Morgunblaðið - 09.12.1978, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. DESEMBER 1978
Að Goldu Meir látinni
„ÉG sagði við Sadat forseta þegar ég kvaddi hann, að ég vonaði að ég fengi að lifa að friður
yrði með þjóðum okkar,“ sagði Golda Meir við blaðamann Morgunblaðsins á Ben Gurion
flugvelli fyrir rétt rúmu ári, nokkrum mínútum eftir að Sadat Egyptalandsforseti hafði
horfið til síns heima eftir hina sögulegu heimsókn til Jerúsalem. Henni varð að vísu ekki að
ósk sinni, friðarsamningur hefur enn ekki verið undirritaður, en hún hefur væntanlega
getað glaðzt yfir því að fylgjast með þeirri þróun sem varð eftir heimsókn Sadats og að nú
loks virðist friður innan seilingar.
Golda Meir var síðasti af
frumherjum í forystusveit síonist-
anna sem stofnuðu Israelsríki.
Hún lifði mikla breytingatíma, sá
það vaxa úr örsmáu ríki um-
kringdu og ógnað af fjandsamleg-
um nágrönnum og í að verða
meiriháttar veldi í Miðausturlönd-
um, ríki sem allur heimur lærði
nauðugur viljugur að taka tillit til
og hlusta á.
Hún var forsætisráðherra árin
1969—1974. Hún sagði af sér
nokkrum mánuðum eftir Yom
Kippurstríðið sem varð til að gera
að engu goðsögnina um hið ósigr-
andi herveldi ísraels í Miðaustur-
löndum. Hún hafði verið kvödd til
þess að taka við forsætisráðherra-
embættinu, sjötug að aldri, eftir
að hún hafði ákveðið að setjast í
helgan stein. Og í fimm ár gegndi
hún þeirri stöðu við mikinn
orðstír, þótti magnaður og kröft-
ugur forsætisráðherra, en sam-
starfsfús, vitur og harðskeytt og
gædd persónulegri hlýju sem
höfðaði til landa hennar enda voru
vinsældir hennar ákaflega miklar.
Hún var fædd í Kænugarði í
Rússlandi 3. maí 1898 og sagði
síðar að meðal fyrstu bernsku-
minninga hennar hefði verið þegar
hún heyrði föður sinni vera að
negla fyrir dyr og glugga til að
verjast vaxandi ofsóknum og
árásum sem gerðar voru á Gyð-
inga og margir voru þeir dagar að
fjölskyldan hætti sér ekki út fyrir
dyr vegna hótana og illyrða
nágranna og var svo um fleiri
Gyðingafjölskyldur á þessum
tíma. Þetta var ekki sérlega lánleg
byrjun, en 79 ára gömul var hún á
Broadway viðstödd frumsýningu á
leikritinu „Golda" sem var byggt á
lífi hennar er allt einkenndist af
trú á að Gyðingar myndu lifa af og
stofna sitt eigið ríki.
Fjölskyldan fluttist til Milwau-
kee í Bandaríkjunum, þegar hún
var kornung og þar ólst hún upp
með foreldrum og tveimur systr-
um. Faðir hennar Moshe var
starfsmaður járnbrautarfélags og
komust þau sæmilega af. Strax á
unglingsárum fékk hún áhuga á
zionisma — þ.e. að Gyðingar skuli
eignast ríki í sínu forna fóstur-
landi — Palestínu. Sjálfstæðis-
kennd hennar kom og snemma í
ljós. Hún vildi afla sér menntunar
og standa á eigin fótum, en
foreldrar hennar risu öndverð
gegn því. „Það borgar sig ekki að
vera of greind,“ sagði faðir hennar.
Hún strauk að heiman til systur
sinnar sem var búsett i Denver,
lagði stund á kennaranám og
sökkti sér ofan í síonisma.
Fimmtán ára gömul kynntist
hún Morris Meyerson, og hún
sagði alla tíð að það hefði verið ást
við fyrstu sýn. Hún var 19 ára
þegar þau gengu í hjónaband, sem
átti eftir að verða báðum erfitt.
Morris var feiminn, innhverfur
maður, listrænn og elskur að
tónlist og bókmenntum. Hann
hafði ekki minnsta áhuga á
sionisma. Golda var mælsk og full
af hugsjónum og baráttugleði,
sannfærð um að sinn staður væri í
Palestínu og hennar lífshlutverk
væri að skapa Gyðingum land þar.
Þau bjuggu í Milwaukee í fáein
ár og Golda fékkst þar við kennslu,
en árið 1921 fluttust þau til
Palestínu. í fyrstu bjuggu þau á
kibbutz, en það líf varð Morris um
megn og þau fluttust til Jerúsalem
þar sem börn þeirra tvö fæddust,
Menahem 1924 og Sarah 1926.
Golda hóf fljótlega eftir komuna
til Palestínu umfangsmikil af-
skipti af þjóðmálum og stjórn-
málum og voru henni fljótlega
falin aðskiljanleg trúnaðarstörf,
hið fyrsta var þegar hún varð
formaður atvinnumálanefndar
kvenna í Jerúsalem 1928. Innan
tíðar hóf hún síðan að starfa með
þeim mönnum sem áttu eftir að
stýra Ísraelsríki á fyrstu árum
þess, Ben Gurion, Levi Eshkol og
Moshe Sharett. Þeir gerðu sér
grein fyrir miklum mælskuhæfi-
leikum hennar og hún var hvað
eftir annað send til Bandaríkjanna
að safna fé og laða innflytjendur
til að koma til landsins. Dóttir
hennar sagði síðar: „Við vorum oft
einmana og söknuðum mömmu.
Við sáum hana fjarska sjaldan á
þessum árum.“ I ævisögu sinni
ásakaði Golda sig beizklega fyrir
að hafa brugðist börnum sínum.
„Ég sinnti ekki skyldum mínum
sem móðir. Ég var út um hvippinn
og hvappinn að safna peningum
fyrir vopnum og hergögnum eða ég
var á ráðstefnu í París eða Róm ...
Þetta gerðist j
1973 — ísraelskar loftárásir á
Damaskus — Kissinger hefur
viðræður við evrópska leiðtoga
tii að auka einingu NATO.
1972 — Norður-Víetnamar ná
samkomulagi við Rússa um
efnahagslega og hernaðarlega
aðstoð.
1971 — Indverskt heriið um-
kringir Dacca, höfuðborg Aust-
ur-Pakistans.
1969 — Áætlun Bandaríkjanna í
tíu liðum um frið í Miðaustur-
iöndum.
1919 — Bandaríkjamenn hætta
þátttöku sinni í Versala-ráð-
stefnunni.
1917 — Rúmenar semja vopna-
hlé við Miðveldin — Tyrkir taka
Jerúsalem.
1905 — Aðskilnaður rtkis og
kirkju í Frakklandi fyrirskipað-
ur.
1824 — Her Símons Bolivars
sigrar spænska herinn við Aya-
cucho í Perú.
1798 — Karl Emmanuel af
Sardiníu leggur niður völd.
1625 — England og Niðurlönd
ákveða að styðja Kristján IV
Danakonung í baráttu hans
gegn Þjóðverjum. /
Afmælí dagsinsi Gustaf Adolf
Svíakonungur (1594—1632) —
John Milton, enskt skáld
(1608-1674) - Johann J.
Wincklemann, þýzkur fornleifa-
fræðingur (1717-1768) -
Claude-Louis Ertholle, franskur
efnafræðingur (1748—1822) —
Douglas Fairbanks Jr., banda-
rískur leikari (1909— —) —
Kirk Douglas, bandarískur leik-
ari (1916---).
Innlcnti Skúli Magnússon skip-
aður landfógeti 1749 — Sjö hús
brenna til kaldra kola á Stokks-
eyri 1926 — Helgi Tómasson
aftur yfirlæknir á Nýja-Kleppi
1932 — Olíuflutningaskipið
„Hamrafell" kemur 1956 — F.
Dr. Hermann Einarsson fiski-
fræðingur 1913.
Orð dagsinsi Sameiginleg bölv-
un mannkynsins: heimska og
fáfræði — William Shake-
speare, enskur leikritahöfundur
(1564-1616).
Norðmenn láta
Svía fá olíu
Frá (réttaritara Morirunblaðsins (Ósló í xær.
NORÐMENN samþykktu í dag að láta Svía fá hluta olíu sinnar úr
Norðursjó í staðinn fyrir stóran hlut í sænsku Volvo-bílaverksmiðjunum
og aðgang að tækni og timbri Svía.
Forsætisráðhcrrar Noregs og Svíþjóðar, Odvar Nordli og Ola Ullsten,
undirrituðu samning um þetta í Ósló í dag. Samningurinn grundvallast á
því að Norðmcnn kaupa 40% eignarhluta í Volvo. Norðmenn leggja 750
milljónir sænskra króna í nýtt íyrirtæki, Volvo (Svenskt-Norskt) AB.
Sænskir hluthafar fá 200 milljóna aukabætur að frádregnum sköttum.
Forsætisráæherrarmr sögðu á
blaðamannafundi, að samkomulagið
markaði tímamót í raunhæfri
efnahagssamvinnu Norðmanna og
Svía.
Gert er ráð fyrir geysiharðri
mótstöðu gegn samkomulaginu sem
lengi hefur staðið í stappi um og
yfirlýsingar aðila utan þings og
fjármálasérfræðinga benda til þess.
Þetta er víðtækasta samkomulag
sinnar tegundar sem hefur tekizt á
Norðurlöndum og forsætisráðherr-
arnir hafa orðið að sigrast á harðri
andstöðu í báðum löndunum.
Með samkomulaginu er jarðveg-
urinn undirbúinn fyrir enn víðtæk-
ari samvinnu Norðurlanda í efna-
hagsmálum að því er fram kemur í
ummælum kunnugra um málið.
Volvo er stærsta einkafyrirtæki
Norðurlanda með samkomulaginu
en þó er það aðeins 10. mesti
framleiðandi bifreiða og vörubíla í
Evrópu og 31. í heiminum.
Volvo hefur brýna þörf fyrir
aukið fjármagn til þess að fjárfesta
í nýrri bílaframleiðslu og berjast
við japanska, bandaríska og evr-
ópska keppinauta og fyrir sitt leyti
fær fyrirtækið velþegnar norskar
krónur í þessa samkeppni.
155 nautgrípir
hírast í skipi
Frá fréttaritara Morgunhlaðsins í Þórs-
höfn í Færeyjum í gær.
DANSKA flutningaskipið Ilse
Clausen liggur enn við akkeri á
Kollufirði með 155 nautgripi um
borð og hefur ekki komizt til
Danmerkur með farminn eins og
skipstjórinn hefur fengið skipun
um vegna óvenjulega langvarandi
óveðurs.
Danjal Bærentsen yfirdýralæknir
fer daglega um borð í Ilse Clausen til
þess að fylgjast með dýrunum sem
hafa nú verið 12 sólarhringa í hafi og
eina viku við Færeyjar, en hann
segir að líðan þeirra sé góð.
Skipið fær ekki að leggjast að
bryggju og dýrin fá ekki að fara í
land af því að færeysk yfirvöld óttast
hættu á smitandi dýrasjúkdómum
sem Færeyingar hafa verið lausir við
til þessa. Þessi afstaða hefur mætt
nokkurri mótspyrnu og í gærkvöldi
safnaðist fólk úr 30 bifreiðum frá
Österö við bústað Iandbúnaðarráð-
herra til að kaupa mjólk. Ráðherr-
ann var ekki heima.
— Arge.
Tandberg á
barmi hruns
Krá fréttaritara Morgunblaðsins
í Ósló í gær.
EITT kunnasta fyrirtæki Norð-
manna, Tandberg-útvarpsverk-
smiðjurnar, ramba á barmi gjald-
þrots. Hallinn á rekstri þess það
sem af cr þessu ári nemur 45
milljónum norskra króna, en gert
er ráð fyrir að hann aukizt í um
100 milljónir norskra króna.
Tandberg hefur vcrið þekkt
fyrirtæki um allan heim síðan 1933
þegar það hóf framleiðslu útvarps-
og sjónvarpsviðtækja, segulbands-
tækja, plötuspilara og fleira. Nú
leggur stjórn fyrirtækisins til að
starfsfólki þess verði fækkað úr
2.000 í 500 og að hætt vcrði
framleiðslu áðurgreindra tækja.
Iðnaðarráðuneytið og ríkisstjótn-
in verða að taka afstöðu til frarn-
tíöarrekstrarforms Tandbergs. Bú-
izt er við að samdráttur í rekstri
fyrirtækisins verði heimilaður og að
úthlutað verði 50 milljónum norskra
króna til fyrirtækisins eins og farið
hefur verið fram á. Hins vegar er
mótstaða gegn áformum fyrirtækis-
ins um stórfellda fækkun í starfs-
liði.
Fyrir um það bil einu ári fékk
Tandberg styrk að upphæð 240
milljónir norskra króna frá ríkinu
og sú fjárfesting hefur ekki borgað
sig.
Samkvæmt tillögum stjórnar
fyrirtækisins verður einnig hætt við
framleiðslu sjónvarpsviðtækja og öll
framleiðsla flutt til fyrirtækis
Tandbergs í Skotlandi. Enn fremur
er lagt til að hætt verði við
framleiðslu útvarpsviðtækja, plötu-
spilara og segulbandstækja og að
einungis verði framleiddar tölvuvél-
ar og kennslugögn af ýmsum toga.
Þessar róttæku áætlanir hafa
komið eins og köld gusa yfir
starfsfólkið. „Við höfum litlar
upplýsingar fengið. Fyrirtækið
hefur sagt okkur að við munum
komast út úr ógöngunum," segir
einn trúnaðarmanna starfsfólksins.
Örlög fyrirtækisins hvíla nú í
höndum norsku ríkisstjórnarinnar.
— Lauré.
Veður
víða um heim
Akureyri 7 skýjað
Amsterdam 2 skýjað
Apena 9 heiðskírt
Berlín +4 heiðskírt
BrUssel 8 rigning
Chicago 0 snjókoma
Frankfurt -3 heiðskírt
Genf +1 rigning
Helsinki -2 skýjað
Jóhannes.b. 28 sólskin
Kaupmannah. +2 skýjað
Lissabon 18 rigning
London 8 rigning
Los Angeles 11 heiðskírt
Madríd 10 rigning
Malaga 19 skýjað
Miami 27 heiðskírt
Moskva +6 snjókoma
New York 11 rigning
Ósló 18 rigning
Palma, Mallorca 17 alskýjað
Reykjavík 7 skýjað
Róm 10 heiðskírt
Powell varar
Karl prins við
Xewcastle, Norður-frlandi
8. deseraber. Reuter
KUNNUR brezkur stjórnmála-
maður varaði við því í kvöld að cf
Karl prins gengi að eiga
rómversk-kaþólska stúlku mark-
aði það upphafið að endalokum
brezka konungdæmisins.
Þessi furðulega yfirlýsing á sér
enga hliðstæðu og kom frá fyrr-
verandi ráðherra íhaldsflokksins,
Enoch Powell, pólitískum
uppreisnarmanni sem er þing-
maður kjördæmis á
Norður-írlandi þar sem mót-
mælendur eru í miklum meiri-
hluta og trúmál eru mikið hitamál.
Prinsinn er þrítugur og hefur
verið orðaður við nokkrar konur,
þar á meðal Marie-Astrid
prinsessu af Luxemborg sem er
rómversk-kaþólsk. Því hefur hins
vegar verið harðlega neitað í
Buckinghamhöll að nokkuð sé á
milli þeirra. Samkvæmt gildandi
lögum getur prinsinn ekki kvænzt
kaþólskri konu og orðið konungur.
í ræðu sinni í Newcastle á
Norður-írlandi tók Powell skýrt
fram að hann vildi forða Karli
prins frá því að kvænast kaþólskri
konu. En orð hans munu líklega
vekja harða gagnrýni og leiða til
ásakana kaþólskra jafnt sem
annarra um hleypidóma.