Morgunblaðið - 28.09.1978, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 28. SEPTEMBER 1978
33
isverslun verður óhjákvæmilega
að eiga vörulager í verslun sinni
upp á svo og svo margar milljónir
og sem flestar vörutegundir, þar
sem ekki er í annað hús að venda
til verslunar í næsta nágrenni.
Margar vörutegundirnar seljast
mjög hægt, en verða þó að vera til,
það bindur vaxtalausar fjárhæðir í
óhæfilega langan tíma. Og þá
vaknar stóra spurningin. Hvar
fæst rekstrarfé fyrir þessa smá-
söluverslun. Þar eru hreinar línur
akkúrat hvergi. Svipað mun vera
hjá heildsöluverslunum og þar af
leiðandi eiga þær erfitt með að
lána til smásala svo nokkru nemi.
Vörulán smásöluverslana til báta
og skipa í sjávarplássum skapar
versluninni örðugleika, en eru
óhjákvæmilegir. Þyrfti nauðsyn-
lega að fást greitt hálfsmánaðar-
lega. Sé ég ekki að þetta geti
breyst til bóta í framtíðinni, nema
því aðeins að peningastofnanir
sjái sér fært að veita verslunum og
þá sérstaklega í dreifbýlinu sæmi-
lega hagstæð rekstrarlán. Eins og
nú er getur þessi rekstur kannski
skrimt með hagsýni, hirðusemi og
þrotlausri vinnu."
— Hvernig má það vera að
hægt sé að reka sérverslun sem
þessa á ekki fjölmennara verslun-
arsvæði?
„Því er fljótsvarað. Það er
algerlega vonlaust. Ég þykist hafa
vandaðar, fallegar vörur í falleg-
um húsakynnum og verðlag hag-
stætt fyrir kaupandann. Það
vantar einfaldlega fleira fólk og
fjörugra athafnalíf í byggðarlag-
ið.“
Kona í
karlasamfélagi
Ofanvert við byggingarnar á
hafnarsvæðinu rís Háarif, fagur-
lega mynduð hæð, þar hefir
myndast nýtísku býggðarkjarni,
sem teygir sig í áttina til Hellis-
sands. Vegurinn milli staðanna er
fjölfarinn og sætir það undrun að
ekki skuli vegamálayfirvöld hafa
séð sóma sinn í því að ieggja
varanlegt slitlag á hann. A
sumrum er hann hulinn rykmekki
sem aldrei verður hlé á vegna
umferðarinnar, þ.e.a.s. ef sól skín
á okkar votviðrasama Vesturlandi.
Á síðustu árum hefir jafnréttis-
barátta kvenna farið eins og eldur
um sinu og auðvitað hefir áhrif-
anna gætt vestur á Snæfellsnesi.
Kristján Guðmundsson, hrepp-
stjóri og fiskverkandi.
Það kom greinilega í ljós við
sveitarstjórnakosningarn r í vor,
en þá skipaði fjöldi kvenna sæti á
framboðslistum í hreppnum. Ein
kona náði kjöri sem aðalfulltrúi,
sú hin fyrsta sem setið hefir í
hreppsnefnd Neshrepps utan
Ennis. Þess vegna er forvitnilegt
að líta inn til hennar og leggja
fyrir hana eina eða tvær spurning-
ar. Hún heitir Elín Jóhannsdóttir
og auk þess að vera húsmóðir,
kennir hún við Grunnskólann á
Hellissandi. Það reynist erfitt að
komast að húsi skólastjórafrúar-
innar, því að stórvirk tæki eru að
rífa upp götuna, það er sem sé
verið að leggja holræsalögn, en
holræsalögn er mjög skammt á
veg komin í þorpinu.
Elín tekur okkur brosandi en þó
kankvís á svip. Kaffi er drukkið og
rabbað um dagsins annir í litlu
sjávarþorpi. Og að lokum er hún
beðin að svara alvöruspurningu.
— Var það einhver ákveðinn
málaflokkur hreppsmála sem
hvatti þig til þess að gefa kost á
þér í framboð í vor, eða jafnréttis-
barátta konunnar til áhrifa á
almern málefni byggðarlagsins?
„Það sem hvatti mig til að taka
þátt í kosningunum í vor, var vilji
minn fyrir að stuðla að framförum
í byggðarlaginu, þar sem ég tel að
við höfum dregist óeðlilega mikið
aftur úr í sambandi við flestar
framkvæmdir, einkum í ýmsum
félagslegum verkefnum, og því
vildi ég reyna að leggja lið eftir
megni. Það gleður mig mjög að
finna hve margir sýna áhuga fyrir
framgangi mála í byggðarlagi
okkar í dag.
Konur verða aldrei metnar til
jafns á við karla, nema þær skipi
sér á bekk með körlum og séu
tilbúnar að vinna á sama hátt og
þeir í þessu karlasamfélagi."
Staða iönaðarvara slæm
Eftir að hafa notið gestrisni
Elínar hreppsnefndarmanns,
ökum við fram hjá skólanum,
gömlu lágreistu húsi, en rétt við
hlið hans kíkir upp á yfirborðið
geysivíðfeðmur grunnur, þetta er
undirstaða hins nýja Grunnskóla á
Hellissandi, sem verður væntan-
lega verkefni nýkjörinnar hrepps-
nefndar að byggja ofan á og þrýsta
á fjárveitingavaldið fyrir sunnan
til og sýna greiðvikni. Við ökum
líka eftir nýjum. ófullgerðum vegi
og við þennan veg stendur reisu-
Kristján Alfonsson byggingar
fulltrúi.
Félagsheiitiilið Röst.
; 4 v

legt hús Pósts og síma, sem senn
verður tekið í notkun, eftir að hafa
búið við hin ömurlegustu skilyrði
frá upphafi þeirrar stofnunar hér.
Þá flýgur í hug manns þáttur
iðnaðarmanna í þróunarsögu stað-
arins. Það er því kjörið að reyna að
ná tali af Kristjáni Alfonssyni
húsasmíðameistara og byggingar-
fulltrúa, hann vann það meðal
annars sér til frægðar á s.l. vori að
bera einn fram lista við hrepps-
nefndarkosningarnar. Kristján
náði reyndar ekki kjöri, en lét það
lítt á sig fá. Kristján er ómyrkur í
máli og segir gjarnan skoðanir
sínar umbúðalaust. Er við náum
fundi hans, er hann spurður hver
sé staða iðnaðarmanna í hreppn-
um og hvað þurfi að gera til að
skapa þessári stétt manna lífvæn-
leg atvinnuskilyrði.
„Það væri nær að láta í ljós álit
sitt á stöðu sveitarfélagsins en
stöðu iðnaðarmanna, því að hún
grundvallast á því hvernig þróun
mála í sveitarfélaginu er háttað.
Staða iðnaðarmanna hér er slæm
eins og nú er, þótt hún hafi aldrei
verið góð, en á sl. 4 árum hefur
verið nokkuð samfelld vinna, en
hér starfa ekki svo margir við
iðnaðarstörf. Áhuga vantar hjá
ungu fólki til að nema iðn og
virðast sumir meistarar hér ekki
hafa áhuga á því að taka menn í
iðnnám. Það má t.d. benda á að
hér vantar bæði faglærða múrara
og málara og hafa þessi störf verið
unnin meira og minna af iðnaðar-
mönnum annars staðar frá.
Þar sem sú staða er komin upp
að lítið virðist vera framundan að
gera þarf þessi stétt manna að
leita sér starfa annars staðar. En
það sem veldur þessu er að fólk
flyst úr byggðarlaginu og fáir
koma í staðinn, nóg virðist vera af
húsum til sölu og leigu. Margir
láta það í ljós að þeir vilja fara ef
það gæti losnað við húsnæði sitt.
Sveitarfélagið lætur byggja tilbúin
timburhús og skapar með því
öðrum stöðum atvinnu, að undir-
lagi Húsnæðismálastofnunar rík-
isins, án þess að iðnaðarmönnum í
viðkomandi sveitarfélögum sé
gefinn kostur á að byggja hús úr
varanlegu efni, en nóg er af
steypuefni í landi okkar sveitarfé-
lags. En samkvæmt kostnaðar-
verði þeirra húsa eins og það varð,
virðist vera möguleiki fyrir iðnað-
armenn hér að byggja þessi hús
fyrir minna verð. Þá væri hægt að
Gunnar Már Kristófersson, for-
maður Albýðusambands Vesturl.
segja að byggðastefna sem menn
gaspra svo mikið um, hefur ekki
verið hjá okkur í reynd. Ríkið og
sveitarfélagið hafa boðið út verk,
og eru aðkomuverktakar af
Stór-Reykjavíkursvæðinu látnir
hafa þau, þetta gerir það að
verkum ásamt fleiru, að iðnaðar-
menn eiga erfitt með að koma
undir sig fótunum á svona smá-
stöðum. Ég lít svo á að ríkisvaldið
og sveitarstjórnarmenn vinni ljóst
að því á þessum smástöðum að það
geti ekki skapast þjónustuiðnaður,
þar sem unnið er á móti hagsmun-
um iðnaðarmanna.
Ef allt væri eðlilegt gæti þróast
hér ýmis iðnaður. T.d. vantar
tilfinnanlega aðstöðu til viðgerða
fyrir bátaflotann, vélsmiðju o.fl.
Svo mætti koma á einhvers konar
léttum iðnaði til að skapa fjöl-
breyttara atvinnulíf en nú er, en
það virðist allt eiga að snúast um
fisk og fiskverkun."
Gott atvinnulíf grundvallar-
atriöi byggðaÞróunar
Ekki má yfirgefa þessa vinalegu
byggð undir jöklinum okkar fagra
og orkuríka, án þess að komið sé
við á Gufuskálum, þeim fornfræga
og söguríka stað. Fyrir um það bil
20 árum var reist þarna Lór-
an-fjarskiptastöð, og ber þar hæst
mastrið háa, rúmlega 400 metra
hátt. Ekki verður hér fjallað um
Lóranstöðina né tilgang hennar.
Það er hins vegar ákveðinn
tilgangur með ferðinni að Gufu-
skálum. Þar vinnur sem vélstjóri
Gunnar Már Kristófersson, sem er
m.a. form. verkalýðsfélagsins á
staðnum, formaður Alþýðusam-
bands Vesturlands og varaþing-
maður Alþýðuflokksins í Vest-
urlandskjördæmi og á því trúlega
eftir að setjast inn á þá virðulegu
stofnun. Það er því ekki úr vegi að
spyrja Gunnar, hvað hann teldi sig
geta áunnið fyrir byggðarlagið, ef
hann ætti þess kost að láta áhrifa
sinna gæta í þingsölunum.
„Það hefir alla tíð verið skoðun
mín, að þeir sem sitja á þingi, eigi
ekki að vera fulltrúar neinna
sérstakra byggðarlaga innan síns
kjördæmis, heldur beri þeim í einu
og öllu á líta á sig sem fulltrúa
kjördæmisins sem heildar. Eigi ég
eftir að taka sæti á þingi, mun ég
halda mig við þá skoðun mína.
Hins vegar er það rétt, að ég
hefi nær alla mína ævi átt heima
hér og ávallt haft áhuga á
Elín Jóhannsdóttir hreppsnefnd-
armaður.
málefnum byggðarlagsins, ég tel
mig því hafa nokkuð góða þekk-
ingu á þeim. Hvar sem þau ber á
góma og ég er viðstaddur, vonast
ég til að þetta byggðarlag fái að
njóta þeirrar þekkingar. En sem
sagt, ég hefi ekki í hyggju að
gerast sérstakur baráttumaður
eins eða annars byggðarlags, þó
svo færi, að ég dytti inn á þing í
nokkra daga.“
— Hvernig líst þér á atvinnu-
ástandið í hreppnum nú og í næstu
framtíð?
„Það er grundvallarskilyrði til
að eðlileg þróun geti átt sér stað í
byggðarlaginu, að atvinnuástand
sé gott. Því miður hefir ekki verið
svo undanfarin ár og ekki er að sjá
í dag, að um neina verulega
breytingu verði að ræða þar á nú
alveg á næstunni. Eins og þú veist,
þá byggist atvinnulíf hér nær
eingöngu á fiskveiðum og fisk-
vinnslu. Það sem hefir háð fisk-
vinnslunni hér að undanförnu, er
að mínu mati, að hráefnisöflunin
er ekki nógu jöfn og úr því er
nauðsynlegt að bæta til að jöfn og
góð atvinna sé allt árið, ég hygg að
það verði helst gert með því að
skuttogari komi á staðinn.
Heyrst hefir að nokkrir atvinnu-
rekendur hér hafi áhuga á að
kaupa togara og fagna ég þeim
áhuga og vona að hann leiði til
þess að svo verði. Atvinnumál hafa
verið mikið til umræðu hér
undanfarin misseri og flestir gera
sér orðið gren fyrir því að sú
atvinnuuppbygging sem hér hefir
þróast síðustu 20 árin, hefir ekki
leitt af sér það atvinnuöryggi sem
nauðsynlegt er. Það er von mín að
þessar umræður verði til þess að
atvinnumál hér verði tekin til
endurskoðunar og stefnt verði
ákveðið að því að skapa fullt
atvinnuöryggi allt árið. En það er,
eins og ég sagði í upphafi,
grundvallarskilyrðið til að hér geti
orðið eðlileg vaxtarþróun byggðar-
lagsins.“
Afþreyingin líka
nauðsynleg
Það er orðið áliðið, hauströkkrið
hnígur að hlýtt og hljóðlega, við
ökum gegnum hrauntaglið sem
skilur að Gufuskálabyggð og
Hellissand. Rétt ofan þjóðvegarins
við Hellissand dregur að sér
athyglina nýreistur torfbær. Hann
stendur í Sjómannagarði sjó-
mannadagsráðs, skemmtileg
uppákoma mitt í öld steins og
stáls. Skammt frá þessari snyrti-
legu sjóbúð stendur stytta
Ragnars Kjartanssonar, Jöklarar,
tilkomumikil sjón í kvöldhúminu.
Niður við Röst er ys og þys,
unglingarnir hópast að, ýmist
gangandi, akandi á blikkbeljunum
sínum, eða þá tætast áfram á
gargandi skellinöðrum. Það er bíó
í kvöld. Það er því rétt að enda
þessa heimsreisu um heimabyggð-.
ina sina með því að heilsa upp á
hann Haffa, eða Hafstein Jónsson,
sem bæði er nú sýningarmaður og
húsvörður í þessu gleðinnar húsi.
Það er vonlaust að yrða á þennan
mann meðan hann er að koma
sýningunni af stað, hann væri til
með að stíga ofan á mann. Loks
styður hann á hina og þessa takka,
sem virka trúlega á lífæðakerfi
hússins. Þá stynjum við upp
spurningunum.
— Hvað er langt síðan fastar
kvikmyndasýningar hófust hér í
Röst?
„Þær hófust 11. júni 1966.“
— Þeir eru þá orðnir nokkrir
metrarnir sem runnið hafa í
gegnum kvikmyndavélarnar hjá
þér?
„Já, ég gæti trúað að það væri
eitthvað á sjöttu milljón.
— Telurðu kvikmyndasýningar
heyra til menningarlegrar starf-
semi?
„Að efast um að svo sé, er ekki
til umræðu, en svo er líka hitt, sem
ekki er minna um vert, það er
afþreyingin, fólk sem að lifir og
hrærist í fiski árið út og árið inn,
verður að hafa einhverja afþrey-
ingu, og þar gegnir kvikmyndin
mjög stóru hlutverki. —
— Kristinn Kristjánsson,
, .fréttaritari Mbl. á Ilellissandi.
Jóhannes Jóhannesson kaupmaður.