Morgunblaðið - 28.09.1978, Side 27

27
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 28. SEPTEMBER 1978
flestir nútíma félagsvísindamenn
er hafa rannsakað þetta viðfangs-
efni aðhyllast. (Sbr. Dumont:
Hungeren er her. ‘76, S. George:
How the Other Ilalf Dies. The
Real Reasons for World Hunger.
‘76, Bernstein: Underdevelopment
and Development. o.fl.i. Þó niður-
stöður fræðimanna renni ekki
stoðum undir stjórnmálaskoðanir
Hannesar Gissurarsonar, er engin
ástæða fyrir Gísla til að þegja yfir
þeim.
Ræðst Gísli á Albert,
Matthías og Morgun-
blaðið í bók sinni?
Ein af hinum dæmalausu ósann-
indum Hannesar eru, að í bók
sinni ráðist Gísli að tveimur
þingmönnum Sjálfstæðisflokksins,
þeim Alberti Guðmundssyni og
Matthíasi Bjarnasyni. Með grein-
inni eru birtar myndir af þessum
„fórnarlömbum“ til þess að magna
áhrifin á lesandann. I myndatexta
er ekki aðeins fullyrt að Gísli
ráðist á Albert og Matthías,
heldur einnig Morgunblaðið. Hvað
er hæft í þessum fullyrðingum?
Hvergi er það rökstutt í grein
Hannesar að Gísli ráðist að
Morgunblaðinu. Það gerir hann
heldur ekki. í bók Gísla er birt
mynd úr Morgunblaðinu af mót-
mælafundi gegn málmblendiverk-
smiðju í Hvalfirði með textanum:
„Fámennur mótmælafundur".
Ennfremur er birt ljósmynd úr
Þjóðviljanum frá sama fundi með
textanum: „Fjölmennur baráttu-
fundur“. Séu þessar ljósmyndir
bornar saman, segja þær mjög
ólíka sögu af þessum atburði, eins
og textar myndanna bera með sér.
Gísli notar þessar myndir til
útskýringa í öðrum kafla bókar-
innar, sem ber heitið „Túlkun
atburða“. í þeim kafla fjallar Gísli
m.a. um það hvernig við skynjum
umhverfi okkar á ólíkan hátt og
hvaða þættir það eru sem hafa
áhrif á túlkun okkar á atburðum.
Um myndirnar sjálfar fjallar Gísli
ekkert, en varpar fram spurning-
um til lesenda um það á hvern hátt
beri að skýra, hve ólíkar myndirn-
ar eru. Morgunblaðið kemur að
öðru leyti ekki við sögu í bók Gísla.
Það er þess vegna ekki satt, að
Gísli „ráðist" á Morgunblaðið í bók
sinni.
Hver er rökstuðningur Hannes-
ar fyrir því, að Gísli ráðist á
Albert og Matthías í bók sinni?
Hannes vekur athygli á umfjöllun
Gísla á samhenginu á milli
fræðimennsku og stjórnmála. Þar
sýnir Gísli með dæmum, að oft
myndast togstreita á milli
fra'ðimanna og
stjórnmálamanna. í fyrra dæm-
inu, sem Gísli notar, vísar hann til
umræðu í borgarstjórn Reykjavík-
ur um tillögu þess efnis, að koma
ætti á fót „athyarfi" fyrir ungl-
inga, sem hafi við aðlögunar-
vandamál að stríða. Bent er á, að
einn borgarstjórnarmanna hafi
Ijáð máls á hugmyndinni, með því
skilyrði, að starfsemin yrði „ekki
að neinu leyti rekin af sálfræðing-
um“. Hannes hefur um þetta að
segja: „Gísli á við Albeft
Guðmundsson, borgarfulltrúa,
þótt hann nefni ekki nafh hans í
bókinni (en í kennslustundum?).
En hværs vegna tók Gísli framur
skoöun Alberts Gumundssonar, til
dæmis, en samkennara sins i
Háskölaúum, Þórsteins Gylfason-
ar, sem réit í Skírni 1975, að „efast
tríætti um það“ að líknar-, og
þjónustustörf sálfræðinga „þjóni
yfirlýstum tilgangi sínum ...“?
Vegna þess að Albert var (og er)
borgarfulltrúi Sjálfstæðisflokks-
ins?“ Svar Hannesar við eigin
spurningu er rangt. Rétt svar, sem
liggur í augum uppi, er: vegna þess
að Albert Guðmundsson er stjórn-
málamaður, en Þorsteinn Gylfa-
son ekki. Ætli Hannes sé hér að
rugla saman Þorsteini og Vil-
mundi, bróður hans, sem er
stjórnmálamaður, eða er rangtúlk-
un Hannesar meðvituð?
Síðara atriðið, sem Gísli nefnir
til útskýringa á togstreitu stjórn-
málamanna og fræðimanna, er sú
umræða sem varð í kiölfar útgáfu
„Svörtu skýrslunnar“ 1975. Gísli
segir, að það hafi „slest upp á
vinskapinn" og hafi „mat fiski-
fræðinganna beðið lægri hlut fyrir
mati stjórnmálamannanna, sem
fóru með völdin". Hannes hefur
um þetta að segja: „Gísli á við
Matthías Bjarnason, fyrrverandi
sjávarútvegsráðherra, þótt hann
nefni ekki nafn hans í bókinni (en í
kennslustundum?). En hann
nefnir það ekki að meginniður-
stöður Svörtu skýrslunnar voru
kunnar Lúðvík Jósepssyni, sjávar-
útvegsráðherra 1971 — 1974, sem
faldi þær lengi. Hvers vegna tók
hann ekki fremur ágreining sam-
flokksmanns síns, Lúðvíks Jóseps-
sonar, við hagfræðinga um vaxta-
stefnu'í verðbólgu til dæmis, en
Matthíasar við fiskifræðinga?
Vegna þess að Matthías er þing-
maður Sjálfstæðisflokksins?"
Það er margt við svona grautar-
gerð að athuga. I fyrsta lagi
hvernig getur Hannes fullyrt að
Gísli eigi við Matthías Bjarnason,
þegar Gísli skrifar um „stjórn-
málamenn“. Síðan hvenær var
farið að tala um Matthías í
fleirtölu? I öðru lagi, hvernig
getur Hannes fullyrt að átt sé við
Matthías, ef það er satt, sem hann
segir sjálfur, að ágreiningur hafi
verið á milli Lúðvíks og fiskifræð;
inga? Gísli nefnir engin nöfn. I
þriðja lagi, þá er spurning
Hannesar marklaus og þá svarið
líka. Því eins mætti spyrja: Hvers
vegna nefndi Gísli ekki deilu
jarðfræðinga og iðnaðarráðherra
um Kröflu? Vegna þess að Gunnar
Thoroddsen er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins? ! En í raun-
inni er óþarfi að sýna fram á þessa
rökleysu Hannesar. Því aðalatriði
málsins er það. að í umfjöllun
sinni um fræðimennsku og stjórn-
mál tekur Gísli ekki afstöðu til
þess hvorir hafa rétt fyrir sér.
fræðimennirnir eða stjórnmála-
mennirnir. Þegar Gísli hefur
nefnt dæmin, sem hér hefur verið
greint frá, tekur hann eftirfarandi
fram: „Hér er ekki verið að halda
því fram, eins og e.t.v. mætti ætla
af framansögðu, að sér-
fræðingarnir eigi að ráða öllu.
Blind oftrú á vísindin er jafn
varhugaverð og alger afneitun á
möguieikum þeirra“.
(undirstrikun BG.). Af hverju
sleppir Hannes þessari málsgrein
úr tilvitnun sinni, þar sem Gísli
áréttar, að hann sé ekki að fella
neina dóma. Það er því ljóst að
jafnvel þótt Gísli hefði séð ástæðu
til að nefna einhvern á nafn,
Albert, Matthías, Lúðvík eða
einhvern annan stjórnmálamann,
væri á engan hátt hægt að segja að
um persónuárásir væri að ræða. í
bók Gísla er sem sagt ails ekki að
finna neinar árásir á Matthías
eða Alhert né nokkurn annan
einstakling. Fullyrðingar Hannes-
ar eru því lágkúruleg ósannindi og
Staksteinahöfundur ætti ekki að
taka þátt í slíkri lágkúru.
ítarefnið
: Hannes lætur að því liggja, að
þær bækur, sem Gísli nefnir í
ítarefni sínu, séu valdar eftir
einhverri pólitískri formúlu.
Hannes ritar: „Hann nefnir sum
fræðileg rit en ekki önnur". Það
segir sig sjálft, að í bók, sem er
rúmlega 100 blaðsíður, er ekki
mögulegt að nefna öll fræðileg rit,
sem kunna að tengjast viðfangs-
efninu!
Gísli hefur því orðið að velja og
hafna. Til þess þarf eitthvert
viðmið, sem skilgreinir hvað skipt-
ir máli og hvað skiptir ekki máli.
Gagnrýni Hannesar í vali bóka i
ítarefni merkir einungis að Hann-
es notar annað viðmið en Gísli.
Hvort skyldi viðmið Gísla Pálsson-
ar mannfélagsfræöings eða
Hannesar Gissurarsonar blaða-
manns vera betra þegar um val
Bragi Guðbrandsson.
bóka í ítarefni fyrir kennslubók í
samfélagsfræðum er að ræða?
Hannes gefur í .skyn að einungis
rit eftir róttæklinga séu nefndar í
ítarefninu. Pólitískir merkimiðar
eru alltaf afstæð hugtök. Eflaust
þykja Hannesi margir höfunda
þeirra bóka, sem í ítarefninu eru
nefndir, vera róttæklingar. Frá
bæjardyrum ýmissa annarra væru
þeir sennilega afturhaldsseggir.
Það er því tilgangslaust að deila
um þetta atriði. Hins vegar má
benda á að af u.þ.b. 50 ritum, sem
Gísli nefnir í ítarefninu, er ekki
ein einasta bók eftir Karl Marx og
aðeins ein, sem fjallar um kenn-
ingar hans. Það er bók Mandels,
sem Hannes vekur athygli á.
Upphrópanir Hannesar vegna þess
að ekki er visað til blaðagreina
hans sjálfs í ítarefninu, bera
aðeins vott um gott skopskyn
hans. Hannes leggur mikið upp úr
því hvaða útgáfufyrirtæki gefur út
bækur. T.d. hefur Hannes grein
sína á því að vekja athygli á því að
bók Gísla sé gefin út af Máli og
menningu, sem hann segir Alþýðu-
bandalagsmenn reka. Hvaða máli
skiptir það? Af hverju vekur
Hannes ekki athygli á því að í
ítarefninu er vísað til ritgerðar,
sem birtist í Stefni, málgagni
ungra sjálfstæðismanna?
Áróður í skólum
Það er útilokað að elta ólar við
öll ósannindin, allar rang-
túlkanirnar og allt rökleysið, sem
einkenna skrif Hannesar. Hér
hefur aðeins verið stiklað á stóru.
Ég vona, að grein þessi megi verða
til þess, að menn sjái í gegnum
skrif Haíinesar. Ég hef verið
stórorður, en ég held að Hannes
hafi gefið tilefni til þess. Hann
hefur reynt að ræna mannorði
ungs fræðimanns, sem á heiður
skilið fyrir það að hafa bætt úr
brýnni þörf fvrir kennslubók fyrir
nemendur í félagsfræði á fram-
haldsskólastigi. Sem félagsfræð-
ingur og kennari við menntaskóla
er það mitt mat, að bók Gísla taki
öðru námsefni samfélagsfræði
fram í flestum efnum. Ef haft er í
huga. að Gísli leggur áherslu á, að
menn leggja ólíka merkingu í
aðstæður sínar, að veruleikinn sé
ekki einn, ef þannig má að orði
komast, er sú ásökun Hannesar að
bókin sé einstrengingslegt
áróðursrit afar skopleg.
Fyrir tæpu ári síðan reit
Hannes grein íMorgunblaðið og
nefndi „Að nota vitsmuni sína og
siðferðisvitund“. I þeirri grein
lýsir Hannes þeirri skoðun sinni
að „kennsla og námsefni“ ís-
lenskra skóla eigi að vera „í anda
einstaklingshyggju, kristinnar
trúar og kristilegrar siðaskoðunar,
lýðræðisstefnu og þjóðrækni" og
ennfremur, að kennsla í félagsvís-
indum eigi að vera „í anda hins
frjálsa hagkerfis“. Þessi markmið
eru hlutleysisboðorð Hannesar.
Þarf nokkurn að undra þótt
Hannes láti illa? Ég vil að lokum
óska Hannesi alls hins besta með
von um, að hann fari að nota
vitsmuni sína til einhvers annars
en persónuárása, m.ö.o. að hann
bæti siðferðisvitund sína.
Jónasi frá
Hriflu reistur
minnisvarði
í TILEFNI af 60 ára afmæli
Samvinnuskólans að Bifröst
hefur skólinn ákveðið að láta
reisa varða með lágmynd af
fyrsta skólastjóranum. Jónasi
Jónssyni. að Ilriflu.
I afmælishófi, sem haldið var að
Bifröst fyrir skömmu var skýrt frá
þessu og auk þess að skólanum
hefðu borist nokkrar gjafir í
tilefni afmælisins og voru þar á
meðal myndsegulbandstæki,-
ásamt ýmsuni fylgihlutum, sem
Sambandsfélögin ásamt tíu sam-
starfsfyrirtækjum Sambandsins
gáfu skólanum. Þá gaf Iceland
Seafood Corporation skólanum 90
binda bókasafn, The Harward
Business Review Library, með
völdum greinum um viðskiptamál-
pfni
Grettissaga í
nýjum búningi
BÓKAFORLAGIÐ Skuggsjá
hefur gefið Grettissögu út í
nýjum búningi og hefur Skúli
Benediktsson annast útgáfuna.
Skúli hefur áður séð um hlið-
stæða útgáfu á Gísla sögu Súrs-
sonar.
Utgáfan á Grettissögu er ætluð
til kennslu í skólum, en síðastlið-
inn vetur lásu nemendur 8. bekkj-
ar grunnskólans á ísafirði söguna,
en eftir að forstöðumenn forlags-
ins höfðu kynnt sér málið og rætt
við kennara, töldu þeir bókina
hentuga til kénnslu í fjölbrauta-
og menntaskólum og jafnframt í
tækni- og iðnskólum landsins.
í þessari útgáfu Grettissögu eru
efnisskýringar neðanmáls og mið-
að við hvern kafla bókarinnar, en
það auðveldar notkun hennar bæði
nemendum og kennurum.