Morgunblaðið - 09.12.1978, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. DESEMBER 1978
Rfldsstjóm heim-
ilar flutning laga-
frumvarps um
myntbreytingu
Nýir seðlar og myntir tilbúnar
SEÐLABANKI íslands heíur að undanförnu unnið
að undirbúningi að útgáfu nýrrar myntar og seðla og
hefur ríkisstjórnin nú á grundvelli tillagna
bankastjórnar Seðlabankans heimilað viðskiptaráð-
herra að flytja frumvarp til laga um gjaldmiðils-
breytingu er fram fari um áramótin 1979—80, en
bankanum var tilkynnt um ákvörðun ríkisstjórnar-
innar sl. fimmtudag.
Bankastjórar Seðlabankans
oíí aðalgjaldkeri kynntu frétta-
mönnum hina fyrirhuguðu pen-
ingaútgáfu og hugsanlega gjald-
miðilsbreytingu og kom fram að
ekki væri að vænta ákvörðunar
Alþingis í þessu máli fyrr en
eftir áramót, en bankastjórarnir
töldu að þingmenn væru fylgj-
andi hundraðföldun krónunnar.
Sögðu þeir að sakir mikillar
verðbólgu væri núverandi seðla-
útgáfa orðin mjög óhagkvæm og
tímabært væri að taka ákvörðun
um það nú hvort ekki væri
hentugt að taka upp breyttan
gjaldmiðil um leið og nýir seðlar
og mynt kæmu í umferð. Helstu
röksemdir bankastjórnar Seðla-
bankans fyrir breytingunni eru
þessar:
Vegna stöðugrar rýrnunar á
verðgildi krónunnar er nú nauð-
synlegt að gera breytingar á
seðla- og myntútgáfunni til að
fullnægja eðlilegum kröfum
viðskiptalífsins og til aukinnar
hagræðingar við útgáfuna. I því
sambandi skal sérstaklega bent
á þörfina á verðmeiri seðlum og
nýrri og verðmeiri mynt í stað
minnstu seðlastærðanna, auk
þess sem ekki verður dregið
lengur að minnka þær mynt-
stærðir sem fyrir eru. Eru þær
alltof dýrar í framleiðslu miðað
við verðgildi sbr. meðfylgjandi
töflu.
Þar sem gjaidmiðilsbreyting
er talin tímabær nú eða á næstu
árum er augljóst að hagkvæmt
er, að hún fari fram um leið og
endurskipuiagning seðla- og
myntstærðanna, en með því
móti sparast verulegur auka-
kostnaður, sem samfara væri
gjaldmiðilsbreytingu á öðrum
tíma. Talið er að gjaldmiðils-
breytingin muni kosta um 380
millj. kr. á núgildandi verðiagi,
en þá er ótaiinn beinn kostnaður
og aukin vinna fyrir ýmsa aðila
á meðan breytingunni stendur.
A móti öllum þessum kostnaði
kæmi síðan margs konar hag-
ræði og sparnaður og má
fullyrða að sá kostnaður, sem er
samfara skynsamlegum breyt-
ingum á gjaidmiðlinum, skili sér
aftur í einni eða annarri mynd.
Ætla má, að hið lága og
síiækkandi verðmæti íslensku
krónunnar eigi sinn þátt í því að
grafa undan virðingu fyrir
verðmætum og áhuga manna á
því að hamla gegn verðbólgu.
BAKHUÐAR FRAMHUÐAR
Útlit nýju myntarinnar er
þannigi
5 aurari Framhliði Skata. Bakhlið. FukI.
Stærði 15.0 mm. 10 auran Framhliði
Smokkfiskur (kolkrabbi). Bakhlið. Tarfur.
Stærði 17.0 mm. 50 aurari Framhlið. Rækja.
Bakhliði Dreki. Stærði 19.5 mm. 1 krúna.
Framhliði l>orskur. Bakhliði Risi. Stærði
21.5 mm. 5 krónur. Framhlið. IlöfrunKar.
Bakhliði Landvættimar saman. Stærði 24.5
mm.
mm
C12345678
'A*~ ~
SHXA8AHK1
IStAt»S
C12345678
a®©
m
E12345678
Á nýju scðlunum eru þessar myndir>
Verðgildii Framhliði Bakhliði
10 krónur Arngrímur Jónsson lærði 1568—1648. Útskurður í borða frá gömlum seðli. Baðstofustemmning úr bók Gaim- ars. Askur, straukefli o.fl.
50 krónur Guðbrandur Þorláksson Hólabisk- up, 1541—1627. Mynstur í borða frá forsíðu biblíunnar. Gutenbergsprentvél. Bókahnútur úr biblíunni.
100 krónur Árni Magnússon, fræðimaður, 1663—1730. Mynstur í borða eftir gömlu skrauti, byggt á bókstafn- um þ. Munkur við skriftir og handrit. Skraut frá skáphurð í Svarfaðar- dal.
500 krónur Jón Sigurðsson, forseti, 1811—1879. Borði af 500 kr. seðli Jón Sigurðsson við skriftir, en munir eru úr safni Jóns. Latínu-
frá 1928. skólinn.
Þótt gjaldmiðilsbreyting hafi
vitaskuld engin áhrif á þróun
verðbólgunnar, má engu að
síður ætla, að hún geti orðið
brýning til þess að takast á við
vandann af meiri einurð en áður
og þannig orðið tákn nýs tíma-
bils í stjórn efnahagsmála. Ýmis
dæmi má finna í sögu annarra
þjóða, sem styðja þessa skoðun.
Glíman við verðbólguna er nú
höfuðviðfangsefni íslenskra
stjórnvaida og ættu því allar
breytingar, sem létta þá baráttu
að vera vel þegnar og tímabær-
ar.
Nýja krónan svarar þannig til
núverandi krónu að 500 kr.
seðillinn nýi jafngildir kr. 50.000
nú, 10 kr. seðillinn 1000 krónum,
50 aura myntin 50 krónum og 5
aurarnir 5 krónum nú. Nýr
einseyringur verður ekki látinn í
umferð í stað gömlu krónunnar,
sem mun eftir 1. janúar 1980
jafngilda einum nýjum eyri.
Bankastjórarnir töldu ekki að
miklir erfiðleikar fylgdu hugs-
anlegri myntbreytingu, gert
væri ráð fyrir að hún gengi
hratt yfir og peningastofnanir
myndu taka hina nýju mynt í
notkun strax og ekki láta þá
gömlu í umferð, þannig að
breytingin sjálf gengi yfir á
fáum vikum. Sögðu þeir að hún
yrði kynnt m.a. á eftírfarandi
hátt:
Almenn og ítarleg kynning á
verðgildisbreytingu krónunnar,
er tæki gildi 1. janúar 1980 mun
fara fram nær allt árið 1979 og
fram á árið 1980. Verða nýir
seðlar og mynt látin í umferð í
ársbyrjun 1980, en gamli gjald-
miðillinn mun verða í fullu gildi
í viðskiptum fram til 1. júlí 1980.
Lögð verður áhersla á að fólk
kynni sér vel útlit og gerð hinna
nýju seðla og myntar og geri sér
grein fyrir hvernig nýi og gamli
gjaldmiðillinn svarar til hvors
annars. Þannig verður á miðju
næsta ári gefinn út bæklingur
um framkvæmd gjaldmiðils
breytingarinnar svo og litprent-
aður bæklingur með myndum og
nákvæmum upplýsingum um
útlit nýja gjaldmiðilsins.
Síðasta gjaldmiðilsbreyting
er gerð var í nágrannalandi var
í Finnlandi um áramótin
1962—1963 þegar finnska mark-
iö var KlOfaldað og sögðu
bankastjórarnir að hún hefði
gengið mjög vel.
Austurlína tekin í notkun í gær:
Oryggi Austfirðinga í raf-
magnsmálum hefur tvöfaldast
AUSTURLÍNA var tekin í notk-
un í ga-r. en hún tengir rafveitu-
kerfi Austurlands við aðra lands-
hluta. Línan er 42 kflómetra Iöng
frá Kröfluvirkjun að Hryggstekk
í Skriðdal. Austurlinan er einn
áfangi Byggðalínu og hófust
framkvæmdir við hana fyrir
aðoins tveimur árum. Kostnaður
við Austurlínu nemur 1930
milljónum króna. það er hæði
línan og aðveitustöð að
Hryggstekk.
Með tiikomu Austurlínu eykst
öryggi rafmagnsnotenda á Austur-
landi verulega. Línan ber 18
megawött, en það er mesta orku-
þörf Rafmagnsveitu Austurlands,
sem þjónar svæðinu frá Borgar-
firði suður að Lónsheiði. Á næsta
ári var ráðgert að framleiða þyrfti
40 gígawattstundir með dísilraf-
stöðvum og hefði það kostað 1200
milljónir króna í olíunotkun stöðv-
anna.
Austfirðingar hafa fengið raf-
orku frá Lagarfijótsvirkjun og
Grímsárvirkjun, en í vetrarhörk-
um og vatnsskorti hefur verið
gripið til olíudrifnu stöðvanna.
Þær munu væntanlega verða
áfram eystra og verða notaðar sem
varaafl. Frá Hryggstekk að Reyð-
arfirði er komin lína, sem tengir
Austurlínu ganila samveitukerf-
inu og sömuleiðis Grímsárvirkjun.
Með -þessum línum er komið
hringkerfi um miðfirðina, þ.e.
Reyðarfjörð, Eskifjörð og Norð-
fjörð.
Hjörleifur Guttormsson tók
línuna formlega í notkun við
Hryggstekk í gær, en síðan var
haldið hóf í Valaskjálf á Egilsstöð-
um. Þar fluttu ávörp Hjörleifur
Guttormsson orkumálaráðherra
og Kristján Jónsson rafmagns-
veitustjóri ríkisins. Fjöldi manna
tók til máls í þessu hófi og lofuðu
menn mjög tilkomu Austurlínu,
ekki aðeins fyrir Austfirðinga,
heldur iandsmenn alla. Meðal
annars yki þessi' nýja lína mark-
aðsmöguleika Landsvirkjunar.
I ávarpi sínu sagði Hjörleifur
Guttormsson m.a.: „Án þessarar
raflínu væri nú þröngt fyrir
dyrum hjá Austurlandsveitu.
Orkunotkun í fjórðungnum vex um
18% milli ára um þessar mundir
og nær helmingur af aflþörf hefur
verið borinn uppi af olíustöðvum.
Þeirra hlutverki á nú að vera lokið
nema sem nauðsynlegra vara-
stöðva á hinu samtengda orku-
veitusvæði fjórðungsins.
Austurlína er áfangi að því
marki að aðalorkubrautin um
landið nái saman með hringteng-
ingu sunnan jökla. Því verki
verður væntanlega lokið innan 10
ára, en áður en lengra er haldið í
þá áttina, þarf að ljúka tengingu
Vestfjarða við landskerfið.
Að Austurlínu er mikið hagræði,
þar eð hún léttir á tilkostnaði við
olíustöðvar og gerir kleift að nýta
mun betur en áður þær vatnsafls-
virkjanir, sem fyrir eru hér eystra.
Um sinn verðum við Aust-
firðingar fyrst og fremst þiggj-
endur þeirrar raforku, er línan
flytur. Takmörkuð fiutningsgeta
hennar er öryggiskröfur vaxandi
markaðar kalla hins vegar á
virkjun hér í fjórðungi hið fyrsta.
Þar þarf að hefjast handa nú er
þessu verki er lokið með fram-
kvæmdum við Bessastaðaárvirkj-
un. Innan 5 ára munu hinar litlu
vatnsaflsstöðvar í fjórðungnum
aðeins leggja til um einn fimmta
hluta þess grunnafls, sem þörf
verður fyrir á Austurlandi."
Þá segir ráðherrann einnig í
ávarpi sínu:
„Stefna var mörkuð um
samtengingu raforkukerfa lands-
ins af Magnúsi Kjartanssyni orku-
og iðnaðarráðherra fyrir sex árum
og hófst þá brátt undirbúningur að
lagningu Norðurlínu. Margvíslegr-
ar tortryggni gætti í fyrstu
gagnvart þ.eim áformum, en haust-
ið 1974 höfðu Austfirðingar yfir-
unnið hana og óskuðu sjálfir eftir
að undirbúningur hæfist að lögn
raflínu milli Norður- og Austur-
iands jafnhliða virkjun í fjórðungi.
Þingmenn kjördæmisins unnu
málinu brautargengi og fyrrver-
andi ríkisstjórn studdi að fjár-
veitingum til verksins m.a. með
atfylgi Gunnars Thoroddsen þá
orkuráðherra."