Morgunblaðið - 19.06.1979, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. JÚNÍ 1979
29
Birgir IsL Gunnarsson:
Forðast ber öfgar
í skipulagsmálum
Samtökin Líf og land stóðu
fyrir lofsverðu framtaki hér í
Reykjavík um aðra helgi.
Laugardag og sunnudag fór
fram fjölþætt hátíð við
Kjarvalsstaði með fjölbreyttum
dagskráratriðum fyrir unga sem
gamla og útimarkaði á Mikla-
túni, þar sem jafnframt var
komið fyrir leiktækjum.
Þrátt fyrir óhagstætt veður og
harða samkeppni við landsleik á
laugardag og sjómannadags-
hátíðarhöld á sunnudag, kom
mikill mannfjöldi á staðinn
þessa tvo daga og undu menn sér
hið bezta. Slíkt frumkvæði
borgaranna er til fyrirmyndar
og vonandi að áframhald verði á
starfsemi þessa dugnaðarfólks,
sem forystu hefur í þessum
samtökum.
Maður og borg
I tengslum við hátíðina var
haldin ráðstefna að Kjarvals-
stöðum, sem bar heitið „Maður
og borg“, þar sem rætt var um
ýmsa þætti er varða lífið í
borginni. Flutt voru 23 erindi og
miklar umræður urðu um ýmis
atriði, sem máli skipta.
Athyglisvert var. t.d. að
fylgjast með umræðunum um
„skipulag og nýsköpun", en þar
lögðu ýmsir ungir arkitektar og
sérfræðingar orð í belg og sögðu
sínar skoðanir. Þegar á slíkar
umræður er hlustað, getur
maður ekki varizt þeirri hugsun,
að skoðanir ýmissa sérfræðinga
á skipulagsmálum séu æði tízku-
kenndar og ákveðnar stefnur eða
fyrirbæri gangi í bylgjum og
hafi oft tilhneygingu til að fara
út í öfgar.
Orð í tíma töluð
Varnarorð, sem Gestur
Ólafsson arkitekt flutti, voru því
orð í tíma töluð, en hann varaði
við þeirri hugsun, að ofmeta
möguleika skipulags til að leysa
alls konar vandamál og að menn
yrðu að sýna umburðarlyndi
gagnvart skoðunum hvers ann-
ars í skipulagsmálum. Öfgar í
umræðum um þessi mál og í
framkvæmd þeirra eru alltof
algengar. í skipulagsmálum eins
og annars staðar gildir hið forn-
kveðna, að allt orkar tvímælis þá
gjört er. Stóri sannleikur í
skipulagsmálum verður aldrei
til.
Öf gar í
skipulags-
málum
I Reykjavík hafa menn ekki
farið varhluta af öfgum í skipu-
lagsmálum. Nokkur dæmi um
það skulu nefnd.
Á árunum eftir stríð og allt
fram undir 1960 (jafnvel lengur)
var það ríkjandi stefna, að allt
gamalt skyldi rifið og nýtt byggt
upp í staðinn og að ekkert tillit
skyldi taka til þess gamla, þegar
nýtt væri byggt. Það voru öfgar.
Á síðustu árum hafa verndunar-
sjónarmiðin hinsvegar gengið út
í öfgar, þegar helzt ekki má
hrófla við neinu án stórfelldra
mótmæla. Hér vantar enn hinn
gullna meðalveg, þar sem menn
sýni skoðunum hvers annars
umburðarlyndi.
íbúðarbyggð —
atvinnuhúsa-
byggð
Þegar aðalskipulag Reykja-
víkur var samþykkt 1965, var
það eindregin skoðun skipulags-
fræðinga, að gera ætti sem
mestan greinarmun á íbúðar-
byggð og atvinnuhúsabyggð.
Þessi skoðun kom frá útlöndum.
Nú er önnur stefna ríkjandi og
menn sjá nú, að í hinni fyrri
fólust nokkrar öfgar og rétt sé
að blanda meir þessum mikil-
vægu þáttum í skipulagi.
Staðlað
skipulag
Á árunum upp úr 1960 gagn-
rýndu skipulagsfræðingar mjög
hin nýju íbúðarhverfi í borginni,
þau væru ósamstæð og þar ægði
saman, jafnvel í húsum hlið við
hlið, hinum ólíkustu stíltegund-
um. Niðurstaðan varð sú að
sveiflast var yfir á hina hliðina.
Byrjað var í Fossvogshverfinu
og þar gert mjög bundið skipu-
lag, þar sem allt hverfið var
steypt í sama mót. Út úr þessu
öfgakennda, rígbundna skipulagi
höfum við ekki ennþá komizt.
Þétting
byggðar
Undanfarna mánuði hefur
nýtt Iausnarorð í skipulags-
málum orðið æ fyrirferðarmeira,
en það er „þétting byggðar“. Þá
er ekki átt við þéttingu í gamla
bænum, eins 'og endurskoðaða
aðalskipulagið gerði ráð fyrir,
heldur með því að byggja á
ýmsum auðum svæðum í borg-
inni. Enginn vafi er á því, að það
er hægt í ákveðnum mæli, en
einhvern veginn er eins og
öfgarnar ætli að ná tökum á
þessu máli, því að nú er varla til
sá græni blettur eða útivistar-
svæði 'í borginni, sem ekki er
verið að velta fyrir sér að taka
undir byggingar að einhverju
eða öllu leyti. Fara verður í þetta
mál með stakri gát, því að
útivistarsvæðin eru ekki sízt
frátekin fyrir komandi kynslóðir
í borginni, sem eiga að geta
mótað þau og notað eftir eigin
höfði, en við sjáum að notkun
þeirra fer mjög vaxandi með
auknum frístundum borgarbúa.
Fólkið í
öndvegi
Samtökin Líf og Land hafa
sýnt það og sannað, að þeirra
markmið er að setja fólkið í
öndvegi með þess mismunandi
þörfum og áhugamálum. Fólkið í
borginni verður aldrei staðlað
sem betur fer. Ég vonast til að
samtökunum auðnist að stuðla
að betra umhverfi í lifandi borg í
þágu fjölþætts einkalífs og at-
vinnulífs borgarbúa.
Æfingar á„ Óðali
feðranna” hefjast
á morgun:
„íslenzk kvikmyndagerð er erfið en spennandi vegna veðráttunnar,“ sögðu þau. Talið frá vinstri: Guðrún
Sigríður, Hrafn og Ragnheiður. Ljósm. Mbi. Krístján.
„Þar éta menn hug-
sjónir og lifa á þeim ”
—segirHrafn Gunnlaugsson höfundur og leikstjóri
ÆFINGAR aö kvikmynd-
inni „Óðal feðranna“ hefj-
ast á morgun. Fer þá
fyrsti hópur leikara og
starfsmanna upp í Borgar-
fjörð, þar sem æfingar
fara fram. 30 leikarar
hafa þegar verið valdir, en
þeir verða alls um 40 tals-
ins. Margir koma til með
að vinna að gerð kvik-
myndarinnar, sem verður
breiðtjaldsmynd, 90 mín-
útna löng. Leikstjóri og
höfundur verksins er
Hrafn Gunnlaugsson, að-
stoðarleikstjóri Valgarð
Guðjónsson.
Mbl. ræddi við Hrafn
Gunnlaugsson, Ragnheiði
Harwey, sem sjá mun um
förðun og skriffinnsku og
Guðrúnu Sigríði Haralds-
dóttur en hún mun sjá um
allt er viðkemur búning-
um leikaranna.
— Hver er boðskapur
myndarinnar?
Hrafn: Myndin fjallar um
fjölskyldu í sveit í dag,
lífsbaráttu hennar. Höfuð-
persónan er yngri sonurinn
á bænum. Segir frá baráttu
hans fyrir því að fá að
ákveða sitt eigið líf sjálfur
— ráða sinni eigin framtíð.
Myndin fjallar um íslenzkan
raunveruleika, eins og hann
gerist í dag, þannig að trú-
lega munu einhverjir sjá
sjálfa sig í myndinni. Manni
hefur þá fyrst tekist að
fjalla um raunveruleikann,
þegar áhorfendunum finnst
að þeir kannist við sjálfa sig
og myndin tekur heima í
hans eigin hugarheimi. Og
því fleiri, sem munu hafa
það á tilfinningunni, að at-
burðirnir sem gerast í
myndinni séu sóttir í þeirra
eigin umhverfi, því betra.
Þá fyrst hefur okkur tekist
upp.
— Er þörf á að farða
leikarana, fyrst myndin á að
vera þetta raunveruleg?
Ragnheiður:
Tilgangurinn með förðun er
ekki að fegra fólkið. Fólkið
sem við höfum valið hefur
allt það sem við erum að
leita að. En það þarf að gera
ýmsa hluti — það koma
fyrir slys — við þurfum að
hafa einn leikaranna þreytt-
an í einu atriðinu, fölan í
öðru, grátbólginn o.s.frv.
Við tökum kannski hluta af
atriði einn daginn og fram-
haldið ekki fyrr en eftir
marga daga, jafnvel vikur.
Þá varður allt að vera eins,
hárlokkar, andlitslínur o.fl.
En galdurinn við að sminka
er sá, að það má aldrei sjást
að átt hafi verið við útlit
viðkomandi.
Hrafn: Já, það er rétt hjá
Ragnheiði. Við völdum fólk-
ið með það í huga, að maður
trúi því að það sé komið
beint úr þessu umhverfi.
Þegar maður fjallar um
veruleikann þá er mikið
atriði að hafa það á tilfinn-
ingunni að viðkomandi per-
sóna hafi raunverulega
gengið í gegnum þessa at-
burði, en það sé ekki verið
að leika þá og búa til per-
sónur. Ákveðin leið er valin
í þessu tilfelli, en það er
síður en svo verið að segja,
að þetta sé eitthvað algengt,
þvert á móti.
— Hvað með búninga?
Guðrún Sigríður: Eg er
nú einmitt á leið upp í
Borgarfjörð til að athuga
klæðnað fólks. Ég fer í
Borgarnes og á bæina og
athuga hvernig fólk klæðist
daglega t.a. m. þegar það fer
að verzla, við mjaltir o.s.
frv. og vinn síðan út frá því.
Ekki að ég telji að fólk upp
til sveita sé eitthvað öðru-
vísi klætt en fólk hér í
Reykjavík. En það er til-
finningin sem maður verður
að fá til að geta útfært
klæðnað leikaranna í mynd-
inni.
Hrafn: Menn halda oft, að
kvikmynd sé eins manns
verk. En kvikmynd er sam-
vinna margra aðila. Útkom-
an er ekki sízt undir því
komin hvernig samvinnan
gengur. Það er hægt að
yrkja ljóð einn en kvikmynd
verður ekki til nema margir
geti sameinast um eina
hugsun.
Þau tóku sérstaklega
fram, að allir þeir sem
munu vinna að kvikmynda-
gerðinni gerðu það í sjálf-
boðavinnu, eða eins og
Hrafn sagði: „Menn éta hug-
sjónir og lifa á þeim.“
Þau sögðust einnig vilja
nota tækifærið og koma
sérstöku þakklæti til allra
þeirra sem leitað hefði verið
til. „Hversu vel tekst til er
mikið undir því komið hvaða
móttökur við fáum á þeim
stöðum, sem við þurfum að
vera á. Hlýjar móttökur
geta gert útslagið um, hvort
tekst að halda réttum
vinnuanda,“ sagði Hrafn að
lokum.