Morgunblaðið - 26.04.1979, Page 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 26. APRÍL 1979
Holdanautin í Hrísey:
Sæði úr fyrstu
nautunum flutt
til lands í sumar
NÚ ÞESSA dagana er veriö
aö byrja aö taka fyrsta sæöi
úr blendingunum í Holda-
nautaræktarstööinni í Hrísey
á Eyjafirði, en beir eru á ööru
ári, veröa tveggja ára í sum-
ar beir elstu, aö bví að Jónas
Jónsson hjá Búnaðarfélag
íslands tjáði Morgunblaöinu
í gær.
Jónas sagði að ræktunin
hefði byrjaö fyrir þremur ár-
um með því að íslenskar kýr
voru sæddar með sæði úr
skoskum Gallowaynautum,
en sæöið var djúpfryst og
flutt til íslands. Fyrstu kálfarn-
ir fæddust síöan í júní 1977
og eru flestir þeirra mjög vel
lagaðir, og er mikill munur á
þeim og íslensku kálfum. Sem
fyrr segir verður nú næstu
daga tekið sæöi úr þessum
kálfum, bestu nautunum.
Kálfarnir eru orðnir mjög
vænir, allt að 600 kílógrömm
að þyngd tæplega tveggja
ára.
Að sögn Jónasar segir í
lögunum um þessa ræktun,
að ef ekkert óvænt kemur
upp, en ekki er útlit fyrir að
þaö verði, þá er heimilt aö
nota þetta sæði úr hálfblend-
ingunum í sumar, eða þremur
árum eftir að fyrst var byrjaö
að sæða. — Þá má flytja
sæöið til lands úr eynni,
þannig að bændur geta notaö
það á kýr sínar síðari hluta
sumars, nema eitthvaö óvænt
gerist. — Nautgripir frá Hrís-
ey verða hins vegar aldrei
fluttir frá Hrísey, aðeins verð-
ur leyft að flytja þaðan sæði,
og veröur síðan að hrein-
rækta stofninn í landi.
Síðar í sumar munu síðan
fæðast kálfar undan kvígum
sem eru hálfblendingar, og
þeir kálfar munu því verða af
Gallowaystofni að þrem
fjóröu, og síðan er þeir veröa
kynþroska fá bændur aftur
enn sterkari blöndu, og þann-
ig koll af kolli þar til kynið
veröur oröið hreint. Þaö er
Þessi mynd er tekin við stöðina í Hrísey og sýnir íslenskar kýr og
kálfa þeirra, hálfblendinga af Gallowaykyni, ársgamla.
dýralæknir sem vinnur að því
aö taka sæöiö nú þessa dag-
ana, og veröur það síöan
djúpfryst og notaö síðar í
sumar ef allt gengur
samkvæmt áætlun.
Þær kýr, sem upphaflega
voru notaöar í Hrísey, voru
bæði alíslenskar og eins var
helmingur þeirra af blandaða
stofninum í Gunnarsholti. —
Þau naut, sem þar eru, eru
upphaflega af Gallowaystofni.
Skömmu fyrir síöari heims-
styrjöldina voru flutt hingaö til
lands skosk naut, sem höfð
voru í Þerney. Sjúkdómur
kom hins vegar upp í gripun-
„Gallowaynaut eru
alls ekki heppileg við
íslenskar aðstæður
SKIPTAR skoðanir hafa verið um það hér á landi, hvort rétt væri
farið að við ræktun holdanauta í Hrísey. Hefur því verið haldið
fram að Gallowaykynið sé ekki það heppilegasta fyrir okkur, mörg
önnur kyn séu betri. Þá hefur það einnig verið gagnrýnt að ekki
skuli vera hraðað meira hreinræktun holdanauta hér á landi, en
mörgum þykir ganga helst til hægt í Hrísey.
Til að kynna þessi viðhorf
sneri Morgunblaðið sér til Gunn-
ars Jónssonar, bónda á Egils-
stöðum, og leitaði álits hans á
þessu máli.
„Fyrst farið var út í það að
velja aðeins eitt kyn, en það var
skilyrði yfirdýralæknis, þá er
Gallowaykynið alls ekki heppi-
legasta kynið fyrir okkur, að
mínu viti,“ sagði Gunnar. Þetta
er seinþroska kyn, líklega eitt
það seinjtroskaðasta kyn sem til
er. Gripir af þessu kyni fá til
dæmis ekki fitu inn á milli vöðva
fyrr en þeir eru tveggja ára, vel
aldir, en án þess er kjötið ekki
gott. Bretar nefna þetta „late
maturing". Sagt er að Gallow-
aykynið sé harðgert, og það er
rétt. En það er hinn mesti
misskilningur að við höfum
eitthvað við harðgert kyn að
gera hér á landi. Við höfum
nokkra reynslu af þessum naut-
um hér, og staðreynd er að það
verður aldrei búið með þessa
gripi á útigöngu. Þeir verða að
vera á húsi frá því að nokkurt föl
kemur á jörð, og þeim verður
ekki sleppt fyrr en á kafgróðri.
Við þurfum því ef til vill síður á
harðgerðu kyni að halda en
aðrar þjóðir, þar sem þó er verið
að reyna að þvælast með það úti.
Fráleitt er að tala um nokkra
vetrarbeit hér á landi, þessir
gripir standa i höm um leið og
eitthvert krap kemur á jörð.
Gallowaykynið er ákaflega
hægvaxta og vegna þess að við
þurfum að hafa gripina inni í
átta mánuði á ári, þá er að
sjálfsögðu ákaflega mikilvægt að
þeir vaxi sem hraðast, þannig að
bændur sleppi með éinn vetur á
gjöf-“
— Hvaða kyn kæmu þá helst
til greina að þínum dómi?
„Ég legg eindregið áherslu á
Hereford, það er enskt að upp-
runa, en er til um allan heim.
Það er langútbreiddasta kynið
og er notað við margvíslegar
kringumstæður. Það er til dæm-
is að finna nyrst í Alaska, og
suður um alla Ameríku, í Afríku
og í Evrópu og víðar.
Þetta kyn er þekkt fyrir hvað
það nýtir gras vel, en það er að
sjálfsögðu mikilvægur eiginleiki
hér á Islandi, þar sem við erum
ekki mikil kornræktarþjóð.
Hereford gripir vaxa hraðar en
Galloway, þeir verða þyngri, því
Gallowaykynið er frekar létt, og
það er ókostur því hver kálfur er
dýr.
Fleiri kyn kæmu til greina,
svo sem Aberdeen-Angus sem að
mínum dómi væri einnig mjög
heppilegt og er mikið notað við
svipaðar kringumstæður og hér
eru. — Einn af kostum þess kyns
er að kúm gengur mjög vel að
bera vegna þess hve kálfarnir
eru hauslitlir."
— Hafa Skotar ekki Gallow-
aynaut enn í heiðri?
„Hafa í heiðri og hafa ekki í

segir
Gunnar
Jónsson
á
Egilsstöðum
heiðri. — Á mjög afmörkuðu
svæði eru þeir með gripi af því
kyni, á vesturströndinni þar sem
mjög mikil úrkoma er, og þeir
hafa gripina úti að vetrinum.
Það munum við hins vegar aldrei
gera eins og ég sagði fyrr. Þeir
beita gripunum á land sem þeir
geta ekki nýtt til annars, votar
mýrar, hálfdeigjumýrar.
En Gallowaynaut eru orðin
fáséð í Skotlandi miðað við hin
kynin. Séu skoskir bændur
spurðir álits á þessu kyni, þá
hrista þeir bara hausinn, og
segja sem svo að nota megi þá til
að „skrúbba" niður óþverra-
gróður eins og þeir segja. En
þeir eru ákaflega lítið spenntir
fyrir þessu kyni, nema á þessum
akveðnu svæðum, og fáir gripir
eru af þessu kyni."
— Er það ekki röksemd sem
mælir með þessu kyni, að blend-
ingar af því eru fyrir í landinu?
„Ég fær ekki séð að það breyti
neinu. Sá blendingsstofn sem
fyrir var í landinu var ekki
notaður nema að örlitlu leyti í
„íslenskir nautgripir eru það holdskarpir að öll kyn bæta það íslenska.“