Morgunblaðið - 12.08.1978, Blaðsíða 27

26
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGA^DAGUR 12. ÁGÚST 1978
„Hefengan tíma til að
sinna oddvitastarfinu”
begar staðarnafninu Þykkvi-
hær skýtur upp í hugum manna
trnKja flestir það við kartöflu-
rækt. Ekki er það að ástæðu-
lausu. því að Þykkvibær er
stærsta karöfluræktunarsvæðið á
landinu. Magnús Sigurlásson
nefnist oddviti Djúpárhrepps, en
auk þess að gegna stöðu oddvita.
rekur hann verzlun. sláturhús og
kjötiðju og er stöðvarstjóri Pósts
og sfma í Þykkvahæ. Við hittum
Magnús að máli á skrifstofu
hans. þar sem hann sat innan um
margvfsleg skjöl og pappíra, með
rauðglóandi simann sér við hlið.
„Ég tók við oddvitastarfinu í
vor, en mágur minn, sem hafði
verið oddviti í 36 ár, gaf ekki kost
á sér til endurkjörs. Ég hef engan
tíma til að sinna þessu, en
einhvern veginn fer það nú svo að
sömu mennirnir sinna þessum
embættum. Þetta er næstum því
fullt starf og þegar ofan á kemur
verzlunarreksturinn og rekstur
sláturhússins og kjötiðjunnar vill
verða lítið úr tímanum," segir
Magnús. „Áður en ég tók við
oddvitaembættinu, var ég búinn að
vera í hreppsnefnd í fjöldamörg
ár, svo ég hafði fengið smjörþefinn
af þessu," bætir Magnús við og
brosir í kampinn.
Rúmlega 10.000
fjár slátrað á ári.
Talið snýst að rekstri slátur-
hússins og Magnús upplýsir að
venjulega sé slátrað að milli 10 og
13.000 fjár á ári, „en það fer eftir
heyönnum sumarsins. Meðan
slátrun stendur yfir kemur hingað
aðkomufólk og vinnur í sláturhús-
inu og það getur orðið nokkuð
margt. Það er mikið til sama
fólkið, sem vinnur í sláturhúsinu
og vinnur við kartöfluuppskeruna
á haustin. Annars hefur kartöflu-
uppskeran verið léleg undanfarin
þrjú ár og ekki leit heldur vel út
framan af í ár. Júnímánuður var
kaldur, en upp úr mánaðámótun-
um júni-júlí tók að hlýna og síðan
hefur tíðin verið góð. En það kom
sandfok um miðjan júlí og þá
eyðilagðist hluti kartöflusvæð-
anna. Svæðin, sem eru austast,
urðu verst úti, en fróðir menn telja
að allt að fimm prósent kartöflu-
svæðanna hafi lamazt í sand-
fokinu. Að öðru leyti tel ég
ástandið vera sæmilegt," heldur
Magnús áfram.
Kjötiðnaðarstöðin er starfrækt
yfir veturinn og allt fram að
vorönnum, en starfsemin liggur
niðri yfir sumarið.
Ibúar Djúpárhrepps teljast nú
vera á milli 280 og 285 og er þá
undanskilið það aðkomufólk, sem
vinnur við Sigöldu- og Hrauneyja-
fossvirkjun, en við lok Sigöldu-
virkjunar unnu um 200 manns við
hana. Sigöldu- og Hrauneyjafoss-
virkjun eru í landi Djúj)árhrepps
og nágrannahreppsins Ásahrepps,
og Tangavirkjun, sem fyrirhuguð
er, verður einnig í landi þessara
tveggja hreppa.
Af þessum tæpu 300 eiginlegu
íbúum Djúpárhrepps eru 58
kartöflubændur. Kartöflubænd-
urnir eiga þó gjarnan eitthvað af
kvikfé og er algengt að þeir séu
með nokkur hross, fáeina tugi af
rollum og fjórar til fimm kýr.
Verzlunin
50 ára á árinu
Sem fyrr segir rekur Magnús
verzlun á staðnum, en það gerir
hann í félagi við Friðrik Magnús-
son kaupmann. Búskap hefur
Magnús aldrei verið með, enda
hefur hann haft í nógu að snúast
með verzlunina.
„Verzlunin hefur nú verið starf-
rækt í hálfa öld og á hún afmæli
seinna á árinu," segir Magnús.
„Stofnandi hennar var tengdafaðir
minn, Friðrik Friðriksson, og ber
verzlunin enn nafn hans. Nei, hvað
ætli ég sé að halda upp á afmæli
verzlunarinnar. Ég reyni að
gleyma mínum eigin afmælisdög-
um, hvað þá að ég sé að halda upp
á afmæli verzlunarinnar. Ég fer
ekki einu sinni á fyllerí í tilefni af
afmælinu," segir Magnús og hlær
við. „Við reynum að veita alhliða
þjónustu í verzluninni, en segja
má að hún skiptist í tvennt, hina
raunverulegu verzlun og afurða-
sölu. Ef hlutirnir eru ekki til, þá
eru þeir pantaðir og koma með
næsta bíl,“ heldur Magnús áfram
og bætir við að verzlunin sjái sjálf
um flutningana. „Fólk kemur frá
Hellu til að verzla og fer aftur
héðan til Hellu í innkaupserindi
sín. Verzlunin hefur gengið þokka-
lega í 50 ár og allt útlit er fyrir að
lítil breyting verði þar á. Eftir
sköttunum að dæma virðist verzl-
unin ganga vel, því ég hef yfirleitt
haft háa skatta og eitt sinn var ég
hæsti skattgreiðandinn yfir Sunn-
— AFKOMAN í garðyrkjunni
hefur verið upp og niður.
Einkum er afkoman hjá þeim
sem að mestum hluta leggja
stund á útirækt breytileg, því í
þeirri ræktun verða menn að
stóla á það eitt að veðrið sé
hagstætt, sagði Sigurður
Tómasson, garðyrkjubóndi á
Hverabakka í Hrunamanna-
hreppi, er við ræddum við
hann. Hann hefur fengist við
útiræktun á grænmeti allt frá
árinu 1944 og þá á jörðinni
Grafarbakka í Hrunamanna-
hreppi en 1950 stofnaði hann
nýbýlið Hverabakka úr þeirri
jörð. Sigurður ræktar einvörð-
ungu grænmeti og er bæði með
útirækt s.s. hvitkál, blómkál og
rófur og gróðurhús, þar sem
hann ræktar aðallega tómata
og gúrkur.
— Garðrækt á sér að baki
nokkuð langa sögu hér í
Hreppunum, því það var árið
1931, sem Helgi Kjartansson,
bóndi í Hvammi, ræktaði fyrst
blómkál hér. Var það í volgu
landi frá Grafarbakka og ég
man að þá kostaði kálhausinn 18
aura. Þetta var tilraun af hálfu
Helga og í framhaldi af henni
var byrjað að rækta kartöflur í
þessu volga landi með góðum
árangri í nokkur ár. Síðar þótti
landið of verðmætt og það var
farið að rækta þar hvítkál,
gulrætur, blómkál og rófur.
Fyrstu árin var hvítkálið selt í
stykkjatali og var höfuðið selt á
krónu en tímakaupið var á
þessum tíma 65 aurar.
Helgi í Hvammi var einnig
brautryðjandi í því að rækta
skógarlundi við heimili hér í
sveitinni og ef litið er yfir
sveitina nú sést að þessi áhugi
Helga hefur smitað út frá sér.
Garðræktin hefur
aukist samfara
aukinni neyslu
— Útiræktun á grænmeti
byggist algjörlega á tíðarfarinu
Siguröur Tómasson, garðyrkju-
bóndi á Hverabakka í Hreppum,
er hér að skera blómkál ásamt
kaupmanni sínum Dagbjarti
Bjarnasyni. Ljósm. Sig. Sigm.
og allt fram til 1962 var tíðarfar
frekar hagstætt fyrir okkur
garðyrkjubændur og þó veðrátt-
an hafi ekki verið eins góð eftir
það hefur þessi ræktun yfirleitt
gengið vel. Hér er bæði skýlt og
ræktunarlandið er á hverasvæði
og það því volgt, þannig að frost
er ekki lengi þar í jörðu.
Sum vor hafa næturfrost
skemmt verulega fyrir og sl. vor
var verra en undanfarin vor og
t.d. var júní einu stigi kaldari en
í meðallagi og það hefur sín
áhrif.
— Garðræktin hefur aukist
allmikið á seinni árum hjá mér
og öðrum, því að fólk er farið að
kunna að meta þessar vörur
betur en áður, enda er grænmeti
talið mjög hollt og helst hefur
verið talið að íslendingar neyttu
of lítils grænmetis. Heildar-
grænmetisneysla okkar er t.d.
ekki nema brot af því, sem
nágrannaþjóðir okkar neyta.
Veðurskilyrðin setja okkur tak-
mörk varðandi mögúleika til
ræktunar og þó við höfum
aðgang að nægum hita hérlendis
þá er birtan ekki næg nema
stuttan tíma á ári.
Æskilegt aö
menn sérhæfi sig
— en sérhæfing
krefst stærri eininga
— Á síðustu árum hefur orðið
veruleg fjölgun á gróðrarstöðum
hér í Hrunamannahreppnum og
þá sérstaklega í Flúðahverfinu.
Garðyrkjubændur hér eru mjög
samheldnir og miðla gjarnan
fróðleik sín í milli. En okkur er
ekki nóg að framleiða grænmet-
ið, því að við verðum að koma
því á markað. Garðyrkjumenn
stofnuðu á sínum tíma sérstakt
félag til að annast þessa sölu,
Sölufélag garðyrkjumanna og
þangað sendum við fram-
leiðsluna. En við höfum átt því
láni að fagna að hafa sama
bílstjórann, sem flutt hefur
fyrir okkur grænmetið suður sl.
25 ár en það er Guðmundur
Sigurdórsson í Akurgerði.
— Ég er bæði með útirækt og
gróðurhús en vitanlega væri
æskilegt að menn sérhæfðu sig í
þessu eins og öðru, en sér-
hæfingin gerir líka kröfu til
stærri eininga. Með því að vera
með fleiri greinar getur maður
nýtt gróðurhúsin og garðana
saman með því að forrækta
plönturnar undir gleri.
Höfum orðiö aö
bjarga okkur án
opinberrar aöstoðar
— Við garðyrkjubændur höf-
um orðið að bjarga okkur án
opinberrar aðstoðar sem marg-
ar aðrar geinar landbúnaðar
njóta. Við kjósum ekki að verða
teknir undir þetta opinbera
kerfi en við erum hins vegar
ákaflega óhressir yfir því að
einmitt á þeim stutta tíma, sem
við komum með framleiðslu
okkar á markað, s.s. hvítkálið,
sé flutt til landsins erlent
hvítkál. Okkur hefði þótt eðli-
legra að verja þeim gjaldeyri til
einhvers annars. Við verðum að
byggja okkar afkomu á veðri og
vindum og án nokkurrar opin-
berrar fyrirgreiðslu og þá þykir
okkur hart, þegar hálfopinber
stofnun stendur fyrir inn-
flutningi í beinni samkeppni við
þessa framleiðslu, sagði Sigurð-
ur að lokum.
Byggjum okkar
afkomu á
veöri og vindum
Þeir feógar Ingimar Sigurósson og Siguröur Ingimarsson í einu af
gróðurhúsunum í Fagrahvammi.
Fagrihvammur nefnist garð-
yrkjustöð ein í Hveragerði, þar
sem Ingimar Sigurðsson hcfur
verið með garðrækt undanfarna
áratugi. Stöðin hefur verið starf-
rækt í 49 ár, en hún verður
fimmtug næsta vor. Faðir
Ingimars, Sigurður Sigurðsson
búnaðarmálastjóri, sá um
reksturinn fyrst í stað, en Ingi-
mar tók síðar við af honum. Nú er
sonur Ingimars, Sigurður, að
mestu tekinn við rekstrinum, en
Ingimar sér um að flokka blómin,
eða réttara sagt rósirnar, því
engin önnur bióm eru ræktuð í
Fagrahvammi.
Það var glampandi sólskin og
sumarblíða er Mbl. sótti Ingimar
hcim. Þeir feðgar voru nýkomnir
heim frá Selfossi, þar sem þeir
höfðu verið að vinna við uppsetn-
ingu sýningarbáss síns, en þeir
taka þátt í landbúnaðarsýning-
unni, eins og reyndar flciri
garðyrkjubændur.
Garðyrkjustöðin Fagrihvammur
er alls 5.000 fermetrar og því sú
stærsta á landinu. Á tímabili var
hún eina garðyrkjustöðin fyrir
austan fjall, en er fram liðu tímar,
bættust fleiri garðyrkjustöðvar í
hópinn og nú eru þær orðnar
allmargar í Hveragerði. Fyrsta
gróðurhúsið, sem reist var í
Fagrahvammi, var ekki stórt, en
það er víst tímanna tákn, að í dag
er það notað sem sundlaug og
þykir reynast vel.
„Það eru víst liðin ein 18 ár,
síðan að síðast var bætt við
stöðina," segir Ingimar og bætir
við að nýjustu gróðurhúsin séu
1100 fermetrar. „Fyrir átta árum
varð nokkurs konar bylting hér, en
þá var lokið við að koma fyrir
sjálfvirkum búnaði í gróðurhúsun-
um, sem auðveldar alla vinnu. Nú
er hitastigið inni í húsunum stillt
sjálfkrafa og loftgluggarnir opn-
ast og lokast sjálfkrafa. Meira að
segja vökvunin er sjálfvirk. Sjálf-
virknin sparar okkur mikið vinnu-
afl, sem sést bezt á því að fyrir 20
árum unnu átta manns við stöðina,
en nú vinna hér fjórir."
Mikiö verk aö
skera rösirnar
„Starf þessara fjögurra manna
er aðallega fólgið í því að skera
rósirnar á hverjum morgni, en það
er mikið verk. Hvert gróðurhús er
70 metrar á lengd og í hverju eru
átta rósabeð," segir Ingimar og
bendir á beðin í einu húsanna. „Á
hverjum morgni þarf að ganga
báðum megin við beðin og skera
rósirnar og ég held að það sé
eitthvað um 10 kílómetra ganga.
Það er auðvitað fullmikið verk
fyrir einn mann.
Við erum með um 50.000 plöntur
í garðyrkjustöðinni og sé reiknað
með að hver planta beri 20 blóm á
ári, verður það ein milljón plantna
yfir árið,“ segir Ingimar. „Það er
hagkvæmast að rækta aðeins eina
tegund af blómum, ef þess er
nokkur kostur. Hér hafa verið
ræktaðar rósir allar götur frá því
um 1940, en fram að þeim tíma var
einnig ræktað grænmeti í stöðinni.
Við ræktum núna 22 tegundir af
rósum, en þær eru flokkaðar eftir