Morgunblaðið - 05.09.1978, Qupperneq 37

MORGUNBLAÐIÐ. ÞRIÐJUDAGUR 5. SEPTEMBER 1978
37
Við útreikninga vaxtarhraða er
gengið út frá því til einföldunar að
beint samband sé á milli vaxtar og
hita þannig að vöxtur sé enginn
við 0°C en 0.75% —1.5% á dag við
12°C eftir þunga fisksins, og síðan
hlutfallslega milli 0° og 12°.
Prósentugildin eru 1.5% fyrir fisk
innan við 500 grömm, 1.25% fyrir
fisk 500—750 grömm, 1.0% fyrir
fisk 750—1500 grömm og 0.75%
fyrir fisk þyngri en 1500 grömm.
Eg reikna allstaðar með að
fiskurinn sé 50 grömm við upphaf
eldis og miða síðan við að eldi
ljúki, þegar fiskurinn hefur náð
3500 gramma þyngd. Laxinn
verður varla markaðsvara fyrr en
hann hefur náð 2500 gramma
þyngd, en eftir að þeim þunga er
náð, er hann fljótur að bæta við
sig hverju kílói og 3500 gramma
þungur lax er sæmilega góð
söluvara.
En snúum okkur nú að línurit-
unum yfir vöxt laxins. Á mynd 1.
er augljóst að línuritin skiptast í
3 hópa. í fyrsta hópnum eru línurit
fyrir Vestmannaeyjar, Sædýra-
safnið í Vestmannaeyjum, Grinda-
vík og Reykjavík. í öðrum hópnum
eru línurit Stykkishólms, Suður-
eyrar, Kjörvogs, Grímseyjar,'
Raufarhafnar, Papeyjar og Teig-.
arhorns.
í þriðja hópnum er Fagridalur í
Vopnafirði einn.
I fyrsta hópnum eru stöðvar við
Suðurströndina og Faxaflóa auk
Sædýrasafnsins í Vestmannaeyj-
um. Vöxtur fisks á þessum stöðum
er ör og 3500 gramma þungi næst
á öðru ári. Af þessum línuritum er
greinilegt að vaxtarskilyrði fyrir
eldislax eru væntanlega mjög góð
við Suðurströndina og á Faxaflóa
og fyllilega sambærileg við bestu
skilyrði í Noregi. Vandamálið er,
að mjög erfitt verður að koma
flotkvíum fyrir á öllu þessu
svæðim nema þá helst að hægt
væri að finna einhverja staði á
Faxaflóa. Ef við ætlum að nota
okkur hlýja sjóinn við Suður-
ströndina til laxeldis, erum við
neyddir til að fara aðrar leiðir en
Norðmenn hafa farið. Til greina
kemur t.d. dæling í ker á landi.
Norðmenn hættu við þá aðferð
fljótlega eins og ég gat um áður.
Dæling er dýr og fyrirhafnarsöm
og ástæðulaust var fyrir Norð-
menn að þróa þá tækni og nota
hana, þar sem skilyrði fyrir
kvíareldi eru sérlega góð hjá þeim.
Viðbrögð Norðmanna sýna alls
ekki endilega að eldi með dælingu
gæti ekki borgað sig. Eldi h/f í
Grindavík fyrirhugar t.d. að nota
eingöngu sjó, sem verður dælt úr
borholum. Kostnaðarútreikningar
hafa sýnt að dælikostnaðurinn er
vel innan viðráðanlegra marka.
Víða við Suðurströndina væri vel
hægt að hugsa sér að koma mætti
við vindaflstöðvum til dælingar
með rafmagn sem varaafl. Ekki er
ósennilegt að hægt væri að finna
aðrar aðferðir til laxeldis við
Suðurströndina en fastar kvíar
eða dælingu t.d. búr sem yrði sökkt
eða færanlegar flotkvíar, sem
hægt væri að fara með í var eða
verja áföllum í stórviðrum með
hjálp skipa.
Hitastig og þar af leiðandi
vöxtur lax er ekki eins hagstætt á
Faxaflóa eins og við Suðurströnd-
ina en þó má vænta þar mjög góðs
árangurs og sláturhæfs fisks á
öðru ári. Það sem Flóinn hefur
fram yfir Suðurströndina er, að
þar er von til þess að finna
eitthvert skjól fyrir flotkvíar. Á
Stór-Reykjavíkursvæðinu eru
margir staðir, sem vel mætti
hugsa sér að hafa flotkvíar, en
saurgerlamengun gerir þetta
svæði víðast óhæft til eldis sem er
jú matvælaframleiðsla. Hvalfjörð-
ur, Borgarfjörður og álarnir út af
Mýrum koma einnig til greina.
I öðrum hópi línurita eru allar
stöðvar frá Snæfellsnesi norður
fyrir land að Stokksnesi að undan-
tekinni stöðinni Fagradal á
Vopnafirði. Utreikningarnir sýna,
að á öllum þessum stöðvum ætti að
vera hægt að ná 3500 gramma
þunga á þriðja ári. Mér finnst
merkilegast hvað lítill munur er á
öllum þessum 7 stöðvum, en það
sýnir að vænta má áþekks árang-
urs á öllu svæðinu frá Snæfells-
nesi að Stokksnesi. Fáskrúðsfjörð-
ur er hluti af þessu svæði og ég álít
að hinn jákvæði árangur sem
fékkst af tilrauninni þar sýni: í
fyrsta lagi, að þessir útreikningar
yfir vaxtarhraða séu ekki svo
fjarri lagi og auk þess sanni
tilraunin, að á öllu svæðinu frá
Snæfellsnesi að Stokksnesi, sé
hægt að stunda laxeldi í sjó með
bærilegum árangri. Á þessum
línuritum vil ég sérstaklega benda
á, að þar kemur skýrt fram, að
meginorsök þess hvað eldistíminn
er langur (á þriðja ár samanborið
við á annað ár fyrir sunnan land)
er lágt hitastig að vetrinum sem
hægir vöxtinn mjög mikið. Allar
úrbætur sem miðuðu að því að
hækka hitann að vetrinum, myndu
því fyrst og fremst virka til
styttingar eldistímans. Á töflu 2.
sést, að í desember á fyrsta
eldisári er laxinn á Stykkishólmi
425 grömm, en á öllum öðrum
stöðvum norðan og austan milli
300 og 400 grömm. Það skiptir
auðvitað miklu máli, hvað fiskur-
inn er stór þegar hlýnar að vori
annars eldisárs upp á vöxtinn yfir
sumarið. 1000 laxar 400 gramma
þurfa ekki nema hámark 40
teningsmetra vatnsrými. Það er
því ekkert stórfyrirtæki að taka
laxinn eftir fyrsta sumareldið í
ker á landi, ef möguleiki er á
einhverjum ódýrum varma til
upphitunar eldisvatnsins yfir
köldustu mánuðina. Annar mögu-
leiki er að byrja eldi með stærra
seiði, en ég reikna með. Ég álít að
mjög sennilega væri hægt að ná
sláturhæfum fiski á öðru ári á
þessu svæði með ýmsum svona
aðgerðum. Frá Stykkishólmi að
Teigarhorni er allsstaðar hætta á
því að hitastig yfirborðsins fari
niður fyrir frostmark í jan-
úar—mars og einstaka sinnum í
apríl. Við það skapast vandamál
en eins og ég gat um áður hafa
Norðmenn þegar nokkra reynslu í
að fást við þann vanda og auk þess
verður eflaust hægt að grípa til
ýmissa staðbundinna ráða gegn
þeim vanda.
í þriðja hópnum er aðeins ein
stöð Fagridalur á Vopnafirði. Ég
held að þessi stöð sýni ekki rétta
mynd af hitastiginu á Vopnafirði
heldur sé stöðin kæld af ferskvatni
frá ánum í Vopnafirði. Ég tilfærði
þessa stöð til þess að sýna hvað
gerist ef hitastig 7 stöðvanna N-
og A-lands lækkar t.d. í 1 til 2 ár.
I þessu tilfelli gerist ekki annað en
það, að 3500 gramma þungi
fisksins næst ekki fyrr en á fjórða
ári. Reynslan í Noregi sýnir að eldi
er framkvæmanlegt við þó nokkuð
lágt hitastig, en það tekur þá
langan tíma.
Áður en ég lýk þessu ætla ég að
víkja nokkrum orðum að rekstrar-
hlið kvíareldis. Ég reikna dæmið
út fyrir 10.000 seiði í eldi.
Reikna má með að kví 15 metrar
að þvermáli kosti: Tvö 5“ plaströr
320.000 og annað 130.000 samtals
450.000, eitt 8“ plaströr 350.000 og
annað 150.000 samtals 500.000,12“
plaströr 700.000 og annað 150.000
samtals 850.000. í eina kví af
þessari stærð þarf um 95 metra af
plaströrum en þau eru lang
dýrasti hluti hennar. I einni kví
rúmast: 10.000 allt að 400 gramma
fiskar, 5000 400—800 gramma
fiskar, 2.500 800—1600 gramma
fiskar, 1250 1600—3500 gramma
fiskar og 1000 4000 gramma fiskar.
Þetta þýðir að fyrir 10.000 fiska í
þriggja ára eldi þarf: 1 kví fyrsta
árið, 5 kvíar annað árið og 10 kvíar
þriðja árið auk t.d. 4 kvía til vara.
I stöðugu eldi 10.000 fiska þarf því
20 kvíar. Kvíarnar kosta því allar
9.000.000,10.000.000 eða 17.000.000.
Auk þess þarf til eldis fasta
bryggju, flotabryggju eða bát og
aðstöðu í landi. Líkast til rhyndi
það kosta svipað og allar kvíarnar.
Reksturskostnaður er aðallega
við laun, seiði og fóður. Laun eins
manns og 10.000 seiði kosta eflaust
svipað 3—5.000.000 á ári. Fóður-
dæmið er auðveldast að reikna út
með því að áætla að til framleiðslu
eins kílós af Iaxi þurfi 10 kíló af
fóðri, það er nokkuð hátt reiknað,
en er þó raunhæft til að byrja með
þar sem það nær þá yfir rýrnun og
það sem ekki nýtist við gjöf. Til að
fá 10.000 3.5 kílóa laxa þarf því 350
tonn af fóðri. Með kostnaði má
reikna með að fóðurkílóið kosti
minnst 20 krónur. Fóðurkostnaður
á ári er því vægt reiknað 7.000.000.
Erfitt er að gera sér grein fyrir
söluverði á laxi en 1000—15000 kr.
er sjálfsagt hægt að reikna með.
Mér er tjáð að besta útkoman í
Noregi sé hjá þeim fyrirtækjum
sem hafa reykofna og reykja
laxinn sjálf.
Norskur kunningi minn sagði
mér í fyrra, að hann hefði tekið
eftir því að þeim stöðvum þar sem
reglusemi og snyrtimennska væri
ríkjandi, væri útkoman best.
E.F.
Utsala
Bútasala
Utsala
Gluggatjaldaefni frá 690.- áöur 1200-
Stórisefni frá 400- áöur 700-
Baöhandklæöi kr. 1400- áöur 2200-
Handklæöi kr. 550.- áöur 875-
Baömullarefni í kjóla og pils kr. 700.- áöur 1.190 -.
Rifflaö Flauel frá kr. 500.- áöur 1.056-
Margar gerðir af buxnaefnum ásmt mörgu fleiru.
Komið og geriö góö kaup
Stórkostlegt úrval
imb tth tiífSwb Sf
Iðnaðarhúsinu sími 22235.