Morgunblaðið - 12.08.1978, Blaðsíða 14

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 12. ÁGUST 1978
ekki síður en aðrir, hafa mismun-
andi vinnutíma og vinna sumir
aöeins hluta úr degi. Þeir hafa
fjölbreytilegar þarfir eins og annaö
fólk, eiga erindi í verslanir, vilja
koma í íþróttastöövar, kvikmynda-
hús, leikhús og hverskonar aöra
samkomustaði, heimsækja vini og
kunningja, vilja sem sé geta notiö
alls þess sem samfélag og náttúra
hafa upp á aö bjóöa. Eigi athafna-
möguleikar þeirra að vera bundnir
við þrjá strætisvagna í gervallri
Reykjavík er veriö aö dæma fatlaö
fólk til algerrar útlegöar.
Engin önnur
lausn sæmandi
Þessi hugmynd um sérstakt
samgöngukerfi handa fötluðu fólki
er sótt aftur í gráa forneskju,
þegar litið var á fatlað fólk eins og
óhreinu börnin hennar Evu. Þetta
viðhorf hefur sem betur fer tekið
stakkaskiptum víöa um lönd, ekki
síst eftir aö endurhæfingarlækn-
ingar komu til og hafa gerbreytt
getu fatlaóra til eðlilegs lífs og
starfa. Fleiri og fleiri eru að átta sig
á þeirri grundvallarstaðreynd aö
hluti hverrar þjóöa er fatlaö fólk —
raunar býsna stór hluti — og þetta
fólk á að njóta fulls jafnréttis á
öllum sviöum. í því skyni að
skipuleggja mikilvæga þætti í
þjóðfélögunum á nýjan leik, og til
þess vantar ekki fyrst og fremst
fjármuni heldur fyrirhyggju.Fötlun
hluta pegnanna er pví miður
eðlilegt ástand og veröur pað um
fyrirsjáanlega framtíð, og pá
staðreynd verður að viröa að
fullu. Þaö er jafn fáránlegt að tala
um sérstaka strætisvagna handa
fötluöum og aö koma með tillögu
um sérstaka strætisvagna handa
kjósendum Sjálfstæðisflokksins —
í þeim samanburði er ekki fólgið
vanmat mitt á kjósendum Sjálf-
stæðisflokksins, heldur hið gagn-
stæða.
Eitt af mikilvægustu baráttumál-
um fatlaöra annarstaðar á Norður-
löndum um þessar mundir er
einmitt jafnrétti á sviði samgöngu-
mála, að fatlað fólk, m.a. í
hjólastólum, geti nýtt almenn
samgöngutæki til jafns við aðra.
Til þess þarf að breyta samgöngu-
tækjunum á margvíslegan hátt og
koma fyrir ýmiskonar búnaði á
biöstööum, og að þessu er skipu-
lega unnið, t.a.m. í Svíþjóð. Engin
önnur lausn er sæmandi jafnréttis-
þjóöfélagi, og viljum við ekki öll að
íslendingar geti kallað þjóðfélag
sitt því nafni?
Jafnrétti
Það á eflaust langt í land að
unnt sé að koma strætisvagna-
samgöngum fyrir á þennan sjálf-
sagða hátt, ekki síst vegna þess að
erfiðara er að breyta því sem fyrir
er en hanna nýtt. Hvernig á að
leysa vandann þangað til? Ég sé
enga sæmandi lausn aðra en þá
aö tryggja þaö aö allt fatlað fólk,
sem ekki getur notað almennings-
farartæki, eigi þess kost aö
eignast og starfrækja bifreiöar,
sem hannaöar séu í samræmi við
sérþarfir hvers fatlaðs manns. A
því sviði hefur orðiö mjög ör þróun
á undanförnum árum. Til aö
mynda eru á markaði bílar meö
lyftu, sem gera fötluðum manni í
hjólastól kleift aö komast upp í
bílinn, færa hjólastólinn að stýrinu,
festa hann þar, aka bílnum sitjandi
í hjólastólnum og nota aö lokum
sama búnaö til þess að komast úr
bílnum aftur. Sem betur fer munu
fáir þurfa að nota slíkan búnaö; ég
get t.a.m. ekiö sjálfskiptum bíl.
Yröi þetta ekki afar kostnaöar-
samt, kunna sumir aö spyrja. í því
dæmi eru tveir liðir, kostnaöurinn
annarsvegar, en hins vegar ávinn-
ingur þjóöfélagsins af því aö fatlað
fólk geti gegnt störfum. Úrslitaatr-
iðið er þó aö allir þegnar búi viö
jafnrétti, ekkert minna og ekkert
meira.
Magnús Kjartansson:
JAFNRÉTTI
Dæmt til
útlegðar
Grein Birgis fjallaöi um sam-
göngumál meö tilliti til fatlaöra.
Hann segir frá því aö ágætum
mönnum hafi verið faliö að kanna
samgönguvandamál fatlaðra 1974
og hafi þeir skilað ýtarlegri skýrslu.
Segir Birgir að meginniðurstaöa
þeirra sé sú „að 180—210 ein-
Magnús Kjartansson
þrjá sérhannaða strætisvagna sem
einvöröungu séu ætlaöir
fötluðum og séu verkefni þeirra
„flutningur hreyfihamlaöra til og
frá vinnu... flutningur til lækna,
sérfræðinga og sjúkrastofnana...
flutningur til endurhæfinga-
stööva, sjúkrapjálfa og
sjúkrastofnana... aörir flutning-
ar, valfrjálsar ferðir.“ Mér er ekki
unnt að sjá hvernig unnt væri að
starfrækja þetta kerfi á hinu stóra
Reykjavíkursvæöi, þótt eflaust hafi
einhverjar hagræðingar búið kerfið
til. Mér sýnist aö strætisvagnarnir
þrír geti ekki annað verkefnum
sínum nema litið sé á fatlað fólk
eins og dauöa fiska í togara eöa
salt í flutningaskipi. í raun eru
þarfir fatlaöra jafn margvíslegar og
einstaklingarnir eru. Fatlaðir menn
fara til vinnu á mismunandi tímum
— ekkert minna
og ekkert meira
Mikið varð ég glaöur þegar ég sá í
Morgunblaöinu sjötta ágúst grein
„um samgöngumál hreyfihamlaðra
í Reykjavík" eftir Birgi ísleif
Gunnarsson, fyrrum borgarstjóra í
höfuðborginni og áhrifamann í
borgarstjórn. Ég hef fylgst með
umræðum um málefni Reykjavíkur
í um það bil hálfa öld og minnist
þess naumast að forustumaður í
málefnum höfuðborgarinnar hafi
skrifað sérstaka grein um vanda-
mál fatlaöra á nokkru sviöi borgar-
lífsins. Enda hefur stjórn borgar-
innar verið hagaö í samræmi við
það, og mætti nefna um það
mýmörg dæmi. í þeim hluta
borgarinnar þar sem ég er búsett-
ur eru gangstéttarbrúnir til að
mynda hvergi sneiddar við gang-
brautir, svo að maður sem er einn í
hjólastól á þess engan kost aö
komast yfir götu, og það er
erfiöleikum bundiö fyrir fólk með
barnavagna. Stofnanir borgarinn-
ar, t.a.m. sundstaðir, eru ekki
miöaöar viö þaö aö fatlaö fólk gæti
haft eöliieg afnot af þeim, né aörir
almennir samkomustaðir. í
Reykjavík er aöalmiöstöö Trygg-
ingastofnunar ríkisins, þótt hún sé
ekki formlega á vegum borgaryfir-
valda; ég hygg aö hvergi annars-
staðar í víðri veröld sé hliðstæð
stofnun þannig hönnuö að fatlaö
fólk í hjólastólum geti ekki komist
inn í hana til þess að ræða viö
lækna, sérfræöinga og annaö
starfsfólk. Þetta tómlæti er þeim
mun alvarlegra sem alþjóðlegir
staölar sýna að um 15 hundraðs-
hlutar manna eru fatlaöir hverju
sinni, þ.e. 12 þúsundir Reykvíkinga
um þessar mundir, en í þeim hópi
eru meötalin börn aö þriggja ára
aldri sem vissulega eru „fötluð"
samkvæmt almennum reglum
samfélagsins. Sem betur fer er
fötlunin takmörkuð og tímabundin
hjá flestum, þótt hún skilji einatt
eftir sig ör sem ekki eru sjáanleg á
ytra borði. Eftir að ég fatlaöist —
ég hef bréf upp á þaö aö fötlun
mín nemi meiru en 75% sam-
kvæmt einhverjum staðli Trygg-
ingarstofnunar ríkisins — hef ég
átt kost á að feröast æöi mikið um
öll önnur Norðurlönd vegna starfa
minna í Noröurlandaráöi. Ég hef
komið í fjölmargar borgir og bæi
og hvarvetna litið á umhverfi mitt
frá sjónarmiði fatlaöra. Niöurstaö-
an af þessari einkakönnun minni er
sú að Reykjavík sé verr á vegi
stödd á þessu sviöi en öll önnur
bæjarféiög sem ég hef heimsótt á
Norðurlöndum. Því fagnaöi ég
grein Birgis ísleifs Gunnarssonar
sérstaklega.
staklingar í borginni geti naum-
ast farið erinda sinna én aðstoö-
ar, par sem sérsmíðaðra vagna
sé full pörf“. Mér finnst þessi tala
tortryggilega lág, þótt ég hafi ekki
enn séö skýrsluna sjálfa, og
trúlega er hún einvörðungu miðuð
við þá sem algerlega eru bundnir
við hjólastóla. Ég hef ekki notað
hjólastól að staðaldri um langt
skeið, heldur stjáklað með aöstoö
tveggja stafa og skamman spöl
hverju sinni; því fer hins vegar
fjarri að ég geti notað strætisvagn-
ana til þess aö ferðast um. Ég
hygg aö fatlaðir sem ekki geta
notað almenningsfarartæki eins og
þau eru nú hönnuð nemi mörgun
hundruöum, og þúsundum ef börn
í barnavögnum eru meðtalin.
Lausn þessa vanda á aö vera sú
samkvæmt grein Birgis að kaupa