Morgunblaðið - 22.02.1979, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 22. FEBRÚAR 1979
Kvikmyndaiðnaður kominn á flug
Hollywood Boulevard er ein af
sóðalegustu götum í heimi. Sá sem
gengur þá breiðgötu frá hinum
frægu gatnamótum „Hollywood
and Vine“ til „Chinese Theatre",
þar sem þúsundir ferðamanna
horfa með aðdáun á degi hverjum
á steinsteypt handa- og fótaför
stjarna fyrri daga, verður varla
var við neitt, sem gæti borið vitni
um ljóma og töfra vörumerkisins
Hollywood. Vændiskonur og alls
kyns óþjóðalýður ræður lögum og
lofum á þessu „Stræti stjarn-
anna“, sem er hlaðið ómerkilegum
minjagripabúðum, niðurníddum
bíóum og sóðalegum matbörum.
Hollywood Boulevard, er Reeper-
bahn Suður-Kaliforníu (Reeper-
bahn í Hamborg er glaumgata
fræg að endemum), háðuleg af-
skræming fyrirheita skemmtana-
iðnaðarins.
Sem þó gengur betur nú en
nokkru sinni, svo vel að bókhald-
arar hatfs láta sér í léttu rúmi
liggja, þótt kjarni hins 75 ára
gamla bæjar, Hollywood, drabbist
niður. Hefðir eru lítils metnar í
þessum bæ, sem í áratugi hefur
skipzt á að vera blómstrandi borg
eða draugabær. Sérhver kreppa
eða lægð boðar senn nýjar sveiflu
upp á við, hver heppni nýjar
ófarir. Það gefst enginn tími til að
hugsa um minnismerki. Hér býr
sig vart nokkur unndir neitt til
frambúðar.
Flestar þær kvikmyndir, sem
Hollywood „sendir á markaðinn",
eru líka ætlaðar til skjótrar notk-
unar: með fjöldafrumsýningum í
400—500 kvikmyndahúsum, með
feikilegum auglýsingaherferðum
og gróðavænlegu framboði á varn-
ingi eins og T-skyrtum, nælum,
plakötum og öðru drasli, plötum og
bókum í vasabroti. „Okindin 2“,
sem var framhald á „Hvíta hákarl-
inum“, aflaði í fyrrasumar á einni
einustu helgi tíu milljóna dollara
tekna. Með 2.8 milljarða dollara
veltu 1978 var það metár í sögu
amerískra kvikmynda.
Nýir öfgar ráða ferðinni í Holly-
wood, sjúkleg áfergja í hið risa-
vaxna, í súperstjörnur og súper-
verk. En þeim mun hærri sem
launin verða og framleiðslukostn-
aðurinn, þeim mun stórfenglegri
og furðulegri sem hin tæknilegu
brögð kvikmyndaiðnaðarins eru,
því ópersónulegri og vélrænni
verða kvikmyndirnar. Þær eru
eins og uppfundnar af tölvu —
„Stjörnustríðið", „Ókindin 2“,
„Grease". Persónuleg einkenni,
handbragð leikstjóra myndi aðeins
trufla þessa áferðarfallegu plast-
framleiðslu gervimenningar.
En þegar vandfýsnir og þótta-
fullir Evrópumenn, sem halda fast
við gamaldags kröfur í listrænum
efnum, leggja fram nokkurn skerf
til þessarar framleiðslu, fer ekki
hjá því, að eitthvað verði hrífandi
við þessar myndir. I öllum sínum
munaði og hávaða tákna þær ekki
aðeins neyðarútgöngudyr fyrir þá,
sem vilja flýja raunveruleikann,
heldur eru þær eins og minnis-
varði um þjóðarstolt. Aðeins í
„Guðs eigin landi", þar sem aftur
ríkir friður og velmegun, geta slík
furðuverk orðið til, óhemju fé
verið varið til að búa til ævintýri,
sem heilla allan heiminn eða að
minnsta kosti þann hluta hans,
sem kallaður er frjáls.
Engin kvikmynd lætur þennan
stolta draum rætast á jafn sann-
færandi hátt og 35 milljón dollara
ævintýrið „Superman", dýrasta og
glæsilegasta andaflakk allra tíma.
Þar birtist mönnum Ameríka á
óþægilegan hátt, þar sem hún
vegsamar sjálfa sig í mynd góðlát-
legs risa, sem fljúgandi skáta og
bjargvætt, sem er alls staðar
nálægur. Jimmy Carter var við-
staddur frumsýninguna í
Washington.
I þessari mynd getur teikni-
myndahetjan frá fjórða áratugn-
um virkilega flogið. Hin háþróaða
brellutækni loka áttunda áratugs-
ins leysir auðveldlega smávanda-
mál eins og þyngdarlögmálið. Og
Ný
stórvirki
frá
Holly-
wood:
það er gaman að sjá Superman
fljúga. A kvöldhimni New York-
borgar, þar sem hann starfar á
daginn sem fréttamaðurinn Kent
Clark hjá „Daily Planet", ófram-
færinn og með gleraugu, stígur
hann dans af æskufjöri við vin-
konu sína, bjargar Kaliforniu frá
tortímingu með því að fara hraðar
en hljóðið á vettvang og nær í
kettl’’r'g í sjálfheldu upp í tré fyrir
litla sLÚlku.
Hin 135 mínútna mynd um
Superman er full af sjónrænum
furðuverkum, yfirþyrmandi atrið-
um og stórkostlegum byggingum.
Reikistjarnan Krypton lítur út
eins og kristals- og íshöll sprottin
af mikilmennskubrjálæði Alberts
Speer, en frá stjörnunni sendir
Jor-El (Marlon Brando með hvíta,
síðhærða hárkollu, hlutverk á 3.8
millj. dollara) súper'oarn sitt til
jarðarinnar. Súperþorparinn Lex
Luthor (Gene Hackman) býr í
risastórri neðanjarðarjárnbraut-
arstöð, nákvæmri eftirlíkingu
Grand-Central Station í New
York.
Menn fá sitthvað að sjá fyrir
aðgangseyrinn, en fremur sönnur
þess, hversu langt er hægt að
komast í tæknilegu óhófi nú á
dögum, ef nægilegt fjármagn er
fyrir hendi, heldur en kvikmynd,
sem veki nokkra athygli vegna
persónanna í henni, leikmynda eða
átaka. Leikstjórinn, sem hér heitir
Richard Donner, gegnir ekki leng-
ur neinu hlutverki í þessari gerð
kvikmynda. Það er ekki hann, sem
kveður á um snið og blæ myndar-
innar, heldur er það fjármagnið,
sem skilur eftir sig spor á öllum
sviðum í víðtækri merkingu —
jafnvel í landslagsmyndunum frá
goðsögulegri „Mið-Ameríku“, þar
sem hinn ungu súperdrengur elst
upp. Þá lyftist ljósmyndakraninn
yfir auðnina, sem verður svo stór-
fengleg, að það er eins og hún hafi
verið búin til í kvikmyndaveri.
En hinn ameriski kvikmynda-
iðnaður á seinni hluta áttunda
áratugsins býr þó yfir meiri fjöl-
breytni og leyfir sér ekki aðeins
smellin uppátæki út af stjörnu-
stríðum og súperköllum, heldur og
óvenjuleg og áhættusöm fyrirtæki.
r
Manni eins og Robert Altmann,
sem ekki hefur verið sérlega hepp-
inn með myndir sínar undanfarið,
myndi að vísu ekki vera boðið neitt
35 milljón dollara kvikmyndaver,
en hann getur stöðugt fengið að
vinna að sínu. Jafnvel Peter
Bogdanovich, sem hefur kvik-
myndað hver 3ja milljón dollara
mistökin á fætur öðrum, fær at-^
vinnu í borg, þar sem menn hafa
að þessu sinni ekki gleymt því
bara út af peningum, hversu
snöggt blaðið getur snúizt við og
hve mikilvægt það er að framleiða
einnig minni háttar myndir en
frumlegar. Það er lærdómur af
óförunum á sjöunda áratugnum,
þegar flóðbylgja af heimskulegum
viðhafnar söngleikjum fylgdi í
kjölfar hinnar stórkostlegu vel-
gengni myndarinnar „The Sound
of Music" og hafði nær riðið
Hollywood að fullu.
Bogdanovich vinnur nú aftur
fyrir sinn gamla lærimeistara,
Roger Corman. Hin nýja mynd
hans, „Saint Jack“, kostaði ekki
nema eina milljón dollara. Sem
myndatökumann réð hann til sín
frægan Evrópumann, Robby
Muller, sem hefur átt hlut að máli
í öllum myndum Wim Wenders og
kom einnig við sögu myndar Peter
Handkes, „Örvhenta konan“. Aðrir
leikstjórar skreyta sig einnig
gjarna með evrópskum mynda-
tökumönnum, en ekki alltaf með
góðum árangri. Terrence Malick
og Jack Nicholson réðu til sín hinn
gamalreynda Spánverja, Almen-
dros, sem hefur haft mikið sam-
starf með Eric Rohmer og
Francois Truffaut. Hann er bráð-
snjall myndatökumaður, sem lét
— Hinn fljúgandi skáti:
„Superman“ (Christopher
Reeve) í dæmigerðrí stell-
ingu. —
þó sínar fyrri listrænu tilhneiging-
ar lönd og leið bæði í hryllings-
mynd Malicks um vinnumenn í
Texas, „Days of Heaven", og í
hinum léttvæga vestra Nicholsons,
„Goin’ South". Þegar í mynd
Malicks, sem amerískir gagnrýn-
endur hafa tekið mjög vel, ræðst
hann í svo óhóflegar og öfgafullar
samsetningar, að sá grunur verður
áleitinn, að nú ætli ungur, ame-
rískur leikstjóri að bregðast við
ferlíkja framleiðslunni í Holly-
wood með álíka ferlegri fagur-
fræði. Hin listræna kvikmyndun
leyfir sér einnig sitt „risaæði" á
ári „Supermans".
Hin nýja mynd Roberts Alt-
mans, „Brúðkaup", grályndur
grínleikur með 48 aðalpersónum (í
„Nashville" voru þær 24) er skyld-
ari „Superman" að mörgu leyti
heldur en verk Malicks og Nichol-
sons, sem bera svip af misskildum
evrópskum áhrifum. Altman vill
einnig reyna hið stórfenglega á
ameríska vísu — „Brúðkaupið"
byrjar með mikilli viðhöfn og
lúðrablæstri — og hann fjallar
einnig um hinar hégómlegu popp-
goðsagnir, sem „Superman" skír-
skotar svo mjög til. En aftur á
móti endar þessi hátíð dyggðugs,
amerísks lífernis, broddþorgara-
legt brúðkaup í nágrenni Chicago,
með hróplegum ósköpum.
Hinir heiðarlegu Clark Kenter
(hið borgaralega nafn „Super-
mans“), sem ástunda sitt súper-
mannlega hugmyndaflug, eiga sér
allir sína staði til að flýja til, sína
hógværu aðra tilveru: það sem er
ósæmilegt, ítalskan bar í kjallar-
BRUÐKAUP
OG
SUPERMAN