Morgunblaðið - 04.04.1978, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. APRÍL 1978
17
nefnds skips 3,5 klst., og hefði þvi
miðkraninn einn væntanlega með
glans getaö framkvæmt uppskipunina
á nefndum tíma, e.t.v. með aðstoð eins
lyftara í lestinni, að svo miklu leyti sem
pallarnir kunna aö hafa staðiö til hliöar
viö lestarop. Mér skilst SÍS hafi lagt til
2 lyftara á hafnarbakka til móttöku,
svo aö ekki hafi skort framlag af þess
hálfu til að hraða uppskipun.
Er það því tilvalið íhugunarefni fyrir
GE og verkefni fyrir „tunglflaugatölvu“
hans að reikna arðsemi af hinum
geysidýra lestunar- og losunarbúnaöi
nefnds skips í- umræddu tilviki og
raunar líklega arðsemi af ferð skipsins
í heild til íslands meö nefndan
vöruslatta.
Hafa ekki öll svona vel búin skip
yfirfljótandi verkefni, þannig aö þau
séu ekki fáanleg í snatt, eins og hér
er rætt um?
Meðferð
varnings
GE virðist álíta að lestun og losun,
aðallega um hliðardyr á skipi, með
líkum hætti og lýst er hér að framan,
muni hafa í för meö sér betri meðferö
varnings en með þeirri aðferð, sem nú
er höfö á strandferöaskipunum, og
enda þótt æskileg stöðlun farmeining
yrði enn aukin, m.a. með aukinni eign
útgerðarinnar á pöllum, gámum og
lyfturum, en þarna tél ég að GE hafi
ranga skoðun.
Meðferð vöru í upp- og útskipun
verður yfirleitt á engan hátt betri en að
láta góðan krana sveifla vörueiningun-
um til og frá borði. Kranar, sem ég á
við, eru sérstaklega nákvæm og
vönduö tæki, sem bíla mjög sjaldan
og purfa lítið viðhald, en gaffallyftar-
ar bila mjög oft, sérstaklega ef þeir
eru notaðir við óheppileg skilyrði ains
og oft vill veröa, og peir purfa pvi
mikið og dýrt viðhald. Þá er líklegt,
að mikill viðhaldskostnaður falli á
fastar farmlyftur skipa, og draga
verður í efa að fjarstýring þeirra til
stöðu í hafnarbakkahæð reynist
naegjanlega örugg og nákvæm.
Ég minnist þess á hinum síöustu
árum mínum hjá Skipautgerðinni, að
jafnvel tiltölulega nýir lyftarar biluðu
svo, að þeir voru frá vinnu í marga
mánuði í senn, og viðhatdskostnaður
var geysilegur. Það er því nokkuð
varhugavert aö láta skip vera of háð
nefndum tækjum um borð og í landi,
því að minnast skyldu menn þess, að
engin keðja í heild er sterkari en
veikasti hlekkur hennar.
Því miður er það svo, aö gaffallyftar-
ar skemma oft varning. Þetta eru þung
tæki, t.d. er lyftari fyrir 2,7 tonn í
kringum 5 tonn að eigin þunga og
þegar stjórnendur slíks tækis renna
því aö byröi í mismunandi hæð, hitta
þeirekki alltaf á nákvæmlega réttan
stað og þurfa jafnvel að gera fleiri
atrennur. Kemur þá fyrir, að hinir
egghvössu gafflar brjóta og skemma,
enda kunna sekkir eða annaö, sem
flutt er aö slúta niður á milli eöa út af
buröarborðum palla og rifna af völdum
gafflanna. Skemmdir kunna einnig að
verða, þegar hlaðinn pallur er settur
ofan á vöru á öðrum palli.
Það er því vafalaust að eigi að
byggja á því að mestu leyti að láta
gaffallyftara taka úr eöa mata fasta-
lyftur skips með vörum í upp- og
útskipun, og skip oft á hreyfingu við
hafnarbakka eöa bryggju, þá verður
boðið heim miklu meiri skemmdum en
verða myndu með góðum og nákvæm-
um krana, þar sem stjórnandi situr
hátt í kranahúsinu meö fulla yfirsýn yfir
vinnusviðið.
Mönnun nýrra
strandferðskipa
Komið hefur fram, að GE hugsar sér
að fækka skipverjum á nýjum strand-
feröaskipum, sem hann hefir hug á aö
láta smíða aö norskri fyrirmynd, niður
í 7—8 manna áhöfn samanboriö við
17 —18 manna áhöfn á Heklu og Esju,
og er þó hinum nýju skipum ætlað aö
flytja álfka mikið í hverri ferð, en miklu
meira í heild yfir árið. En á norsku
skipunum, sem munu vera í smíðum
og GE hefir til fyrirmyndar, segir hann
eiga að vera aðeins 6 manna áhöfn og
áhafnarrúm.
Nú er það svo, að víðast í Noregi eru
fjölbreyttari samgöngumöguleikar en
hér, og munar sennilega mest um
ríkisjárnbrautirnar, en auk þeirra eru
auðvitað þjóövegir, flug og fjöldi
strandferðaskipa, sum allstór, sameig-
inleg farþega- og vöruflutningaskip í
lengri eða skemmri siglingum meö-
fram ströndinni, og svo inn á milli skip
með takmarkaðri og meira einhliða
verkefni, sumpart mest eða eingöhgu
á skjólsælum leiöum.
Ljóst virðist, að 6 manna áhöfn á
hinum norsku einhliða vöruflutninga-
skipum, sem um er rætt, muni varla
ætlaö að gera mikiö annað en aö sigla
skipunum milli hafna, en hvernig er þá
háttað vinnu um borð við lestun og
losun farms og venjulega umhiröu
skipanna sjálfra ásamt með flóknum
og viðkvæmum sjálfvirknibúnaöi og
lausum vinnuvélum, sem skipin virðast
sérstaklega háð, en er hætt við
bilunum? — Er krafizt afgreiðslu
skipanna á nótt sem degi og fást alls
staðar hæfir menn frá landi til að
annast upp- og útskipun án áhættu
fyrir búnað og tæki skipanna?
Strandferðir kringum ísland eru
úthafssiglingar um margar og misjafn-
ar hafnir aö öryggi, eftir birtu, veðri,
sjávarföllum o.fl. Frá því ferð er hafin
frá aöalhöfn er skipunum oftast ætluö
afgreiðsla á nótt sem degi, enda er
dagvinnutími virkra daga ekki nema
tæp 24% af 7 daga viku (168 klst.).
Óvíða á viökomuhöfnum fást menn frá
landi til vöruafgreiðslu um borö enda
vafasamt aö borgaði sig aö stofna til
lágmarksútkalls manna frá landi til
afgreiöslu smáslatta, mest til upp-
skipunar, sem skipsmenn hafa oft
undirbúið losun á með því að leggja
í stroffur, net o.fl.
Það er því svo, að vöruvinna í
strandferðaskipunum á flestum við-
komuhöfnum lendir mjög á skipverj-
um, ef skipin eiga ekki að tefjast mjög
óeölilega, og ber, auk öryggisgæzlu á
siglingu og á annan hátt, að hafa nefnt
atriði í huga í sambandi við mönnun
strandferöaskipa hér við land.
Lagaákvæði og kjarasamningar um
mönnun íslenzkra kaupskipa eru aö
verulegu leyti margra áratuga gömul
og þyrftu því endurskoðunar. Sama er
að segja um samninga varðandi
mönnun við lestun og losun farms á
tíma aukinnar vélvæðingar. — Lög-
gjafaratriðin þarf að athuga á réttan
hátt af löggjafarsamkomu þjóðarinnar
í samráði við stéttafélögin og endur-
skoða úrelta samninga milli þeirra og
skipaeigönda. Hefi ég trú á, að
heilbrigðar leiðréttingar verði gerðar,
ef réttsýnir menn með reynslu vinna aö
málinu. En mér finnst glannalegt af GE
pð kasta fram, m.a. til útbýtingar á
Alþingi, áætlunum þeim um fækkun
skipverja strandferðaskipa, sem hann
hefir gert, án nánari athugunar og
samráðs við stéttafélögin o.s.frv. og
byggja á þessu útreikninga um mikinn
rekstrarsparnað til rökstuðnings því
að selja skip og festa fé í nýjum fyrir
þúsundir millj. kr.
Mér finnst viturlegra að endurskoða
fyrst með prúðmannlegum hætti
gömul og úrelt pappírsgögn, áður en
flaustrað er til stórvægilegra fjárfest-
inga, sem 'myndu vera öðruvísi, ef ekki
væri reiknað með að nefnd pappírs-
gögn yrðu í gildi lengi enn.
Gerö vörugáma
Af viðtölum mtnum við GE, áður en
ég lét af störtum í stjórnarnefnd
Skipaútgerðarinnar í marz 1977, skildi
ég að honum fannst fátt um gáma þá
ca. 3ja rúmmetra, sem ég hafði í
upphafi eftir athugun aðallega á
Norðurlöndum keypt sýnishorn af í
Danmörku, en síðar með góðum
árangri látið smíða hér heima í
töluverðu magni að tölu.
Gerði Sameinaöa (DFD) út í Dan-
mörku tvö skip, sem notuðu sams
konar gáma í stórum stíl í innanlands-
flutningum, og taldi Sameinaöa þá
henta betur í nefndum flutningum en
stærri gáma algenga í millilanda-
flutningum.
Hagstætt stofnverð var á gámum
þessum og auðvelt að gera við
skemmdir á þeim. Einnig var það haft
í huga, að lyftarar útgerðarinnar voru
engir gerðir fyrir meiri lyftiþunga en
6000 Ibs., 2,7 tonn, og bauð því stærð
nefndra gáma ógjarna heim ofhleðslu
lyftaranna, sem er óholl þeim dýru
tækjum.
Loks kom þaö til, að Hekla og Esja
gátu varla hagnýtt öflugii lyftara fyrir
sig og til aöstoöar afgreiðslum í landi
á ýmsum höfnum, vegna þess að eigin
þungi 6000 Ibs. lyftara er í kringum
5 tonn og kranar skipanna ekki gerðir
fyrir meiri lyftigetu. En ekki var hægt
að reikna með, að lyftararnir yrðu
eingöngu notaðir í framskipinu, þar
sem 20-tonna þungavinnubómunni
yrði við komið til lyftinga milli þilfara
eða milli skips og lands. Skipalyfturun-
um þurfti einnig að vera hægt að lyfta
milli þilfara á athafnasviöi kranans,
miðskips og aftar, þar sem rými lesta
er einnig mest, enda er kraninn
langmest notaða lyftitækiö og hrað-
virkari en þungavinnubóman.
Það voru því ýmsar samverkandi
orsakir, sem réöu vali gáma og lyftara,
og skal í því sambandi aftur minnt á
keðjuna og veikasta hlekkinn.
GE hafði auðvitað snemma veöur af
því, að gámar einpa mest notaðir í
flutningum með skipum milli landa
erlendis væru af stærðinni 8x8x20 fet,
en þeir vega yfirleitt sjálfir kringum
Framhald á bls. 31.
Úr Austur-Skagafirði
Ég hefi veriö latur að senda
fréttir héðan í vetur. Okkur finnst
dagarnir svo svipaðir og stórtíð-
indi gerast fá, þó alltaf séu að
gerast tíðindi sem burtfluttu fólki
úr héraðinu þætti fengur að frétta
um.
Tíðarfarið hefur verið óstöðugt,
en verulegan snjóavetur er varla
hægt að kalla veturinn sem liðinn
er. Er þó alltaf mikill munur á
verðurfari og snjóalögum í fram-
héraði og á útsveitum. Æði oft
hefir vegur teppzt til Siglufjarðar
og þá helzt í Mánárskriðum, sem
sýnir hve mikil þörf er þar á
breytingu á vegarstæði.
Svellalög hafa líka verið mikil á
vegum annað slagið sem hafa
torveldað umferð bíla. Um mán-
aðamót febrúar-marz gerði illviðri
til 6. marz. Þá gekk margt úr
skorðum, vegir tepptust alveg og
tankbílar, sem nú orðið annast
mjólkurflutninga komust ekki
heim að mörgum bæjum, sérstak-
lega í úthéraði.
Eftir þetta áfelli hefir hrossa-
jörð verið stopul og einyrkjum
erfitt að gefa mörgum hrossum út
sem ekki eru á húsi, en reynsla er
að hross sem á annað borð eru
tekin á hús verða ekki harðsækin
til beitar. Víðast hvar eru nægar
heybirgðir og vonandi verða engin
vandræði á næstkomandi vori.
Veturinn er tími skemmtana hér
eins og annars staðar. Þorrablótin
voru haldin eins og vanalega á
mörgum stöðum í sýslunni, og má
segja að næstum hvert heimili
tæki þátt í því kappáti ásamt
margs konar skemmtiþáttum.
Þetta er orðinn sjálfsagður þáttur
í skemmtanalífi sem fólkið hlakk-
ar til alveg á milli blóta. Líklegast
líður ekki svo vika að ekki sé
skemmtun einhvers staðar í sýsl-
unni.
11. marz hélt Lionsklúbburinn
Höfði á Hofsósi fjölmenna árshá-
tíð með ríkulegum matföngum.
Þar var einnig margt til
skemmtunar svo sem söngva-
keppni, danskeppni, skemmtileg
kynning á starfi klúbbsins, hag-
yrðingakeppni og aldnir klúbbfé-
lagar sögðu frá ástarævintýrum
yngri ára. Að öllum þessum
skemmtiatriðum var mikið hlegið;
sem vonandi lengir lífdaga. I
héraðinu er nú eins og áður
starfandi tónlistarskóli með um
150 nemendum, einnig er annar
skóli á Sauðárkróki sem er einnig
mjög vel sóttur. Skólastjóri Tón-
listarskóla Skagfirðinga sem er
Ingimar Pálsson sagði mér nýlega
að nokkur ágæt efni bæði í söng
og hljóðfæraslætti væru hjá þeim
í námi allt frá Varmahlíð og út í
Fljót.
Ef kirkjukórar eru taldir eru
milli 10 og 20 kórar starfandi í
héraðinu. Er það því eins og oft
áður að Skagfirðingar eru einn
syngjandi söfnuður, enda sam-
hljóða álit fólksins að syngjandi
félagsskapur sé sá bezti sem í er
starfað.
A Hofsósi er nú unnið að
stækkun og uppbyggingu frysti-
húss staðarins; verður það mjög
myndarleg bygging sem örugglega
á eftir að styðja að efnilegri
uppbyggingu á Hofsósi og ná-
grenni. Togararnir þrír, sem Skag-
firðingar gera út, hafa fiskað
eitthvað misjafnt en oft vel og
hafa örugglega gjörbreytt efna-
hagslegri afkomu fólks sem vinnur
að nýtingu aflans. Á Hofsósi er
unnið úr ‘A þess afla sem á land
kemur úr togskipunum. Smærri
bátar eru að byrja á þorskanetum
og grásleppu, en um páska var
uppihald á veiði hér eins og annars
staðar.
Með samvinnu og samstarfi
fólks í byggðum Skagafjarðar sé
ég hilla undir framkvæmdir sem
fáir menn geta ekki komið í
framkvæmd en okkur öllum verð-
ur leikur einn að gera.
Björn í Bæ.
Frá sýningu á Grænjöxlum.
Grænjaxlar á Stóra sviðinu
ÁKVEÐIÐ hefur veriö aö
hafa tv»r sýningar á
Grænjöxlum á stóra sviöi
Þjóöleikhússins. Veröa
Þ»r á Þriöjudagskvöld kl.
20 og 22.
í frétt frá Þjóöleikhúsinu
segir að sýningar á verkinu,
sem er eftir Pétur Gunnars-
son Spilverk þjóöanna og
leikendur séu nú orönar yfir
50 talsins.
Þótt verkið fjalli
einkum um unglinga, sam-
skipti þeirra innbyröis og
viö fulloröna sé sýningin
ekki síður ætluö fullorön-
um, enda hafi hún falliö í
góöan jarðveg hjá þeim
eldri, ekki síður en ungu
kynslóöinni.
Þessar sýningar veröa aö
líkindum hinar síöustu í
höfuöborginni en þaö
veröur sýnt úti á landi á
næstunni. Flytjendur eru
fjórir leikarar auk Spilverks-
ins sem samið hefur alla
tónlistina.
I>ad er leikur ad læra
Tónmenntir a-k
Höfundur dr. Hallgrímur Helga-
son
Útgefandi Menningarsjóður
Með þessu riti, sem er hið fyrsta
í sinni grein á íslandi, er stigið
stórmerkilegt spor. Hversu oft
hefir ekki mér og mínum starfs-
bræðrum reynzt torvelt að útskýra
mörg hinna flóknu hugtaka, sem
fyrir koma í hinum alþjóðlega
orðaforða tónlistar. Hér er án efa
þrekvirki unnið í lausn á þýðing-
um fyrir jafnt áhugamenn sem
atvinnumenn. Sem dæmi þess má
nefna alþjóðaorðið að
„improvisera", sem hér útleggst
að snarstefja. Hittir það vel í
mark bæði að merkingu og mynd-
un, er stutt og ljóst.
Enda þótt víða sé horft um
alþjóðasvið, þá eru heimahagar
sízt gerðir hornreka. Hér eru
menn minntir á marga tón-
menntafrömuði .og starf þeirra,
sem skemmtilega rifjast upp við
lestur bókarinnar eða kemur
mönnum jafnvel algjörlega á
óvart. Þannig munu fáir kannast
við söngfélag Jónasar Helgasonar
frá síðustu aldamótum, Alfa, en
kórinn færir honum skilnaöar-
kveðju „í húsi Bárufélagsins 13.
febr. 1901“, þar sem samkvæmt
bókartexta segir m.a.:
Þú. sem einn af Islands sonum
ætfð studdir söngsins mennt,
hana fyrst með fbgrum vonum
fékkstu fslands börnum kennt.
Þá er einnig gaman að fræðast
hér um uppruna ýmissa sönglaga,
sem mönnum eru töm síðan frá
barnæsku, en vita annars lítil deili
á, eins og t.d. Fósturlandsins
Freyja, Gaudeamus o.fl. Ekki má
gleyma skilgreiningu á fjölda
hljóðfæra með lýsingum á al-
mennri notkun þeirra ásamt með-
fylgjandi myndum, sem margar
hafa aldrei áður sést á okkar landi.
Allur er frágangur bókar til
mikillar fyrirmyndar, myndavel
ríkulegt og frábært, með nokkrum
litmyndum. Mjög hóflegt verð ætti
að stuöla að mikilli útbreiðslu
þessa brautryðjandaverks dr.
Hallgríms, en fyrir það verðskuld-
ar hann bæði virðingu og þakk-
læti. Með tilhlökkun er beðið eftir
framhaldi þessa menningarrits.
Einar Markússon.