Morgunblaðið - 08.02.1979, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. FEBRÚAR 1979
21
ans, Læknafélagi íslands og læknadeild
Háskóla Islands, ásamt fleiri aðilum.
Mótmælin voru fyrst og fremst vegna
hinnar gríðarlegu stærðar byggingarinn-
ar svo og að hún var tekin út úr
byggingaráætlun Landspítalans og myndi
tefja hana um ófyrirsjáanlega framtíð.
Því var spáð, að þetta myndi skapa mikíl
vandamál á öðrum deildum spítalans,
sérstaklega stoðdeildum, sem þyrftu m.a.
að þjóna geðdeildinni, þegar hún tæki til
starfa. Ennfremur var talið, að þörf fyrir
geðsjúkrarúm væri ýkt og ýmsar aðrar
leiðir færar til að leysa þann vanda.
Svör ráðamanna á þeim tíma voru þau,
að sérstök fjárveiting yrði til
geðdeildarhússins og því aðrar fram-
kvæmdir ekki tefjast. Þáverandi bygg-
ingarnefnd Landspítalans átti enga aðild
að hönnun Geðdeildarhússins og þegar
teikningar lágu fyrir, taldi hún sig ekki
geta tekið ábyrgð á stærð byggingarinn-
ar. Vegna breyttra aðstæðna á Landspít-
alalóð var árið 1972 mynduð — Yfirstjórn
Mannvirkjagerðar á Landspítalalóð —
skipuð af fjármála-, menntamála- og
heilbrigðismálaráðuneytum. Formaður
var skipaður Jónas H. Haralz banka-
stjóri.
Yfirstjórnin fékk því byggingu geð-
deildarhúss, sem pólitískan arf.
Húsnæðismál Landspftalans
Læknisfræðin hefur haldið áfram að
þróast, þó byggingaráætlun Landspít-
alans hafi stöðvast. Ný þekking berst með
nýjum sérfræðingum, sem koma til starfa
og eldri sérfræðingum, sem fara í náms-
ferðir. Nú er svo komið, að starfsemi
spítalans í heild er trufluð og óhagkvæm
og nokkrir sjúklingahópar líða vegna
aðstöðuskorts. Hér á eftir verður gerð
grein fyrir þeim þáttum í þjónustu
spítalans sem verst eru komnir:
1. Rannsóknadeildir:
Allt frá 1970 hefur það verið álit
lækna Landspítalans og bygginganefnda,
að rannsóknadeildir (eða stoðdeildir)
ættu að hafa forgang með lausn á
húsnæðis- og aðstöðuvandamálum. I
samræmi við yfirlýsingar ráðamanna um
að framkvæmdir skyldu ekki tefjast
vegna geðdeildarhúss, skipaði Yfirstjórn
Mannvirkjagerðar á Landspítalalóð
nefnd lækna, til að vinna með arkitektum
að hönnun byggingar A í byggingaráætl-
un, en hún átti að hýsa stoðdeildir
spítalans aðrar en röntgendeild, þ.e.
blóðmeina- og meinefnafræði, sýkla- og
veirufræði ásamt meinafræði. Þessari
hönnun lauk 1973, en framkvæmdir eru
ekki ennþá hafnar. í staðinn var byggt
bráðabirgðahúsnæði norðan við Land-
spítala sem leysti að hluta vandamál
meina- og sýklafræði, en lausn á húsnæð-
isvanda þessara greina var þá ekki lengur
hægt að fresta. Engin lausn hefur fengist
á vanda annarra stoðdeilda. Þrengsli á
þessum deildum skerða að nokkru leyti
nýtingu sjúkrarúma, sem þegar eru á
spítalanum og kemur í veg fyrir nýja
þjónustu, eins og aukna göngudeildar-
starfsemi á Landspítalanum. Opnun
væntanlegrar geðdeildar mun auka þessi
vandamál.
Nýjungar í rannsóknatækni eru stöð-
ugt að koma fram og jafnvel nýjar
greinar eins og ónæmisfræði, en húsnæð-
isskortur hindrar nýtingu þeirra. Þær
nýjungar í rannsóknatækni, sem þó hafa
verið upp teknar undanfarin ár, eiga
verulegan þátt í að stytta dvalartíma
sjúklinga á sjúkrahúsum.
Röntgendeild býr við sérlega þröngan
kost. Hún er til húsa í kjallara gömlu
Landspítalabyggingarinnar, sem var
byggð um 1930. Húsnæðið hentar illa
þörfum röntgendeildar og litlir möguleik-
ar eru á breytingum.
2. Skurðlækningar:
Á skurðstofugangi Landspítalans eru
4 skurðstofur og eru tvær þeirra full-
nægjandi að stærð og aðbúnaði, en aðrar
tvær eru of litlar. Auk þess er mjög lítið
rými fyrir sótthreinsun, geymslur og aðra
starfsemi í kringum skurðstofur. Aðal-
vandamál við skurðstofugang er þó það,
að hann er á röngum stað í húsinu.
í byggingaráætlun Lándspítalans er
gert ráð fyrir skurðstofuálmu (K-álmu)
norðan við aðalbygginguna og á hún
einnig að hýsa röntgendeild. Þessi álma
ásamt álmu A fyrir rannsóknardeildir
átti að hafa forgang i byggingaráætlun
Landspítalans að áliti Læknaráðs, en var
frestað eins og öðrum framkvæmdum
vegna forgangs geðdeildarhúss. Veruleg
vandamál hafa nú skapast á skurðdeild-
um og stafa þau bæði af því að skurðstof-
ur eru of fáar og óhagkvæmar og einnig
eru sjúkrarúm of fá.
a) Bæklunarskurðlækningar: Miklar
framfarir hafa orðið í bæklunarskurð-
lækningum undanfarin ár og er nú t.d.
hægt að skipta um mjaðmarliði og
hnjáliði og eru síðarnefndu aðgerðirnar
rétt að hefjast á Landspítala. Jafnframt
hefur verið hægt að framkvæma þessar
aðgerðir á sífellt eldra fólki vegna
bættrar svæfingartækni og gjörgæzlu.
Hér er því um að ræða einar merkustu
framfarir í læknisfræði á síðustu áratug-
um.
Nú er hægt að lækna fjölda einstakl-
inga, sem áður voru ekki vinnufærir,
ósjálfbjarga eða jafnvel rúmlægir vegna
bæklunar. Frá því að farið yar að skipta
um mjaðmarliði á bæklunarlækninga-
deild Landspítalans, hafa 600 slíkar
aðgerðir verið framkvæmdar. Nú eru á
biðlista 145 sjúklingar, sem bíða eftir
slíkri aðgerð, og er biðtími 2—3 ár.
Alls eru um 573 sjúklingar á biðlista
bæklunarlækningadeildar. Álag á bækl-
unardeildir hefur einnig aukist vegna
aukinnar tíðni slysa.
b) Almennar skurðlækningar, brjóst-
holsskurðlækningar og lýtalækningar:
Á biðlistum þessara deilda eru nú um
700 sjúklingar. Um er að ræða sjúklinga
með margskonar kvilla, t.d. kviðslit,
æðahnúta, þindarslit og lýti eftir bruna
eða áverka. Undanfarin ár hefur verið
unnið að því að búa sjúkrahúsið og
starfslið þess undir að geta framkvæmt
hjartaskurðlækningar í náinni framtíð.
Nauðsynlegt er að gera nokkrar breyting-
ar á skurðstofugangi áður en þessi
starfsemi hefst, en aðalskurðstofa Land-
spítalans er í núverandi ástandi talin
fullnægjandi fyrir hjartaskurðaðgerðir.
Fram að þessu hefur þurft að senda
slíka sjúklinga til annarra landa, en
minniháttar hjarta-aðgerðir hafa þó
verið framkvæmdar hérlendis. Meðal-
kostnáður við að senda einn slíkan
sjúkling til Bretlands er um 2 milljónir,
en í Bandaríkjunum er kostnaður tvöfalt
hærri. Síðastliðin ár hefur reynst erfiö-
ara að fá þessa þjónustu erlendis, einkum
í Bretlandi, þar sem þeir anna ekki sínum
eigin sjúklingum.
Árið 1978 voru gerðar 74 kransæða-
myndatökur (hjartaþræðingar) á 71
sjúklingi og var álitið að hægt væri að
hjálpa 30 þeirra með aðgerð á kransæð-
um. Aðeins 19 hafa verið skornir, en 11
bíða og hafa sumir beðið það lengi að þörf
er á að endurtaka rannsóknina áður en
þeir fara út. Fjöldi sjúklinga, sem þarf á
kransæðamyndatöku og/eða aðgerð að
halda fer stöðugt vaxandi.
Þegar hjartaskurðaðgerðir hefjast,
aukast vafalaust vandamál almennu
handlæknisdeildarinnar vegna þess að
brjóstholsaðgerðadeildin hefur sinnt
þeim sjúklingum hingað til í nokkrum
mæli, en það verður erfitt eftir að
hjartaskurðlsékningar hefjast.
3) Krabbameinslækningar:
Miklar framfarir hafa orðið á síðustu
árum í meðferð á krabbameinum og með
nýjum lyfjum og geislum er nú unnt að
lækna algjörlega sumar tegundir krabba-
meina, halda öðrum í skefjum og bæta
líðan sjúklinga verulega.
Einu geislalækningatækin í landinu er
staðsett á Landspítalanum. Þar eð lyfja-
meðferð er oft gefin samhliða geislun,
felst í því augljós hagræðing að hafa þá
meðferð á sama stað.
Nýtist við það betur sérhæfð læknis-
þjónusta, tími sjúklinga og lækna og unnt
er að halda ítarlegri spjaldskrá, þar sem
öll gögn sjúklinganna eru á einum stað.
Með heimkomu tveggja sérfræðinga á
þessu sviði, hefur á síðasta ári sprottið
upp ný göngudeild á Landspítalanum í
húsnæði geisladeildar, sem eru rúmir 200
m2.
Það húsrými var áður fullnýtt af
starfsemi geisla- og röntgendeildar og
eru þar engin viðtals- og skoðunarher-
bergi, hvað þá herbergi fyrir lækna né
aðstaða til að bæta við nauðsynlegu
aðstoðarfólki.
Lyfin eru gefin í herbergi, þar sem
jafnframt er geislað og þurfa sjúklingar
oft að bíða óeðlilega lengi vegna þessara
þrengsla. Alls voru á geisladeild 6500
sjúklingaheimsóknir 1978.
Þá hefur það og gerst á síðustu árum,
að geislunartækni hefur fleygt fram og er
nú svo komið, að tæki þau sem til eru á
Landspítalanum standast ekki þær kröf-
ur, sem gera verður til fyrsta flokks
geisladeildar. Ráðamenn hafa sýnt skiln-
ing á því að fjármagna nauðsynleg
tækjakaup, en af því getur ekki orðið fyrr
en tryggt hefur verið nægilegt húsrými.
4. Öldrunarlækningar:
Hjúkrunar- og öldrunarlækningadeild
Landspítalans með 66 sjúkrarúmum er
staðsett 3 km fyrir utan Landspítalalóð í
leiguhúsnæði að Hátúni 10 B. Leigusamn-
ingúrinn nær til næstu 10 ára, en
húsnæðið er á margan hátt óhentugt,
enda hannað til allt annarra nota.
Deildin þarf mikið að styðjast við aðrar
þjónustudeildir spítalans og flutningar á
milli, bæði óhagkvæmir og erfiðir fyrir
aldraða sjúklinga og starfsfólk. Nútíma
læknisþjónusta gerir kröfur til, að mið-
stöð öldrunarlækninga sé staðsett við
aðalsjúkrahús þjónustusvæðis.
5. Gervinýra:
Blóðsíun í gervinýra hefur verið beitt á
Landspítalanum í 10 ár og með henni
haldið lífi í mörgum sjúklingum með ónýt
nýru. Starfsemin hefur frá upphafi verið
rekin í bráðabirgðahúsnæði, sem eru
rúmir 60 m2. Til eru nú 5 starfhæfar
nýrnavélar og eru 4 þeirra fullnýttar 4
daga í viku. Ekki er rúm fyrir þá fimmtu í
núverandi húsnæði. Séð er fyrir, að fleiri
sjúklingar þurfa á blóðsíun að halda en
við núverandi aðstæður verður ekki unnt
að sinna þeim.
Geta má þess, að heilbrigðiseftirlitið
hefur dæmt aðstöðu blóðsíunar allsendis
ófullnægjandi og raunar lagt til, að
deildinni verði lokað. Ekki er kunnugt um
neina lausn á vanda blóðsíunar.
6. Kennsluaðstaöa:
í gömlu Landspítalabyggingunni, sem
byggð er um 1930 er af eðlilegum ástæð-
um mjög naumt pláss áætlað fyrir
sjúkrarúm og alls ekki er gert ráð fyrir
rými, sem notað er sérstaklega til
kennslu. í nýju Landspítalabyggingunni
sem hönnuð er eftir 1950 er heldur rýmra
pláss um hvert sjúkrarúm, en ekki er gert
ráð fyrir kennslurými sérstaklega á
sjúkradeildum.
Ein kennslustofa er á Landspítalanum
100 m2, tvískipt og önnur á Kvennadeild
Lsp. 50 m2 í kjallara. Þetta kennslurými
er notað til kennslu læknanema, tann-
læknanema, röntgentækna, sjúkraþjálf-
ara o.fl. og einnig til almennra funda á
spítalanum.
Kennslu- og fundaaðstaða er þannig
allsendis ófullnægjandi og háir það mjög
starfsemi spítalans.
Sérstök vandamál hafa einnig komið
upp við kennslu á sjúkradeildum einkum
þegar kenna þarf fjölmennum árgöngum
læknastúdenta.
7. Lyfjabúrið:
Lyfjabúrið býr við mjög þröngan kost.
Húsnæðið er um 40 nv og vinna þar 5
manns. Ekki er hægt að panta lyfjabirgð-
ir nema til fárra daga og innrennslislyf
þarf að geyma á ganginum ásamt ísskáp.
8. Göngudeild:
Göngudeildin er starUækt í 180 m2
húsnæði og eru þar um 20 þúsund
sjúklingakomur árlega. Göngudeild syk-
ursjúkra býr við mjög þröngan kost, og
göngudeild fyrir gigtsjúka hefur þurft að
draga verulga úr þjónustu vsgna skorts á
aðstöðu.
Göngudeildin er nú fullnýtt og hefur
ekki verið mögulegt að opna þar nýja
göngudeildarþjónustu, sem þörf er fyrir.
Göngudeild fyrir sjúklinga með háþrýst-
ing er í leiguhúsnæði að Lágmúla 9 og
skapar það mikið óhagræði.
9. Endurhæfingadeild:
Endurhæfingadeild er í 300 m2 hús-
næði, sem er allt of lítið og illa staðsett.
Öll umferð innanfrá spitalanum á göngu-
deild þarf að fara í gegnum endurhæf-
ingadeild.
Rými vantar fyrir iðjuþjálfun, ein-
staklingsmeðferð og æfingarmeðferðir
barna. Auk þess vantar hópæfingaað-
stöðu fyrir talmeinafræðing. Síðast en
ekki síst vantar sundlaug. Hin slæma
aðstaða á endurhæfingadeild dregur úr
nýtingu sjúkrarúma á öðrum deildum.
10. Barnaspítali Hringsins:
Barnadeildir þurfa að mörgu leyti
sérhannað húsnæði og ýmis konar að-
stöðu, sem aðrar sjúkradeildir hafa ekki
þörf fyrir. Núverandi húsnæði barna-
deildar er að mjög litlu leyti innréttað
með sérþarfir slíkra deilda í huga. Meira
vandamál er þó það, að enginn möguleiki
er á útfærslu starfseminnar m.a. er
ótvíræð þörf fyrir stofnun unglingadeild-
ar.
Geðdeild Barnaspítala Hringsins hefur
frá því hún tók til starfa árið 1970 verið í
leiguhúsnæði inni í Laugardal, víðsfjarri
Landspítalanum. Starfseminni er þröng-
ur stakkur skorinn, þar sem húsnæði er
lítið og leigutími rennur út innan fárra
ára. Stefna ber að því að geðdeildin flytji
inn í Landspítalalóð og verði starfrækt í
sem nánustum tengslum við barnadeild-
ina þar.
11. Móttökudeild:
Á Landspítalanum er engin móttöku-
deild fyrir slasaða eða bráðveika, og er
því ekki hægt að taka við þeim, sem
veikjast skyndilega, nema læknir hafi
áður séð þá og beðið um pláss á legudeild.
Móttökudeild gæti veitt bráðveikum að-
gang að lækna- og rannsóknavöktum
Landspítalans og létt þannig undir með
liðfárri heimilislæknastétt, og einnig
dregið úr ónauðsynlegum innlögnum á
sjúkrahús og síðast en ekki síst, gert
Landspítalann hæfari til að sinna hlut-
verki sínu sem helstu kennslustofnun
landsins í læknisfræði. Ekkert húsnæði
er til fyrir slíka deild.
Þörf fyrir móttökudeild kom best í ljós,
þegar Barnaspítali Hringsins opnaði
slíka þjónustu í bráðabirgðahúsnæði
fyrir 2 árum. Alls komu þar 700 sjúkling-
ar á síðasta ári þó starfsemin hafi ekki
verið auglýst. Auk þess voru margoft
gefin ráð og upplýsingar í síma. Nú eru
horfur á að þessi starfsemi leggist niður
vegna aðstöðuskorts.
12. Aðstaða starfsfólks:
Töluverð fjölgun hefur orðið undanfar-
in ár á læknum og öðru sérmenntuðu
fólki, sem starfar við Landspítalann.
Skrifstofuhúsnæði hefur alltaf verið
mjög naumt og hefur það lítið sem ekkert
aukist lengi. Nú er svo komið, að flest
skrifstofuherbergi lækna eru tvísetin og
nokkur þrí- eða fjórsetin þar á meðal
yfirlæknaherbergi. Allmargir sérfræð-
ingar hafa ekki skrifborð eða fataskáp til
eigin afnota. Aðstaða fyrir annað starfs-
fólk er síst betri og er ekki hægt að
uppfylla samningsákvæði um búnings-
klefa og fatageymslur. Þessi atriði hafa
ekki verið sett ofarlega á vandamálalista
Landspítalans meðan svo illa er búið að
ýmsum sjúklingahópum. Þessi slæma
vinnuaðstaða starfsfólks hlýtur þó einnig
að koma fram í lakari þjónustu við
sjúklinga.
13. Önnur starfsemi:
Eftirfarandi þættir í starfsemi spítal-
ans eru mjög truflaðir vegna þrengsla eða
rangrar staðsetningar:
Bókasafn, skjalasafn, eðlisfræði og
tæknideild, símaborð, rafvirkjaverkstæði
og heilarit.
Ekkert rými hefur fundist fyrir augn-
lækningar og dýr augnlækningatæki hafa
verið í geymslu í 2 ár. Símaborðið getur
ekki í núverandi húsnæði tekið við
viðbótanúmerum vegna geðdeildar.