Morgunblaðið - 19.06.1979, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. JÚNÍ 1979
Minning—Guðmundur
Krístjánsson Hörðubóli
Fæddur 9. apríl 1901.
Dáinn 11. apríl 1979.
Hann er horfinn yfir móðuna
miklu, listamaðurinn og öðlingur-
inn Guðmundur Kristjánsson,
myndskeri og fyrrum bóndi á
Hörðubóli í Dalasýslu. Þar með
hefur kvatt þennan heim einn af
beztu myndskurðarmeisturum
þessa lands, maður, sem unni list
sinni og lagði sig allan fram um að
skapa listaverk til fegurðar og
gleði þeim, sem vilja og kunna að
njóta. Hann þekkti ekki auglýs-
ingatækni nútímans og vildi ekki
vita af því brambolti, sem sumir
hafa í frammi til að auglýsa verk
sín. Þess vegna þekkja e.t.v. ekki
eins margir nafn hans né hans
ágaetu verk og'eðlilegt væri, — en
þau eru samt bezti vitnisburður-
iqn, og í hugum þeirra, sem þau
þekkja, var Guðmundur í hópi
beztu listamanna þjoðarinnar á
sinu sviði og hefði tvímælalaust
verðskuldað meiri viðurkenningu
en hann hlaut. En slíkt var mjög
fjarri eðli hans sjálfs — aðalatrið-
ið var að vera trúr list sinni og
láta frá sér fara verk, sem glöddu
og gáfu öðrum, og þá var minna
skeytt um eigin hag eða viður-
kenningu.
Guðmundur var viðbúinn kall-
inu — vissi að hverju dró — og
beið sinnar stundar með æðruleysi
og trú þess manns, sem veit, að
lífið heldur áfram á eilífðarbraut
og að allt er í hendi almáttugs
Guðs, bæði þessa heims og annars.
Hann var fæddur að Dúnki i
Hörðudal hinn 9. apríl árið 1901.
Voru foreldrar hans Kristján
Guðmundsson frá Dúnki og kona
hans Ólafía Hansdóttir frá Gauta-
stöðum.
Guðmundur var næstelztur af
systkinahópnum, en elztur var
Hans, fyrrum bóndi á Ketilsstöð-
um, þá Kristín, búsett í Reykjavík,
Snorri verkstjóri í Reykjavík og
Kristján, sem lengi var trésmiður
í Reykjavík. Hans og Kristján eru
látnir fyrir allmörgum árum.
Sökum veikinda Kristjáns, föð-
ur hans, varð það að ráði, að
Guðmundi var 5 ára gömlum
komið í fóstur til föðurbróður síns,
Jóns Guðmundssonar og konu
hans Kristínar Ólafsdóttur, sem
bjuggu á Skarði í Haukadal. Þau
voru orðlögð myndarhjón, rómuð
fyrir gestrisni og hjálpsemi. Hjá
þeim ólst Guðmundur upp til 18
ára aldurs.
Að lokinni skólagöngu heima í
héraði, eins og hún þá tíðkaðist,
sat Guðmundur í unglingaskóla á
Hvammstanga í einn vetur, en
hélt síðan til Reykjavíkur og hóf
nám í myndskurði hjá Ríkarði
Jónssyni myndhöggvara. Guð-
mundur var góður teiknari og
listrænn að eðlisfari og áhugi
hans vaknaði fljótt á því að
tileinka sér meiri þekkingu á
listasviði. Og sannarlega var hann
réttur maður á réttum stað á
þessum vettvangi, það sýndu verk
hans síðar. Hjá Ríkarði stundaði
hann svo nám næstu árin í
Reykjavík, og einnig á Djúpavogi í
tvö ár, meðan Ríkarður var þar
búsettur, og lauk námi árið 1925.
Einnig sótti hann nám í teikni-
skóla hjá Stefáni Eiríkssyni
myndskera. Veturinn 1930 dvald-
ist hann í Kaupmannahöfn við
listiðnaðarnám í Dansk Kunst
Industri Skole. Þar kynntist hann
mörgum listamönnum, bæði er-
lendum og íslenzkum, sem síðan
urðu góðvinir hans, og taldi hann
þessa dvöl erlendis hafa haft mjög
heillavænleg áhrif á nám sitt og
listrænan þroska.
Þegar heim kom var ekki hægt
að hverfa að öruggri vinnu, og
listrænir hæfileikar tréskurðar-
meistarans urðu að fá útrás í þeim
verkefnum, sem helzt þjónuðu
þeim tilgangi að skapa lífsviður-
væri, því eins og við vitum, þá
hafa listamenn hér á landi oft átt
erfitt uppdráttar að lifa af list
sinni. En Guðmundur hófst fljótt
handa. Vann hann nokkur ár við
húsgagnasmíði — og þá einkum að
mubluskurði og sinnti öðrum
verkefnum sem til féllu, skar út
tækifærisgjafir og var með leik-
Útför eiginkonu minnar
FRIÐRIKKU JÓNSDÓTTUR
Selvogsgrunni 26,
veröur gerö frá Fossvogskirkju miðvikudaginn 20. júní kl. 13.30.
Þeir sem vildu minnast hinnar látnu er vinsamlegast bent á
Slysavarnafélag íslands.
Fyrir mína hönd, föður hinnar látnu, barna, tengdabarna,
barnabarna, Valdimars og Gógó.
Ingólfur Þórðarson.
t
Faðir okkar og tengdafaðir,
EINAR JÓSEPSSON REYNIS,
Kleppsvegi 46,
andaöist í Borgarspítalanum 16. júní.
Börn og tengdabörn.
t
Bróðir minn og frændi,
SVEINN SIGURÐUR HARALDSSON,
frá Tandrastöðum í Norðfirði,
veröur jarðsunginn 20. júní frá Keflavíkurkirkju kl. 2 e.h.
Fyrir hönd aðstandenda,
Guðrún Haraldsdóttir,
Áslaug Ólafsdóttir.
fangagerð um skeið. Síðar lagði
hann hönd að meistaraverkum,
sem geyma munu nafn hans um
langa framtíð. Má þar m.a. nefna
útskorna altaristöflu í Hraungerð-
iskirkju í Flóa, hinn merkasta
grip, sem hann gerði ásamt skóla-
félaga sínum og samverkamanni
Karli Guðmundssyni myndskera.
Einnig má nefna fagurlega út-
skorið skrifborð og skrifborðsstól,
sem nú er geymt í Þjóðminjasafni
svo og skírnarfonta í Hjarðar-
holtskirkju, Staðarhólskirkju og
Stóra-Vatnshornskirkju í Dölum,
sem allir eru hinir fegurstu gripir
og svo mætti áfram telja, auk
fjölmargra gripa í einkaeign, sem
unnir eru af listamannshöndum
og ber fagurt vitni listfengi hans
og handbragði. Guðmundur
starfrækti tréskurðarverkstæði í
Reykjavík í rúm 30 ár, bæði einn
og með öðrum, og kenndi einnig
þessa listiðn, hann útskrifaði tvo
myndskera og sá þriðji byrjaði hjá
honum nám. Þá kenndi hann um
skeið útskurð við Handíða og
Myndlistarskólann í Reykjavík og
var prófdómari í myndskurði við
sveinspróf hjá meisturum. Þannig
voru umsvif hans mikil í höfuð-
borginni og marga gladdi hann
með verkum sínum, en Dalirnir
áttu alltaf sterk ítök í huga hans
og sál, þangað hvarflaði hugur
hans tíðum — og svo sterk varð
þráin heim í sveitina, að árið 1952
tekur hann sig upp ásamt fjöl-
skyldu sinni og flyzt vestur í Dali
og gerist bóndi á Hörðubóli í
Miðdölum.
Arið 1931, hinn 6. desember
kvæntist Guðmundur norskri
konu; Beatrice Marie Stokke. Þau
eignuðust einn son, Erling Nor-
man, nú bónda á Hörðubóli, og ólu
upp fósturdóttur, Auði, sem nú er
húsmóðir í Búðardal. Áður hafði
Guðmundur eignast son, Pál, sem
býr í Vestmannaeyjum. Þau hjón-
in bjuggu í Reykjavík til ársins
1952, sem fyrr segir, en settust þá
að á Hörðubóli, þar sem tekið var
til óspilltra málanna við búskap
og ræktun og þau voru bæði mjög
hlynnt skógrækt og garðyrkju og
voru samhent um að rækta og
prýða í kringum sig eftir því sem
aðstæður leyfðu og bezt mátti
verða. Hér lifðu þau annan þátt
lífsstarfs síns, ef svo mætti segja,
við ólíkar aðstæður, í skjóli ís-
lenzkrar náttúru í faðmi Dalanna,
sem Guðmundur unni. Trúlega
hefur það oft verið ærið erfitt
fyrir listamanninn að tileinka sér
hlutverk bóndans og taka á sig
það aukna erfiði, sem því fylgdi,
enda þá kominn af léttasta skeiði.
En áhuginn og gleðin yfir því að
vera aftur kominn í sveitina sína
kæru yfirunnu alla byrjunarerf-
iðleika, og sameiginlega tókst
þeim hjónum að skila góðu búi í
hendur einkasonar síns, er þau
sjálf hættu búskap.
Þau hjón voru rausnarleg heim
að sækja og tóku gestum sínum
tveim höndum. Ríkarður, lærifað-
ir Guðmundar, hafði t.d. þetta að
segja um viðtökur á Hörðubóli
fyrir mörgum árum:
Á Híirðubóli hélt ég jól
hlýja aumardaKa.
llndi éx Jiar við yl og sól
er það gomul saga.
Setið hef ég hér með kurt
hlýtt er í vina skjóli.
Það er hart að hverfa burt
frá Harðar — fríðu bóli.
Heimili þeirra var myndarlegt .
menningarheimili, sem bar með
sér hlyju og reisn og listfengi
húsráðenda, þar var gestrisni og
alúð í öndvegi og gott þangað aö
koma og eiga þar stund með
góðum vinum.
Fyrir nokkrum árum slitu þau
hjón samvistum, og hefur Beatrice
síðan átt heimili í Reykjavík, en
Guðmundur verið áfram á Hörðu-
bóli hjá syni sínum og tengdadótt-
ur, Ragnhildi Hafliðadóttur.
Guðmundur hélt áfram að sinna
listrænni köllun sinni, enda þótt
hann væri orðinn önnum kafinn
sveitabóndi — og skar jafnan út
ýmsa gripi fyrir vini sína og
samferðamenn — meira þó hin
síðari árin, eftir því sem heilsa og
kraftar leyfðu, en vanheilsu átti
hann við að stríða mörg hin
síðustu ár þó hann gæti lengst af
sinnt hugðarefnum sínum sér til
hugarhægðar, eftir að hann lét
búskapinn í hendur syni sínum og
tengdadóttur.
Guðmundur var um margt sér-
stæður maður, hæglátur jafnan og
skapstillingarmaður í hvívetna,
hlýr og ljúfmannlegur í allri
framkomu. Hann var hógvær í
anda, lítillátur, hlédrægur og
heimakær, en þó glaður í góðra
vina hópi. Hann var ljóðelskur og
unni góðum kveðskap, hafði yndi
af lestri góðra bóka, enda greindur
vel, hann var vel lesinn, ágætlega
minnugur og fróður um hin marg-
víslegustu efni. Varð fljótt fundið
Minning:
Bjarnveig Guðjóns-
dóttir Seljabrekku
Fædd 5. nóv. 1896
Dáin 14. júní 1979
„Uún syngur sömu lögin
og ncíar husía minn.
— Við barm hennar bleikan verð ég
að barni f annað sinn.“
Svo kvað skáldið Davíð Stefáns-
son frá Fagraskógi í kvæði sínu
Fóstra mín. Þau orð hans vil ég
gera að mínum, þegar ég nú
minnist fáeinum fátæklegum orð-
um þeirrar konu, sem ég hef þekkt
bezta um ævina, hennar Veigu á
Seljabrekku. Hjá henni áttu allir
heima, er áttu bágt. Hjá henni
fann enginn til þeirrar smæðar, er
sumir, af fávizku sinni, láta bitna
á þeim, er þeir þykjast hafa í fullu
tré við. Hjá henni voru allir
jafningjar og sátu við sama borð.
Þeir voru margir smælingjarnir,
er hún tók að sér að annast og
ganga í móðurstað. Þar hefði Ólafi
Kárasyni Ljósvíking liðið vel og
hjá henni leið mér vel.
Eftir sex ára legu á sjúkrahúsi
var mér komið fyrir hjá þeim
hjónum, Bjarnveigu og Guðmundi
Þorlákssyni, og varð vist mín hjá
þeim sennilega lengri en í upphafi
var til ætlast. Það var mín gæfa.
Útlistun á tilgangi með striti
manns og skepnu fyrir tilveru
sinni gerði fyrirhafnarlaust líf á
spítala fyrst í stað að drungalegri
staðreynd, en síðar að björtum
veruleik. Mér var kennt, að letin
væri upphaf allrar ógæfu, þó ég
hafi aldrei tekið fullnaðarpróf í
þeirri fræðigrein. Virðing fyrir
landinu góða með öllum þess
gæðum og gjöfum, sól og sumri,
rigningu og súld, fegurð og ljót-
leik, var vakin hjá þessum álfi út
úr hól, sem eins og var að fæðast
þrettán ára gamall. Mest áherzla í
uppeldinu var þó lögð á hina
umkomulausu. Sá, sem hændi að
sér dýrin og var þeirra vinur,
öðlaðist örugglega Himnaríkis-
í samtali við hann hversu vel hann
var heima á hinum ýmsu sviðum.
Þess vegna var hann víða til
starfa kvaddur og tók verulegan
þátt í almennum félagsstörfum
sveitar sinnar og héraðs, var m.a.
safnaðarfulltrúi á héraðsfundum
kirkjunnar í mörg ár, og þar
kynntist ég honum fyrst og fann
fljótt hvílíkur drengskaparmaður
hann var — og minnist ég þeirra
stunda jafnan með gleði og þakk-
læti. Einnig sat hann oft fundi
búnaðarsambands Dalamanna og
fulltrúafundi hjá Kaupfélagi
Hvammsfjarðar, hann var um'
skeið í sóknarnefnd Snóksdals-
kirkju og söng með kirkjukórnum
þar, var í byggðasafnsnefnd Dala-
manna um skeið og svo mætti
lengur áfram telja. Alls staðar
stuðlaði hann að framgangi góðra
málefna og lagði jafnan gott til
mála.
Guðmundur var hógvær og af
hjarta lítillátur og í samræmi við
það óskaði hann þess sjálfur, að
útför hans færi fram í kyrrþey.
Það er einkenni þeirra, sem meira
eiga, að kunna að gefa og veita
öðrum ómælt án þess að ætlast til
mikils á móti. Að kunna að vera
trúr yfir litlu er mikil gæfa — en
að geta verið trúr yfir því sem
meira er og meira gefur — er oft
vandinn meiri — og þeim einum
gefið, sem finna mikilvægi köllun-
ar sinnar og vegsemd þeirrar
virðingar sem varir.
Á fimmtugsafmæli Guðmundar
ritaði vinur hans og sveitungi,
skáldið Jóhannes úr Kötlum, þess-
ar vísur í gestabök hans:
Marga góða og glaða stund
gcymi ég í hjarta
er ég gekk á ykkar fund
inn í Ijósið bjarta:
veittist oss að vfsu þar
víns og kvenna hylli
— andrúmið þð ætíð var
ástúð þín og sniili.
Því er enn mín úsk og þrá
eins og jafnan. vinur.
að þú verðir álram sá
óbrotgjarni hlynur
og þitt lífstré sérhvert sinn
sýni tfma liðinn
yndislega útskorinn
eftir himnasmiðinn.
Það fer vel á því að enda þessi
minningarorð á þessum vísum
skáldsins. Margs er enn að minn-
ast, en mál er að linni. Með
Guðmundi er genginn mætur sam-
ferðamaður, traustur vinur, góður
drengur og sannur listamaður. Ég
vil þakka honum ánægjulegt sam-
starf hér í héraði að ýmsum
framfaramálum og persónuleg
samskipti við mig og mína fjöl-
skyldu, — og öll þjóðin þakkar þau
listaverk, sem komu frá hans
hendi og mun geyma nafn hans
um ókomna tíð. Góður Guð leiði
hann á nýrri vegferð og verndi og
styrki eftirlifandi ástvini hans.
Blessuð sé hans minning.
Ingiberg J. Hannesson.
vist, hvernig svo sem allt annað
velktist. Hún var sannur málsvari
allra þeirra, • er einhvers þurftu
með. Áldrei sá ég Veigu bregðast
verr við en þá, er á þá var hallað í
orði eða verki. Hroki og yfirlæti
voru eitur í hennar beinum. Aldrei
hef ég kynnst hjónum, er höfðu
meiri trú á kærleikanum í mann-
inum, þó mér sjálfum hafi oft
gleymst að meta þann boðskap að
verðleikum.
Svo vinmörg voru hjónin á
Seljabrekku, að fáir gengu þar hjá
garði án þess að staldra við.
Tilefnið var oft smátt utan sú
ánægja og gleði að hitta fyrir
góðsemi og gestrisni húsráðenda,
enda var í samræðum við þau af
mikiu að taka. Þau voru bæði
víðlesin og fróð um menn og
málefni, enda má í því efni minna
á orð Hávamála, að
Veiztu. ef þú vin átt,
þann er þú vel trúir,
og vill þú ai hánum gótt geta,
geði skaltu við þann blanda,
ok gjöium akípta,
fara at finna oft.
Með trega í huga en ljúfar
minningar kveð ég þig nú, Veiga
mín, og bið þér Guðs blessunar. Þú
syngur sömu lögin og sefar huga
minn. Ég bið þann, sem er öllu
ofar, að veita þér, Guðmundur