Morgunblaðið - 21.02.1980, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 21. FEBRUAR 1980
39
Minning:
Eiríkur Þorsteinsson
bóndi, Löngumýri
Fæddur 6. október 1886
Dáinn 25. júlí 1979
A fyrsta og öðrum tug þessarar
aldar byrjuðu búskap margir dug-
miklir baendur í Skeiðahreppi. Það
var mjög áberandi, að búskapar-
saga flestra þessara bænda varð
miklu lengri en fyrirrennara
þeirra, sem'við höfum heimildir
um. Þeir eignuðust flestir ábýlis-
jarðir sínar og bundust þeim
sterkum böndum og bjuggu á þeim
alla sína búskapartíð. Þessir
bændur lyftu hreppnum úr sár-
ustu fátækt til bjargálna. Þeir
hófu ótrauðir baráttu fyrir bætt-
um lífskjörum og lögðu í miklar
framkvæmdir, sem áttu eftir að
færa þeim sjálfum og afkomend-
um þeirra mjög bætt lífskjör.
Sveitin er þéttbýl og hæg aðstaða
til félagslífs og fólkinu lærðist að
ef það ynni saman að hagsmun-
amálum sínum næðist meiri ár-
angur heldur en ef hver einstakur
glímdi við vandamálin. Upp úr
aldamótunum var stofnað rjóm-
abú í hreppnum og var talið að
það hefði bætt mikið lífskjör
fólksins.
I lok fyrri heimsstyrjaldarinnar
réðust Skeiðamenn í að gera
áveitu úr Þjórsá. Þetta var stórát-
ak fyrir eina sveit. Það er ekki
hægt annað en undrast hvað
þessir menn voru bjartsýnir, því í
rauninni höfðu þeir ekkert annað
til að leggja í fyrirtækið en
bjartsýnina eina, og óbilandi trú á
framtíð landbúnaðarins. Áveitan
bætti svo búskaparaðstöðu í sveit-
inni, að Skeiðabændur urðu fyrri
til með framkvæmdir á jörðum
sínum en margir aðrir. Áveitu-
heyið reyndist gott kúahey og varð
undirstaða þess að bændur fjöl-
guðu mjþg kúnum, voru þeir því
tiltölulega vel undir það búnir að
hefja mjólkursölu er möguleikar
opnuðust til þess um 1930. í
kjölfar áveitunnar hófst svo mikil
ræktunaralda er dráttarvélar
komu til sögunnar.
Einn þeirra manna er framar-
lega stóð í þeirri baráttu sem hér
hefur verið gerð að umtalsefni lést
á síðastliðnu sumri á tíræðisaldri.
Eiríkur Þorsteinsson bóndi á
Löngumýri var fæddur á Reykjum
á Skeiðum 6. október 1886, dáinn
25. júlí síðast liðinn, og voru þá
liðin 115 ár frá því foreldrar hans
giftust, mun það vera nokkuð
óvenjulegt.
Foreldrar Eiríks voru Þorsteinn
Þorsteinsson bóndi og smiður á
Reykjum og kona hans Ingigerður
Eiríksdóttir. Þau létust í hárri elli
og höfðu þá lifað í 62 ár. í
hjónabandi. Þorsteinn var þjóð-
hagasmiður. Lagði hann mikið
fyrir sig járnsmíði. Var sérstak-
lega vitnað til þess hvað vel hann
smíðaði hestajárn. Þorsteinn á
Reykjum var sonur Þorsteins
bónda í Brúnavallakoti, Jörunds-
sonar á Laug í Biskupstungum,
Illugasonar á Drumboddsstöðum,
er kallaður var staðarsmiður
vegna þess, að hann stundaði
mikið smíðar í Skálholti á dögum
Finns biskups. Heíur hagleikur
fylgt afkomendum Uluga til þessa
dags. Ingigerður, móðir Eiríks,
var dóttir Eiríks yngra dbrm. á
Reykjum, en hann var sonur
Eiríks Vigfússonar hreppstjóra er
þar bjó lengi. Kona Eiríks eldra
var Guðrún, dóttir sr. Kolbeins í
Miðdal. Eru afkomendur Guðrún-
ar og Eiríks orðnir margir og
nefndir Reykjaætt.
Þorsteinn á Reykjum og Ingi-
gerður voru vinsæl af sveitungum
sínum og öðrum er komust í kynni
við þau. Þegar þau áttu gullbrúð-
kaup færðu sveitungar þeirra
þeim gjöf og með því fylgdi
smáljóð, sem Brynjólfur frá
Minna-Núpi hafði ort í nafni
þeirra. I því eru þessi erindi:
ReÍHtuð í byggð vorri bú,
bjugguð hér lengi með sóma.
stundandi hújarðar bót,
bætandi náungans þörf.
Börn ykkar mannvæn og mörg
meðal vor nú eru í blóma.
önnur í fjarlægð. — en öll
uppeldis giiðs bera vott.
Þið hafið almennings orð,
á það ei reynum að bæta.
Viljum þó kannast þar við.
viljum að það megi sjá.
Eiríkur Þorsteinsson var yngst-
ur af 13 systkinum, sem til aldurs
komust. Á uppvaxtarárum Eiríks
var félagslíf í sveitum fábreytt og
öll aðstaða til þess líka erfið. Á
fyrstu árum aldarinnar barst
Umf.-hreyfingin hingað til lands,
æska sveitanna tók henni opnum
örmum. Ungmennafélögin urðu
sveitunum lyftistöng. I þeim fékk
margur unglingurinn mikla, fé-
lagslega þjálfun, sem átti eftir að
koma hónum að gagni síðar á
lífsleiðinni. Umræðufundir félag-
anna höfðu stórlega vekjandi
áhrif og juku bjartsýni ungl-
inganna á framtíð sveitanna. Kom
það sér vel fyrir marga að hafa
vanist félagsstörfum á unga aldri.
Þegar Eiríkur var 22 ára gekkst
hann fyrir stofnun ungmennafél-
ags í sveitinni, sem starfað hefur
óslitið til þessa dags. Um tildrögin
að stofnun Ungmennafélags
Skeiðamanna sagði hann meðal
annars þegar hann rifjaði upp
minningar sínar frá fyrstu árum
félagsins á 60 ára afmæli þess: „I
janúar 1908 var haldið bænda-
námskeið í Þjórsártúni. Var þar
fjölmenni í eina 10 daga. Var ég á
þessu námskeiði en ekki aðrir af
Skeiðunum. Auk kennslustund-
anna voru talsvert stundaðar
íþróttir, glímur og leikfimi. Á
kvöldin og flesta morgna voru
umræðufundir um ýmis málefni.
Þóttu þessir fundir mjög
skemmtilegir, og er ég viss um, að
þetta námskeið flýtti talsvert
fyrir stofnun ungmennafélaganna,
enda mörg stofnuð 1908. Á þessu
námskeiði ríkti mikill félagsandi.
Síðari hluta vetrar fór ég til
Reykjavíkur í vinnu, gekk ég þá í
Umf. Reykjavíkur, sem var ný-
stofnað, kynntist ég þar mörgum
ágætismönnum, sem síðar urðu
þjóðkunnir menn. Þegar ég svo
kom heim um vorið, fór ég bráð-
lega að tala við menn um að við
stofnuðum ungmennafélag í sveit-
inni, og tóku flestir vel í það. Var
mér falið að boða til fundar, sem
ég gerði fljótlega.
Þann 24. maí var fundur hald-
inn í þinghúsinu og Umf. Skeiða-
manna þá stofnað með 17 félögum.
Stjórnarkösning fór þannig að við
Reykjabræður hlutum kosningu:
Eiríkur formaður, Þorgeir féhirðir
og Gunnar ritari. Kom það sér nú
vel að hafa kynnst þeim félags-
skap, sem ég hefi áður lýst.“
Eiríkur stundaði nám i bænda-
skólanum á Hvanneyri og lauk þar
búfræðiprófi eftir tveggja vetra
nám vorið 1912. Næstu árin stund-
aði hann ýmis störf m.a. hjá
Sandgræðslunni og Skógræktinni,
sem þá höfðu nýlega hafið starf-
semi sína.
Vorið 1915 kvæntist Eiríkur
Ragnheiði Ágústsdóttur, er var
mikilhæf og velmenntuð ágætis-
kona. Ragnheiður var fædd 9.
mars 1889, dóttir hinna lands-
kunnu hjóna Móeiðar Skúladóttur
og Ágústs Helgasonar í Birtinga-
holti. Þau Ragnheiður og Eiríkur
hófu sama vor búskap á hálfri
jörðinni Löngumýri á Skeiðum,
sem þau þá keyptu, en vorið 1921
tóku þau við hinum hluta jarðar-
innar og festu þá jafnframt kaup
á honum. Búskaparsaga þairra
varð alls 52 ár því Ragnheiður
andaðist 26. febrúar 1967. Seinni
árin voru þau farin að minnka við
sig. Ágúst, elsti sonur þeirra, bjó
þar líka, og tók hann við allri
jörðinni. Miklar framkvæmdir í
byggingum og ræktun gerðu þau á
jörðinni. Meðan áveitan var notuð
á Skeiðum voru mjög góðar engjar
á Löngumýri, og var hægt að
vinna þær með vélum.
Yfir heimilinu á Löngumýri var
léttur og frjálslegur blær. Hjónin
og börnin þeirra hlutu í vöggugjöf
mikla hæfileika á sviði söngs og
hljóðfæraleiks. Bæði lærðu þau
Ragnheiður og Eiríkur að leika á
hljóðfæri á unga aldri, og stóðu
fyrir fjölbreyttu tónlistarlífi í
sveitinni í áratúgi. Þegar gesti bar
að garði settist oft annað hvort
þeirra við hljóðfærið, og þá var
spilað og sungið. Eiga margir
kærar minningar frá slíkum
stundum.
Einn sterkasti þátturinn í fari
Eiríks á Löngumýri var, hvað
hann var félagslyndur og hneigður
til félagsstarfa, enda fór það svo,
að hann var kvaddur til marg-
víslegra starfa fyrir sveit sína um
áratugaskeið. Hann var listrænn
skrifari og sýnt um alla reiknings-
færslu. Verður hér getið nokkurra
starfa hans. Formaður búnaðar-
félags sveitar sinnar var hann í 22
ár. Á þeim tíma var mikil gróska í
starfsemi félagsins. Vorið 1931
keypti það dráttarvél, ásamt jarð-
yrkjuverkfærum. Var þar mikið í
ráðist, þar sem kreppan var þá
skollin á með öllum sínum þunga,
og afurðir bænda féllu niður um
helming eða meira, svo dilkar fóru
ofan í 7—8 krónur. Með þessari vél
var unnið stórvirki í hreppnum.
Lokið var við að slétta öll gömlu
túnin með henni og einnig gerð
mikil nýrækt. Deildarstjóri Slát-
urfélags Suðurlands var hann á
þriðja áratug. Endurskoðandi
hreppsreikninganna var hann í
um 50 ára skeið og endurskoðandi
Sparisjóðs Skeiðahrepps meðan
hann starfaði. I skólanefnd í 25 ár,
þar af formaður í 16 ár. Sóknar-
nefndarmaður var hann yfir 40 ár
og formaður í tæp 20 ár.
Þegar Eiríkur var 19 ára byrjaði
hann að spila í Ólafsvallakirkju og
gerði það nær óslitið til 1938, að
Eiríkur á Votamýri tók við því
starfi. Meðhjálpari var hann í 28
ár, er hann sagði því af sér 1968 og
hafði hann þá starfað fyrir kirkj-
una í 64 ár, og er það fágætur
starfsaldur við sömu stofnun.
Safnaðarfulltrúi var hann um
áratugi. Var orð á því gert hvað
hann rækti meðhjálparastarfið af
mikilli smekkvísi og læsi bænina
vel, enda einlægur trúmaður.
Eiríkur og Ragnheiður eignuð-
ust sex börn og einn fósturson.
Þau eru: Ágúst bóndi á Löngu-
mýri, kvæntur Emmu Guðnadótt-
ur, Þorsteinn,- yfirkennari við
Vogaskólann í Reykjavík, kvæntur
Sólveigu Hjörvar. Þorsteinn lést
haustið 1978. Páll, aðstoðaryfir-
lögregluþj. í Reykjavík, kvæntur
Svanfríði Gísladóttur. Sigurður,
vélamaður hjá Vegagerð ríkisins.
Elín húsfreyja á Votamýri, gift
Eiríki Guðnasyni bónda. Ingigerð-
ur, húsfreyja á Skipum í Stokks-
eyrarhreppi, gift Jóni Ingvarssyni
bónda. Fóstursonur þeirra er
Baldvin Árnason iðnaðarmaður á
Selfossi, kvæntur Þuríði Bjarna-
dóttur.
Lífslán Eiríks á Löngumýri og
Ragnheiðar var mikið og fyrir það
þökkuðu þau Guði í auðmýk't.
Æskuástin entist þeim alla ævi,
þess vegna féll þeim mikil ham-
ingja í skaut. Heimili þeirra varð
gróðrarreitur menningar og
frændur og vinir gerðu sér tiðför-
ult til þeirra.
Ragnheiður á Löngumýri hafði
yndi af að leika fyrir gesti sína á
hljóðfæri og kynna þeim ný lög,
sem hún hafði þá nýlega lært.
Hún kenndi mörgum unglingum
að leika á hljóðfæri. Það eiga
margir skemmtilegar minningar
frá slíkum stundum á heimili
þeirra Eiríks og Ragnheiðar.
Er árin færðust yfir fóru þau að
draga saman seglin í búskapnum
og Ágúst sonur þeirra tók að
mestu við jörðinni.
Eftir að Eiríkur missti konu
sína dvaldi hann lengi vel í sínu
húsi og hélt fyrstu árin áfram
búskap í smáum stíl. Eiríkur á
Löngumýri átti sérstaklega góð og
ánægjuleg elliár. Hann átti því
láni að fagna að hafa góða heilsu
allt til hins síðasta, og hann
fylgdist með málum samtíðarinn-
ar af lífi og sál. Á hverjum degi
spilaði hann á orgelið sitt og söng
þá oft með.
Nokkur síðustu árin var Eiríkur
til skiptis hjá börnum sínum a
Votamýri og Löngumýri. Seinni-
part sumars 1978 fór hann til
Þorsteins sonar síns og Sólveigar
konu hans og var þar þangað til
hann fór á Elli- og dvalarheimilið
Ás í Hveragerði. Hann veiktist
snögglega seinnipartinn í júní og
var fluttur á spítala og þar
andaðist hann 25. júlí sl.
Með Eiríki á Löngumýri er
genginn heilsteyptur og vammlaus
maður er naut trausts og virð-
ingar samtíðarinnar.
Jón Guðmundsson
5VAR MITT
EFTIR BILLY GRAHAM
Ég kem frá heimili, þar sem kristin trú ríkir. En í
skólanum er hlegið að trú minni og hæðzt að Biblíunni.
Hvernig get ég varðveitt trúna?
Þakkaðu Guði fyrir kristið heimili þitt og fyrir
foreldrana, sem elskuðu þig og vildu gefa þér rétta1
undirstöðu fyrir lífið.
Spyrðu sjálfan þig nokkurra spurninga:
Hverjir unna mér heitar, þau, sem gáfu mér kristið
heimili og trú á Guð, eða hin, sem gera lítið úr þeirri
trú: Hvorir eiga bágt, þeir, sem trúa Biblíunni og láta
hana dæma um líf sitt, eða þeir, sem henda gaman að
henni og fella dóma yfir henni
A hverju byggi ég trú mína, á trú foreldra minna
eða á Guði foreldra minna? Er trú mín eftirlíking eða
persónuleg reynsla af Jesú Kristi sem frelsara og
Drottni?
Jafnskjótt og þú hefur sjálfur sett traust þitt á
Guð, á son hans og orð hans, þá skaltu minnast þess,
að þú stendur á grundvelli, sem haggast ekki. Ef til
vill gefur Guð þér óvenjulegt tækifæri til að bera
Drottni vitni. Það má vel vera, að þeir, sem hlæja að
trú þinni, þrái innst inni að eignast sjálfir trúna.
Kannski hungrar þá, sem gera gys að Biblíunni, í trú
á ritningarnar og sannindi hennar.
Bið Guð að hjálpa þér að sjá hann og orð hans í
réttu ljósi, og síðan verður þú fær um að gefa skýran
vitnisburð, einhverjum þeim, sem þurfa auðsjáanlega
á slíkum vitnisburði að halda.
MARLIN-T0G
LÍNUEFNI
BLÝ-TEINATÓG
NÆL0N-TÓG
LANDFESTAR
•
BAUJUSTENGUR
ÁL, PLAST, BAMBUS
BAUJULUKTIR
ENDURSKINSHÓLKAR
LÍNUBELGIR
NETABELGIR
NOTABELGIR, ílangir
BAUJUBELGIR
ÖNGLAR — TAUMAR
MÖRE-
NETAHRINGIR
LÍNUDREKAR
NETADREKAR
NETAKEÐJA
NETALÁSAR
NETAKÓSSAR
BAUJUFLÖGG
NETAFLÖGG
PLASTKÖRFUR
VÍRKÖRFUR
FISKISTINGIR
FLATNINGSHNÍFAR
FLÖKUNARHNÍFAR
BEITUHNÍFAR
KÚLUHNÍFAR
VASAHNÍFAR
STÁLBRÝNI
HVERFISTEINAR
í KASSA, OG LAUSIR
RAFMAGNS-
HVERFISTt. 'R
®
VÍR- OG
BOLTAKLIPPUR
GRÁSLEPPUNET
RAUÐMAGANET
K0LANET
SILUNGANET
GOTUPOKAR
HÁKARLAÖNGLAR
SKÖTULOÐAONGLAR
SALTSKÓFLUR
ÍSSKÓFLUR
SNJÓÝTUR
KLAKASKÖFUR
GÚMMÍSLÖNGUR
ALLAR STÆRÐIR
PLASTSLÖNGUR
GLÆRAR MEÐ OG ÁN INN-
LEGG
glærar með og án innlegg
LOFTSLÖNGUR *
VÉLATVISTUR
í 25 KG BÖLLUM
HVÍTUM OG MISL.
GRISJUR í RÚLLUM
Opiö laugardaga 9—12

Ananaustum

Sími 28855
Opið laugardaga 9—12