Morgunblaðið - 09.12.1978, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. DESEMBER 1978
Minning — Júlíana
Sigríður Eiríksdóttir
Fædd 8. nóvember 1905.
Dáin 30. nóvember 1978.
Þegar ég nú sendi vinkonu minni
og frænsku, Júlíönu Sigríði Eiríks-
dóttur, hinstu kveðju mína, hvarfl-
ar hugurinn til bernskuáranna.
Þau eru mörg árin, síðan við
sátum saman á skólabekk í
barnaskóla Reykjavíkur. En þeir
dagar allir eru í minningunni um
hana bjartir og hlýir. Hún var ekki
há í loftinu eða ijyrirferðarmikil.
Hún var háttprúð og jafnvel
hlédræg í skólalífinu, en þegar
raðað var í bekknum, sem var gert
nokkrum sinnum á vetri, kom í
ljós að hún var efst allra í röðinni.
Gáfur hennar voru farsælar í
næmi, eftirtekt og minni og
góðleiki hennar kom fram í hverju
viðviki. Kostum hennar átti ég
eftir að kynnast betur seinna á
lífsleiðinni.
Júlíana var fædd í Reykjavík 8.
nóvember 1905. Foreldrar hennar
voru Guðrún Gunnlaugsdóttir frá
Miklholtshelli í Flóa og Eíríkur
Jónsson frá Langholtsparti í Flóa.
Hann var sjómaður og drukknaði
14. apríl 1912 frá þremur ungum
börnum. Júlíana var þá á sjöund
ári og móðir hennar 46 ára. Þau
hjón höfðu eignazt 6 börn, þrjá
drengi, er létust í frumbernsku, og
þrjár dætur. Var Júlíana næst-
yngst af börnunum. Auk þess átti
Júlíana hálfbróður, Magnús
Eiríksson. Systur hennar eru
báðar látnar, Magnús er á lífi.
Guðrún hélt áfram búskap með
börnum sínum og tókst að koma
dætrum sínum öllum til fullorðins
ára. Guðrún lézt árið 1957.
Júlíana sótti til mennta og lauk
með prýði kennaraprófi 1927. Fór
hún þá að heiman og hóf kennslu.
Það sýnir ljóslega hvílíkt álit hún
hafði frá Kennaraskólanum, að
kennari hennar þar Asgeir As-
geirsson, síðar forseti, óskaði mjög
eftir því að hún tæki að sér
kennslu hjá venzlafólki hans á
Hvanneyri. Þar kenndi hún í þrjú
ár. Síðan lá leið hennar vestur í
Saurbæjarhrepp í Dölum, en þar
hóf hún kennslu 1932. Segja má, að
þar byrji hinn langi starfsdagur
hennar. Hún kenndi þar í fjóra
áratugi, fyrst í farkennslu og síðar
í heimavistarskóla á bæ sinum.
Haft var orð á því, hversu vel
henni léti skólastjórn og uppeldi
barna. En auk þess og húsmóður-
starfa bættust á hana margs
konar önnur störf, svo að hún varð
á mörgum sviðum forystukona í
héraðinu í rúma fjóra áratugi.
Hún var í stjórn U.M.F. Stjarnan í
nokkur ár og á sviði kvenfélags-
mála var hún í forystu frá 1940 til
síðustu ára. Hún var formaður
Kvenfélags Saurbæjarhrepps frá
1940 til síðustu ára og var gerður
heiðursfélagi þess.
Þessi félög létu mörg héraðsmál
til sín taka og ekkert mál þótti
fullráðið, nema orð og tillögur
Júlíönu væru teknar til greina.
Fyrir störf sín í héraði hlaut hún
ýmiss konar viðurkenningu. Og er
hún var sjötug var henni veitt
fálkaorðan sem heiður og þökk
fyrir störf hennar.
Árið 1935 gekk hún að eiga
Sigurð Ólafsson bónda á Kjalaks-
völlum í Saurbæ og bjuggu þau
þar alla tíð. Þau eignuðust eina
dóttur, Helgu Björgu, er fæddist
1938. Maður Helgu Bjargar er
Reynir Guðbjartsson bóndi á
Kjarlaksvöllum. Þau hafa eignazt
5 börn, fjóra syni go eina dóttur.
Júlíana lézt í Reykjavík 30.
nóvember s.l. eftir þungan og
langvarandi sjúkdóm. Þau urðu
örlög hennar að koma helsjúk til
að deyja á fæðingarstað sínum. Nú
er hún flutt vestur til hinstu
hvíldar í héraðinu, þar sem hún
átti heima í 46 ár. Ég veit, að
henni fylgja hlýjar kveðjur frá
öllum, sem kynntust henni. Þegar
við fundumst eftir að hún fluttist
vestur, áttum við oft saman
ógieymanlegar ánægjustundir.
Hún var alltaf hjartahlý og
skilningsgóð og veitti mér ómetan-
legan styrk. En bezt kynntist ég
mannkostum hennar og kærleika,
þegar myrkur sorgarinnar byrgði
sólarsýn í lífi mínu. Seinast áttum
við saman sólskinsdag, þegar ég
heimsótti hana að Kjarlaksvöllum
s.l. sumar. Hún var þá orðin sjúk,
en að flestu var hún hin sama og
fyrr og bar með sér virðuleik og
góðleika. Þegar ég nú kveð hana
rifjast upp í huga mínum ástúð frá
iöögu liðnum dögum og meiri
kærleiki en ég hef fundið frá
öðrum vandalausum. Ég bið henni
blessunar með þökk fyrir allt og
allt. Manni hennar og afkomend-
um sendi ég einlægar samúðar-
kveðjur.
Kristrún Guðmundsdóttir.
í dag, laugardaginn 9. desember,
verður jarðsett frá Staðarhóls-
kirkju Júlíana Sigríður Eiríksdótt-
ir kennari og húsfreyja að Kjar-
laksvöllum í Saurbæjarhreppi í
Dalasýslu. Hún andaðist á Land-
spítalanum í Reykjavík í sl. viku
73 ára að aldri, eftir skamma en
erfiða sjúkdómslegu.
Með nokkrum orðum vil ég
minnast þessarar merku konu,
sem kom ung í Saurbæinn, festi
þar rætur og helgaði sig kennslu
og bústörfum.
Fram um 1930 var Saurbærinn
einangruð og afskekkt sveit. Hann
var í vissum skilningi heimur út af
fyrir sig, bændasamfélag, sem
byggði afkomu sína einvörðungu á
landbúnaði, einkum sauðfjárrækt.
Leiðin suður um Svínadal lokaðist
t
Hjartanlega þökkum vlö auösýnda
samúö vlö andlát
ÞÓRÓLFS GÍSLASONAR,
Irá Reyöarfiröi.
Börnin
í fyrstu snjóum á haustin og
opnaðist ekki aftur fyrr en langt
var liðið á vor. Strandferðaskipin
voru sjaldséð enda leiðin inn til
Salthólmavíkur vandfarin og höfn
engin. Fólkið bjó að sínu. Búin
voru lítil en arðsöm, húsakynni
misjöfn. Fyrstu steinhúsin voru
risin en víðast samt torfbæir eða
timburhús.
Þótt sveitin væri afskekkt og
einangruð mikinn hluta ársins var
langt í frá að fólkið væri illa
upplýst. Pósturinn var aufúsugest-
ur. Erlend og innlend málefni voru
rædd af kappi þegar nágrannar
hittust og varla fyrirfannst sá
fulltíða maður að hann hefði ekki
ákveðnar skoðanir á því, hvernig
stjórna ætti landinu og hvaða
stjórnmálamenn og flokkar væru
best til þess hæfir.
Inn í þetta samfélag flyst ung
Reykjavíkurstúlka á haustdögum
árið 1932. Hún var kennari og átti
að annast fræðslu barnanna í
sveitinni, sem fram fór heima á
heimilum, þar sem ekkert skóla-
hús var til. Ég man vel eftirvænt-
inguna hjá ungu kynslóðinni,
þegar fréttist að nýi kennarinn
væri að koma. Sjálfsagt hefur
eftirvænting kennslukonunnar
ekki verið minni, öllum ókunn að
taka við vandasömu starfi.
Þetta var Júlíana Eiríksdóttir,
sem í dag verður kvödd hinstu
kveðju frá kirkjunni á Hólnum
þaðan sem útsýn er mest og best
yfir sveitina sem varð hennar
starfsvettvangur í nærfeilt hálfa
öld.
Júlíana var fljót að laga sig að
lífsháttum fólksins í Saurbænum
og verða þar hvers manns hugljúfi.
Hinn vel menntaði kennari úr
höfuðborginni kom heldur ekki
með öllu að óplægðum akdir í
andlegum skilningi.
Þótt lífsbaráttan væri hörð í
Saurbænum eins og víðast annars
staðar hér á landi á þessum tíma
og fáar stundir gæfust frá striti
yfir sumartímann, gegndi öðru
máli á veturna. Þá voru sýnd
leikrit og æfðir kórar og komið
saman til gleðskapar og fróðleiks.
Án efa hefur það orðið til að víkka
sjóndeildarhring Saurbæinga og
auka menningarviðleitni þeirra og
áhuga á fögrum bókmenntum að
meðal þeirra voru tveir skáldjöfr-
ar, Stefán frá Hvítadal, bóndi í
Bersatungu og Jóhannes úr Kötl-
um, farkennari í sveitinni. Einn
nemenda Jóhannesar var svo
Aðalsteinn Kristmundsson, sem
ólst upp í Miklagarði, orðheppinn
og skáldhneigður strax sem ungl-
ingur. Hann tók sér síðar nafnið
Steinn Steinar.
Ekki þarf að efa að þessir menn
sem ortu ljóð og fylgdust með í
bókmenntaheiminum höfðu mikil
áhrif á samferðamenn sína og
sveitunga, hvort sem menn hafa
gert sér grein fyrir því þá eða ekki.
Margir töldust þokkalegir hag-
yrðingar. Þessir bjuggu yfir snilld-
inni, voru skáld.
Júlíana Sigríður Eiríksdóttir
var fædd 8. nóvember 1905 í
Reykjavík. Foreldrar hennar báðir
áttu ættir að rekja í Árnessýslu.
Faðirinn drukknaði, þegar Júíiana
var aðeins 7 ára. Uppeldið hvíldi
því á móðurinni, sem var dugmikil
og úrræðagóð. Hún andaðist í
hárri elli árið 1957. Þrátt fyrir
föðurmissinn og erfiðar ástæður
fjárhagslega fór Júlíana í Kenn-
araskólann og útskrifaðist þaðan
vorið 1927 með góðri einkunn.
Eftir það hóf hún kennarastarfið,
fyrst á Snæfellsnesi einn vetur,
síðan í Grímsnesinu og á Hvann-
eyri uns hún hóf sinn langa
starfsdag í Saurbænum sem kenn-
ari og húsfreyja. Árið 1935 giftist
Júlíana eftirlifandi manni sínum,
Sigurði Ólafssyni. Þau reistu bú á
eyðibýli sem þá var, Kjarlaksvöll-
um. Þar var heimili Júlíönu til
hins síðasta. Þau Júlíana og
Sigurður áttu eina dóttur, Helgu
Björgu, sem gift er Reyni Guð-
bjartssyni. Þau búa á Kjarlaks-
völlum.
I fulla þrjá áratugi var Júlíana
kennari í Saurbænum. Fyrstu árin
var um farkennslu að ræða. Slík
kennsla var erilsöm og krafðist
mikils af kennaranum. Námið var
ýmist stundað heima eða á þeim
bæjum, sem kennarinn dvaldi á.
Hann varð því að stjórna nemend-
um sínum úr fjarlægð hluta af
skólatímanum. Mikinn persónu-
leika þurfti til að ná árangri í
kennslunni við slíkar aðstæöur.
Síðar réðust þau Júlíana og
Sigurður í að stækka húsið á
Kjarlaksvöllum. Fluttist þá skóla-
starfið þangað og skólinn varð
heimavistarskóli. Hlýtur það að
hafa orðið mikil breyting til hins
betra fyrir Júlíönu.
Á fyrstu árum mínum sem
kennari, varð mér oft hugsað til
Júlíönu á Kjarlaksvöllum. Hún
hafði aldrei við agavandamál að
glíma. Slíkt var óhugsandi. Svo
mikla virðingu báru nemendurnir
fyrir henni sem kennara og
persónu. Hún var jafnan hæg í
framgöngu en ákveðin ef því var
að skipta, hvort sem nemendur
hennar áttu í hlut eða aðrir. Hún
var að mínum dómi búin þeim
bestu eðliskostum sem kennari
þarf að hafa og nýtti þessa
eiginleika sína frábærlega vel.
Þau Júlíana og Sigurður ráku
um langt skeið myndarbúskap á
Kjarlaksvöllum. Þannig var Júlí-
ana ekki síðri húsmóðir en kenn-
ari. Gestrisni sat í fyrirrúmi. Að
Kjarlaksvöllum var jafnan gaman
að koma og þar fóru menn vart hjá
garði, þótt ekkert erindi hefðu.
Kvenfélagi sveitarinnar veitti
Júlíana forystu um áratugi og
rækti það starf af samviskusemi
og myndarskap eins og annað sem
hún tók að sér.
Við gamlir nemendur Júlíönu
Eiríksdóttur stöndum í þakkar-
skuld við hana fyrir að veita okkur
farsæla og góða leiðsögn og vera
jafnan sú fyrirmynd hinna ungu
sem þeir gátu virt og treyst.
Saurbæingar allir, standa í þakk-
arskuld við hana fyrir það sem
hún var sveitinni, sem kennari,
húsmóðir og forystumaður í fé-
lagsmálum.
Sigurði vini mínum á Kjarlaks-
völlum og fjölskyldunni þar, ásamt
skyldmennum Júlíönu annars
staðar á landinu, votta ég innileg-
ustu samúð.
Kristján Benediktsson.
Ei þó upp hún fœddist
í óólinKa höllum
látasnilid iipur var henni
sem lotðunKa frúvum
kurteisin kom að innan
sú kurteisin sanna
siðdekri öllu sðri
af öðrum sem lærist (B.Th.)
Þetta kvæði, sem ort var um
íslenska húsfreyju á síðustu öld,
kemur mér nú í hug þegar ég
minnist minnar kæru frænku,
Júlíönu Sigríðar Eiríksdóttur, sem
lést í Landspítalanum 30/11 ’78
eftir erfiða baráttu við skæðan
sjúkdóm.
Júlíana Sigríður Eiríksdóttir
skólastjóri og húsfreyja að
Kjarlaksvöllum í Saurbæ, Dala-
sýslu, var fædd í Reykjavík 8.
nóvember árið 1905, ein þriggja
dætra þeirra hjónanna Guðrúnar
Gunnlaugsdóttur og Eiríks Jóns-
sonar sjómanns. Áður höfðu þau
eignast 3 drengi er allir dóu ungir-
Skömmu eftir fæðingu yngstu
dótturinnar fórst svo heimilis-
faðirinn er skip hans týndist með
allri áhöfn árið 1912.
Það má nærri geta að lífið var
t Móöir okkar, og tengdamóöir.
SVANLAUG GUNNLAUGSDÓTTIR,
lést á Borgarspítalanum 7. desember.
Sigurbjörg Ragnarsdóttir. Aöalstainn Hallgrímsson,
Marta Ragnarsdóttir, Þorstainn Eggartsson,
Hrafnhildur Ragnarsdóttir, Pétur Gunnarsson,
Ragnheióur Ragnarsdóttir, Kjald Jörgensan.
t
Sonur okkar og bróöir
GUÐFINNUR ÓSKARSSON,
Otratoig 4,
veröur jarösunginn frá Laugarneskirkju mánudaginn 11. desember kl. 3
Hallveig Ólafadóftir, Óakar Guöfinnaaon
og ayafkíni.
t Eiglnmaðurinn minn, faðir og bróöir
fNGIBERGUR ÞORVALDSSON
mf.aiöastjóri
er lést í Borgarspítalanum 1. desember, yerður jarösunginn frá
Fossvogskirkju 13. desember kl. 10.30 Blóm og kransar vinsamlegast afbeönir. Ruth Þorvaldsson
Inga Martha Ingibergsdóttir Guórún Þorvakfsdóttir,
-
t
Eiginmaöur minn og faöir okkar
GUÐMUNDUR ÁGÚ8TSSON,
Bólataöahlíð 48,
sem lést í Landsspítalanum þann 3. þessa mánaöar, veröur jarösunginn frá
Fossvogskirkju þriöjudaginn 12. desember kl. 15.00.
Blóm og kransar afþakkaö, en þeir sem vilja minnast hans, vinsamlegast láti
líknarstofnanir njóta þess.
' Fjóla Sigurðardóttir,
örn Ágúat Guómundaaon Erla Stafénadóttir
Seaaelja Hrönn Guómundadóttir Eðvarö Geirsson,
Siguróur Guómundsson Guóný Benadiktsdóttir
og barnabðrn.
t
Þökkum hjartanlega auðsýnda samúö og hlýhug við andlát og útför
eiginmanns mins og fööur, sonar og bróöur
JÓNATANS AGNARSSONAR.
Elísabat Halldórsdóttir
Kristjana Jónatansdóttir,
foraidrar, systkini og aórir vandamsnn.
Biöjum ykkur öllum blessunar guös.
t
Innilegar þakkir fyrir samúö og vinarhug viö fráfafl og jaröarför fósturmóöur
minnar,
HÓLMFRÍOAR SIGURDARDÓTTUR,
fré Vastmannaeyjum.
Elín H. Guómundadóttir.