Morgunblaðið - 21.02.1980, Qupperneq 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 21. FEBRÚAR 1980
15
Líkan af kjarnorkuverinu Forsmörk. Forsmörk I, 900 MW hefur þegar verið tekið í notkun, lengst til vinstri, þá
Forsmörk II, 900 MW, tilbúið en bíöur atkvæöagreiðslunnar, og lengst til hægri Forsmörk II!, 1.050 MW,
væntanlega tekiö í notkun 1984. Kostnaðurinn við byggingu Forsmörk II er um 230 milljarðar ísl. kr. eða
svipuð upphæð og fjárlög ársins 1980 á íslandi. Áætluö heildarupphæð veranna þriggja er um 900 milljaröar.
mbssi mynd er tekin á efstu hæö Forsmörk II. Til vinstri á myndinni er lokið á kjarnaofninum. Stóru svörtu
boltarnir á lokinu eru sams konar og boltarnir í Ringhals 4, en þar fundust sprungur í 7 af 58 boltum.
Stangirnar við hliðina eru eldsneytisstangir, sem bíða hleðslu.
Greinarhöfundur, ásamt ferðafélögum, Jóni Ormi Halldórssyni i miðið
og Kjartani Rafnssyni t.h. Til hliöar eru rafalarnir þar sem rafmagnið
verður til.
Hápólitískt umræðuefni á þingi Norðurlandaráðs í Reykjavík
gufa
Kjarnaofn
kjarnaklofn
kælivatn
þóttlr
valdi að gæta svo fullkomins
öryggis, að óhöpp geti ekki hent.
Harrisburgar-
slysið í
brennidepli
Mótmælendurnir sænsku hafa
komið í gang mjög skipulagðri
baráttu fyrir kjördaginn 23. marz
og er Harrisburgarslysið m.a. í
brennidepli sem dæmi um óöryggi
veranna. Vandinn við geymslu
hinna hágeislavirku úrgangsefna,
sem einangra verður öldum sam-
an, er mikið deiluefni, eins kæli-
kerfi veranna og eru náttúru-
verndarsjónarmið ríkur þáttur í
umræðunni. Einnig er það Nei-
hópnum til framdráttar, að nýlega
fundust sprungur í skrúfuboltum
kjarnaofna í stærsta kjarnorku-
veri Svía, Ringhals nr. 4. Það eru
boltar, sem halda föstu lokinu á
kjarnaofnunum, en í þeim fer
kjarnaklofningurinn fram. Fund-
ist hafa gallar í 7 af 58 boltum.
Mótmælendur fara þessa dag-
ana í skipulagðar ferðir um landið
og sýna m.a. amerísku heimilda-
myndina „The Nuclear Gang“, en
hún hefur ekki fengist sýnd í
sænska sjónvarpinu. Fjallar kvik-
myndin um blaðamanninn Paul
Jacobs, sem fylgir eftir hermönn-
um sem þátt taka í kjarnorkutil-
raunum í Nevadaeyðimörkinni ár-
ið 1950. Óeðlilega margir þeirra
dóu úr krabbameini, Paul Jacobs
lést einnig úr krabbameini fyrir
u.þ.b. ári. Kvikmyndin er sögð
Einfölduð teikning af rás raf-
orkuframleiöslunnar í kjarn-
orkuverinu Forsmörk: í kjarna-
ofninum sem er af gerðinni
„Korreaktor — Asea—Atom,
klofna úraníumkjarnarnir. Viö
klofninguna myndast hiti, sem
hitar vatniö upp aö suöumarki.
Gufan, sem stígur upp, knýr
túrbínuna og rafalinn. Gufan er
kæld og þétt og vatniö fer síöan
aftur í gegnum ofninn. Kæli-
vatniö er sjávarvatn og fer í
gegnum lokaö rörakerfi. Vatniö,
sem er lóttvatn, og gufan eru í
algjörlega lokaðri hringrás.
mjög átakanleg, en sumir vilja
halda þvi fram, að hún eigi ekkert
skylt við notkur. kjarnorku sem
orkugjafa.
Öryggisútbúnaður
margfaldur
Já-hópurinn bendir aftur á móti
á, að í dag sé kjarnorkan besti og
ódýrasti kosturinn. Verði kjarn-
orkuverunum lokað, segja þeir,
þýðir það hækkun á rafmagns-
kostnaði, verri lífskjör og binding
við rándýra olíu og kol. Þeir segja
engan iðnað í heiminum undir
jafn miklu og öruggu eftirliti og
að öryggisútbúnaðijr sé. margfald-
ur og svo vandaður og að hann
geti ekki brugðist.
Þeir segja einnig, að umhverfis-
og náttúruverndarsjónarmið Nei-
hópsins nái ekki langt, því að
mengun af kolum og olíuverum sé
mun meiri en af öðrum orkugjöf-
um, og þeir benda á iðnvædd
héruð í Bretlandi og Ruhr-héraðið
í Þýzkalandi sem dæmi um hvern-
ig nýting kola í þessum tilgangi
getur farið með náttúruna.
Klofnar
ríkisstjórnin
Margir Svíar spyrja, hvort
sænska ríkisstjórnin komi til með
að klofna í afstöðu sinni, er
niðurstöður þjóðaratkvæða-
greiðslunnar liggja fyrir og bendir
margt til að svo verði. Kjarnorku-
verið í Bársebæck verður há-póli-
tískt umræðuefni á þingi Norður-
landaráðs í Reykjavík í byrjun
næsta- mánaðar, skv. því sem
sænsk blöð sögðu í s.l. viku. Verða
það bæði danskir og sænskir
þingmenn sem að því standa og er
það sagður liður í baráttu sænskra
mótmælenda. Kjarnorkuverið
Bársebæck stendur við Eyrarsund
og hefur verið þyrnir í augum
margra Dana, en þar í landi
fyrirfinnast engin kjarnorkuver.
Náttúruauðlindum
misskipt —
skilningur
nágrannaþjóðanna
í norska blaðinu Aftenposten,.
þriðjudaginn 12. þ.m., er fjallað
um þetta vandamál Svía í leiðara.
Segir þar m.a.: „Ef Svíar segja nei
við kjarnorkunni verður Svíþjóð í
a.m.k. 25 ár að byggja á notkun
steinkola og olíu, eða hvoru
tveggja. Að gera sig algjörlega
háðan olíuinnflutningi er háska-
legt. Steinkolanotkunin er einnig
fráhrindandi og myndi kosta stór-
slys í náttúrunni. Eitt stórt kola-
ver (1.000 MW) lætur frá sér
750.000 tonn af eitruðum úrgangi
á ári. Það yrði endanlegt morð á
lífríki allra sænskra stöðuvatna."
Leiðarinn vitnar í nýframlagða
norska skýrslu í þessu sambandi
og segir einnig: „Þó að við Norð-
menn höfum nægar náttúruauð-
lindir, þá er því miður ekki það
sama uppi á teningnum hjá öðrum
þjóðum.“
Við íslendingar getum einnig
státað af að hafa nægar náttúru-
auðlindir til raforkuöflunar, þó
ekki séu alltaf allir á sama máli
um hvernig nýta skuli, og koma
þar einnig náttúruverndarsjón-
armið til. Við höfum sem betur fer
ekki þurft að taka afstöðu til
kjarnorkuvera, en það verður
samt sem áður fróðlegt fyrir
okkur að fylgjast með niðurstöð-
um þjóðaratkvæðagreiðslunnar í
Svíþjóð og hverju fram vindur,
sérstaklega ef niðurstaðan verður
Nei.
FRELSUN
EÐA
1 (
Texti og myndir: Fríóa Proppé