjör þingmanna. Þetta
væri eina rétta svarið út úr þeim
ógöngum sem blaðamenn hefðu kom-
ið þingmönnum i i augum þjóðarinnar
0 Greinargerð þingfarar-
kaupsnefndar
Eyjólfur Konráð Jónsson (S) itrek-
aði þá skoðun sina. að Alþingi ætti
sjálft að ákvarða þingmannalaun og
mismunandi forsendur hjá sér og t d
Lúðvík Jósepssyni fyrir sömu niður-
stöðu. Siðan vék hann að fullyrðingum
SVH i garð ritstjóra Mbl SVH héldi
því að Mbl hefði kallað þingmenn
skattsvikara Fyrir þessari staðhæfmgu
væri enginn fótur í leiðara Mbl hefði
staðið: „Auk þess hafa þingmenn
skammtað sjálfum sér skattfrlðindi".
Þetta væri rétt Þingmenn hefðu
skammtað hinum og þessum skattfríð-
indi i löggjöf SVH talaði fyrst um
skattaivilnanir. Nú herðir hann á og
segir ummæli Mbl fjalla um skattsvik
Hvorugt er raunar rétt. þvi skattfriðindi
eru eitt. skattsvik annað Ég tel að auki
sagði EKJ að ekki sé farið með rétt mál
i greinargerð þingfararkaupsnefndar
Þar segir að kjaradómur úrskurði laun
þingmanna með dómi sinum i nóv sl.:
„Samkvæmt lögum taka þingmenn
laun skv 3ja efsta flokki i launaskrá
starfsmanna rikisins. efsta þrepi þess
flokks og allir þm. sömu laun án tillits
til starfsaldurs. " Hvar stendur þetta i
lögum. spurði EKJ Hið rétta er að það
stendur I 1. gr. laga nr 57/1971 að
þingmenn taki laun skv launaflokki
B-3 Annað stendur þar ekki Og þessi
launaflokkur er ekki lengur til Það
stendur heldur ekkert um það að það
skuli vera hæsta þrep Ég vil gjarnan fá
að vita. hvaða lögfræðingar það eru.
sem fullyrða að þetta sé rétt lögskýring
hjá nefndinni Þá er beinlinis rangt í
greinargerð þingfararkaupsnefndar.
þar sem stendur: ..Þingmenn sem bú-
settir eru i Rvik en gegna þing-
mennsku fyrir landsbyggðarkjördæmi
fá greiddan húsaleigustyrk milli þmga
og hálfa dagpeninga og hefur svo verið
siðan 19 73" Ég hefi ekki fengið slikan
styrk greiddan Ég held og að það hafi
ekki stoð i lögum að greiða slikan
styrk Sagt er að allir fái þetta greitt
Ekki ég. enda ekki um slikt beðið Ég
bað hins vegar um greinargerð um
þetta mál, sem enn hefur ekki borizt
Það er máske timi til kominn að biðja
um ..yeirlit um laun og greiðslur til
hvers og einstaks þingmanns, þegar
visvitandi er borin ósanngirni og
óheiðarleiki á fjarstadda menn, s s
blaðamannastéttina i heild, ritstjóra
einstakra blaða. sem reyna að stjórna
blöðm sinum af réttsýni og heiðarleika
Maður skilur hvað sá ritstjóri. sem
SVH réðst sérstaklega i. Matthias
Johannessen étti við. þegar hann
sagði I merku viðtali. sem allir kann-
ast við. að þegar hann mætti
ékveðnum þingmönnum, þé minntu
þeir sig é músarrindla, sem héldu að
þeir væru komnir úr arnarhreiðri."
Fleiri þingmenn tóku til méls I
umræðunni. Sumir kvöddu sér hljóðs
oftar en einu sinni. Hér verður þó
látið staðar numið I að rekja efnisatr-
iði úr ræðum þeirra. Þess er þó rétt
að geta að I svarræðu SVH kom fram.
varðandi lögskýringu, sem um var
spurt, að þar var átt við skrifstofustjóra
Alþingis, Friðjón Sigurðsson Hann las
og upp úr fundargerð þingfararkaups
nefndar 24/10/73, varðandi húsa-
leigujjeninga þingmanna. búsettra í
Rvík. sem kjörnir eru i strjálbýliskjör
dæmum