Morgunblaðið - 13.10.1979, Page 35

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. OKTÓBER 1979
35
Úr sögu íslands: .
T /lx, TT. Teikningar og texti:
Ingoliur og Hjörleifur Friðrik G. Sturluson
/jÁ\ ií-i.-iVt71 l/ÁK.
iNÖ&LFd*
/lf.NA*^J
MWtf'ATT1 Ö^A W^..HELCiu.^en\
yAK Ht iTfrUNPÍV LTÍTÍ , Pn,/tN|7/4
' ^ þ>feiWM
'ii'l

A£v
£In|N AP #<v>,
Hfer "A- rA a/i>/aí=-
\ HC^Uí ÚKM?i lE1^1 HA>
í 1 ^ ,UÍ''-
/1 J .
v y\ r?) y
£* ATfei
Mlí Á MIi-lJ HF^fl
!='£'! R* VrELU/lJ ^
jLN&ölFu*. ííLf|FlJ|^
t'TVtJ >YNl
3AfcL>

M
;_í- \í/
j^u *-c|R ^FA^AjfV'
[}fc LANl>l.
í V-ÍF^
X>K\
a
Þáttur foreldra:
Ég vil ekki fisk?
HVER þekkir ckki mótmæli við
matarborðið? „Ég vil ekki fisk“,
„Mér finnast kartöflur vondar",
„Ég æli, þegar ég sé þessa súpu“!
Röksemdafærslur fullorðna
fólksins: Þú skalt borða — þú átt
að borða — þú gegnir okkur
o.s.frv. duga stundum skammt.
Víst er það lífsnauðsyn, að börn-
in fái sem fjölbreyttasta fæðu og
næringarríkasta, og þess vegna
er oft nauðsynlegt, að foreldrar
og aðrir forráðamenn barna setji
sig inn í og kynni sér efnasam-
setningu fæðunnar — og hver
veit nema það gæti orðið öllum
aðilum til góðs og gagns!
Við birtum hér lítinn bækling
frá Heilsuverndarstöð Reykja-
víkur sem nefnist: Borða? Ekki
borða? — og vonum, að það geti
orðið einhverjum til fróðleiks.
FLEST BÖRN
hafa á oinhvcrju skeiði láleKa matarlyst cða
imuKUst á tiltcknum réttum. Þctta er
alKcrleKa eftlilcKt ok laKast vcnjulcKa af
sjálfu sér fyrr cfta siðar.
Ef þér vitið, aö barnift þynKÍst ok er
friskt. cr cnKÍn ástasla til aft hafa áhyKKjur.
Vcrfti barnift fyrir smitun. drcKur vanalcKa
úr matariystinni á meðan hún varir ok
nokkurn tíma á cftir. cn barnift cr fljótt aft
vinna þynKdarmissinn upp aftur. þcKar þaft
cr orðið hcilbrÍKt aft nýju.
MATARÞÖRF BARNA ER MISJÖFN
Sum biirn þrifast vcl ok þroskast cftliicKa
af mjöK iitlum matarskammti. önnur eru
aftur á móti hinir mcstu mathákar. Fæðu-
þörf sama barns cr líka brcytiicK eftir
aldursskeiftum og daKstimum. Sum börn eru
aldrei svönK á morKnana, en hafa Kóða
matarlyst um miftjan daKÍnn. ok um önnur
börn kann aft KCKna þveröfuKU máli.
NÝIR MATARRÉTTIR
Flest b<)rn eru næm fyrir nýju bragði og
þurfa tíma til að venjast því. Bezt er að gefa
aðeins eina skeið af nýja réttinum. þangað
til barnið hefur vanizt honum. Fyrir mörg
börn er það timabil erfitt, þegar verið er að
venja þau af brjósti ok pela. og það er
mikilvægt. að barnið fái nægan tíma til að
venjast skeiðinni ok maukinu smátt ok
smátt.
AÐ BORÐA SJÁLFUR
Um það bil árs gömul fara flest börn að
vilja prófa að borða sjálf öðru hverju. I>au
vilja þá fá eigin skeið að reyna með. Að bera
skeið upp að munninum, án þess að missa
innihaldið niður, er þó vandasöm list, sem
krefst mikiliar a‘fingar. Hjá því verður ekki
komizt. að btirn á þessum aldri missi niður
og sulli. I>au vilja líka gjarnan taka á
matnum með fingrunum og athuga hvernig
hann er viðkomu. Að því kemur þó að lokum.
að þau vilja líka borða matinn og gera eins
og fuliorðna fólkið, en þeim hentar bezt að
fá að hafa sinn eigin hraða og fara sínar
leiðir.
Mörgum litlum börnum getur reynzt
ofraun að sitja kyrr við borðið heila
„fullorðinsmáltíð" á enda. Oft getur verið
gott að iáta þau borða sér og fá mat sinn á
undan þeim fullorðnu. Foreldrarnir geta
haft þörf fyrir að matast út af fyrir sig öðru
hverju, laus við suli og barnagæzlu.
Ef barn, sem áður hefur verið dugiegt að
borða sjálft, fer skyndilega aftur að sulla og
ata sig út og kannski vilja Iáta mata sig að
nýju, getur ástæðan einfaldlega verið sú, að
einhver breyting hafi orðið í lífi barnsins. að
það hafi t.d. eignast litla systur, sem krefst
mikils hluta af tíma mömmu. Eða þá að það
vilji kannski treina eins lengi og hægt er
samveruna við foreldrana, áður en það
verður að fara í háttinn á kvöldin. Lítil börn
geta ekki enn beitt útlistunum, þau grípa til
óþekktar í staðinn.
ÞAÐ ER GÓI) REGLA
að skammta heldur börnunum lítið. svo að
þau biðji um meira, en svo mikið að þau geti
ekki lokið.
Vissulega er það leiðinlegt. þegar litla
krílið neitar að borða matinn, sem mamma
hefur haft svo mikið fyrir að búa til. En
eftirgangsmunir og valdbeiting gera vana-
lega aðeins að magna lystarleysið. Framar
öllu er bæði hornum og foreldrum fyrir
beztu, að máltíðirnar geti orðið notalegar
stundir íyrir alla fjölskylduna.
En: Ef harnið yðar neitar lengi að borða
og þér eruð verulega áhyggjufull út af því,
leitið þá til barnaverndarstöðvarinnar.
barnalæknis eða ráðgjafarstofnunar á sviði
barnasálfræði.
BLÚM
VIKUNNAR
UMSJÓN: ÁB. @ XjíbC
Kornblóm
(Centaurea)
Margir hafa vafalaust
veitt því athygli hversu
„sumarkornblómið“
stendur sig vel í görðum
og heldur vel lit sínum.
Framundir veturnætur og
stundum jafnvel lengur
má sjá þennan skæra bláa
lit gægjast upp úr skræln-
uðu laufi þegar vetur
gamli hefur hremmt flest
önnur blóm og rænt þau
lit sínum.
Sigurlaug í Hraunkoti
mun að þessu sinni fræða
okkur lítið eitt um korn-
blóm.
„Kornblóm eru ágæt
garðblóm og á það bæði
við um einæru og fjölæru
tegundirnar. Þau eru auð-
veld í ræktun og fjölæru
tegundirnar margbreyti-
blómgast um hásumarið
og fram á haust. Þau eru
mikið ræktuð, enda falleg
blóm, einkum rauða af-
brigðið.
GULLKORNBLÓM (C.
macrocephala) verður um
metri á hæð. Það er stór-
blaða og hefur stinnan,
blöðóttan stöngul. Blóm-
karfan er sérkennileg,
reifablöðin mynda brún-
hreistróttar kúlur á
stöngulendanum og
minna þær á greniköngla.
Upp úr kúlunum opnast
síðan sólgullin blómkrón-
an. Gullkornblómið
blómstrar seinna en
fjallakornblómið eða ekki
fyrr en í ág./sept. Það er
ættað frá Kákasus.
GULLKORNBLÓM C.macrocephala
legar að lögun, hæð og lit.
En öll eiga þau það sam-
merkt að bera falleg all-
stór, skærlit blóm: blá,
hvít rauðbleik eða gul.
Flest fjölæru kornblómin
fjölga sér með rótarskot-
um, geta því orðið ærið
fyrirferðarmikil og þurfa
mikið vaxtarrými.
FJALLAKORNBLÓM
(Centaurea montana) hef-
ur lensulaga gráleit, heil-
rend blöð, ullhærð einkum
á neðra borði. Blöðin sitja
í hverfingu niðri við jörð,
en blómin ber plantan á
40—50 sm háum stöngli,
greinalausum. Þau eru
dimmblá á lit á aðalteg-
undinni, en til eru hvít
afbrigði (alba). Afbrigðið
c. montana rosea ber stór
og fögur rósrauð eða
rauðbleik blóm og öllu
gráloðnari blöð en bláa
kornblómið. Fjallakorn-
blómin eru blómsæl,
Af öðrum kornblómum
má t.d. nefna SJAFN-
ARKORNBLÓM (C. pul-
cherrima) sem einnig er
ættað frá Kákasus og ber
rauðleit blóm, og
SILFURKORNBLÓM
(C.dealbata) sem ættað er
frá Litlu-Asíu. Af því eru
til bæði há- og lágvaxin
afbrigði.
Þó kornblóm séu auð-
veld ræktun kjósa þau
sér heldur og una sér best
á sólríkum stað og ekki of
raklendum. þeim er auð-
velt að fjölga með skipt-
ingu eða sáningu.
Einæru kornblómin eru
prýðileg sumarblóm (eins
og áður var getið) einkum
lágvöxnu afbrigðin af C.
Cyanus t.d. er Polka Dot
ágætt á okkar vindasama
landi. Þau eru dugleg
blómsæl og falleg og góð
til afskurðar."
S.Á.