Morgunblaðið - 26.04.1980, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. APRÍL 1980
Væntum þess að úrlausnarefni verði leidd
til lykta með sanngjömum og réttlátum hætti
Inngangsorð Ólafs Jóhannessonar, utanríkisráðherra, í Jan-Mayen-viðræðunum
Morgunblaðið hefur fengið til
birtingar innganKsorð ÓlaÍM Jó-
hannessonar utanríkisráðherra á
viðræðufundi með Norðmönnum
um Jan Mayen á dögunum og
fara þau hér á eftir:
Ég vil hefja þessar viðræður
með því að láta í ljós þá von mína,
að okkur takist að finna heildar-
lausn að því er varðar hagsmuni
okkar á Jan Mayen svæðinu. Ég
vænti þess, að við getum verið
sammála um, að það þjóni best
sameiginlegum hagsmunum, ef
efnahagslögsaga umhverfis Jan
Mayen ásamt efnahagslögsögu
íslands yrði tii þess að létta sem
mest af svæðinu utanaðkomandi
ásókn.
Svo sem kunnugt er, má rekja
hagsmuni íslands á Jan Mayen
svæðinu langt aftur í tímann, allt
til 17. aldar. Ég mun ekki nú víkja
nánar að þessu efni, en vísa til
hins ítarlega yfirlits í riti Sigurð-
ar Líndals, prófessors, „ísland og
Svalbarði hinn forni". En eitt
atriði, sem ég tel mjög mikilvægt
frá lagalegu og siðrænu sjónar-
miði, vil ég ræða nánar.
Norskt landnám á Jan Mayen
var tilkynnt Islendingum á sínum
tíma. íslenski forsætisráðherrann,
Jón Þorláksson, tók þá fram í
bréfi, dags. 27. júlí 1927, að
ríkisstjórn Islands áskildi íslensk-
um ríkisborgurum jafnrétti gagn-
vart borgurum sérhvers annars
ríkis varðandi hagnýting náttúru-
auðæfa Jan Mayen. Getið var um
þennan fyrirvara ríkisstjórnar
Islands í Stórþingsfrumvarpi nr.
27, 13. janúar 1928, um innlimun
Jan Mayen í norska ríkið, svo og í
áliti fullskipaðrar utanríkis- og
stjórnlaganefndar Stórþingsins, 3.
maí 1929, er fjallaði um málið.
Þessum fyrirvara var ekki and-
mælt, né heldur gerðar aðrar
athugasemdir við hann. Ekki er
vitað um þess háttar fyrirvara
annarra ríkja. Mikilvægasti kafli
bréfs Jóns Þorlákssonar hljóðar
svo:
„I tilefni þess, að ríkisstjórn
Noregs hefur opinberlega tilkynnt
ríkisstjórn íslands landnám þetta,
skal það tekið fram, að Island, sem
næsti granni eyjarinnar á vissra
hagsmuna að gæta að því er hana
varðar. Þannig hafa Islendingar
sótt þangað rekavið til eldsneytis,
síðast 1918, svo vitað sé. Þá er
veðurþjónusta á Jan Mayen mik-
ilvæg hagsmunum íslands. Jafn-
framt því, að látin er í ljós
viðurkenning á starfsemi veður-
stofunnar, skal tekið fram, að
ríkisstjórn Íslands telur sann-
gjarnt, að náttúruauðæfi eyjar-
innar verði nýtt í þágu starfsemi
veðurstofunnar, að því marki, sem
hún telur nauðsynlegt, en að því
leyti sem til greina gæti komið að
nýta eyna í þágu annarra hags-
muna óskar ríkisstjórn íslands að
áskilja íslenskum ríkisborgurum
jafnan rétt á við borgara hvaða
annars ríkis sem vera skal.“
Framangreindur fyrirvari var í
heild sinni skráður í orðsendingu
þeirri, sem afhent var sendiherra
Noregs í Kaupmannahöfn 30. sept-
ember 1927 og jafnframt tekið þar
fram, að ekki virtist að öðru leyti
ástæða til að taka afstöðu til
réttaráhrifa landnámsins.
í bréfi dags. 25. október 1927 til
utanríkisráðuneytis Dana, lýsti
Tryggvi Þórhallsson, sem tekið
hafði við embætti forsætisráð-
herra 28. ágúst s.á., yfir samþykki
sínu á efni og orðalagi orðsend-
ingarinnar frá 30. september.
Nánari vitneskju í þessu sam-
bandi er að finna á bls. 25—33 í
ritinu „ísland og Svalbarði hinn
forni".
Hagsmuni Islands á svæðinu
má að sjálfsögðu rekja til legu Jan
Mayen í nánd við ísland og þeirra
efnahagslegu atriða, sem taka ber
tillit til við sanngjarna afmörkun
milli Islands og Jan Mayen/Nor-
egs. Afmörkunin verður að ákveð-
ast með hliðsjón af öllum þeim
þáttum, sem eru forsenda sann-
gjarnrar niðurstöðu. Þessir þættir
eru, að Jan Mayen er lítil, óbyggð
og án sjálfstæðs atvinnulífs eða
efnahags. Hún er í námunda við
Island — en fjarri Noregi. Slík
eyja er ágætt dæmi um sérstakar
aðstæður („special circumstanc-
es“), sem taka verður tillit til,
þannig að vægi hennar verður
takmarkað miðað við Island, sem
er 277 sinnum stærra og byggt
þjóð, sem háð er náttúruauðæfum
svæðisins. Því má einnig slá föstu,
að Island og Jan Mayen-svæðið
mynda eina heild, sem úthafsdýpi
og mikil fjarlægð skilja glöggt frá
Noregi.
Allar þessar ástæður stuðla að
eftirgreindum niðurstöðum:
1. 200 mílna efnahagslögsaga
íslands stendur óhögguð.
2. Jafnframt er nauðsynlegt að
ná samkomulagi um hvernig
heildarveiði utan 200 mílna marka
íslands skuli ákveðin, svo og um
skiptingu veiðimagns. Ég hygg, að
samkomulag hafi orðið í umræð-
um í fyrra, þess efnis, að loðnu-
veiði á svæðinu bæri að skipta
jafnt milli Islands og Noregs.
Öðrum fisktegundum ber einnig
að skipta á svipaðan hátt. Starfs-
bróðir minn, Steingrímur Her-
mannsson, sjávarútvegsráðherra,
Skrýtið blað Þjóðviljinn. Nú
síðustu vikurnar þegar skattaæði
ríkisstjórnarinnar samfara stór-
felldri kjaraskerðingu hefur átt
sér stað í skjóli veiklundaðra
valdastreitumanna Alþýðubanda-
lagsins, hefur blaðið gersamlega
ruglast. Blaðið, sem áður fyrr
hafði uppi tilburði við að styðja
verkalýðshreyfinguna, veit ekki
lengur sitt rjúkandi ráð. Það hefur
tapað öllum áttum. Það lofsyngur
kjaraskerðingarpostulana, ræðst
af fádæma heift að einstaklingum,
einstökum verkalýðsfélögum og
forystumönnum þeirra. Það vottar
ekki lengur fyrir baráttugleðinni,
hvað þá hugsjónum eða stefnu.
Þá var hlegið
Stutt er síðan undirritaður fékk
næstum heilsíðuskammt af
óhróðri. Tilefnið mun hafa verið
greinarkorn er ég ritaði í Faxa,
mánaðarblað, sem gefið er út í
Keflavík. í greininni ræddi ég um
lofsvert framtak manna í Karla-
kór Keflavíkur við byggingu fé-
lagsheimilis. Jafnframt vakti ég
athygli á undarlegri afstöðu
stjórnar Félagsheimilasjóðs til
þessa eina félagsheimilis í
Keflavík.
Þjóðviljinn var afar óhress
vegna þessa. Hann varði undarleg-
heit Félagsheimilasjóðs og
skammaðist mikið. Taldi blaðið
mig vera á lævísan hátt að ráðast
á Svavar Gestsson, félagsmálaráð-
herra fyrir afstöðu stjórnar Fé-
lagsheimilasjóðs. Allir sem til
þekktu hlógu mikið er þeir lásu
pistil Þjóðviljans, því Félagsheim-
ilasjóður hefur frá upphafi lotið
stjórn menntamálaráðuneytisins.
Félagsmálaráðherra mun ekki
stjórna því ráðuneyti. Guði sé lof.
Ég taldi ekki ástæðu til að svara
mun síðar gera nánari grein fyrir
þeim vandamálum er snerta fisk-
veiðarnar.
3. Landgrunninu utan 200
mílna íslands ber að skipta á
sanngjarnan hátt milli Islands og
Noregs. Taka ber ákvarðanir um
skiptihlutföll í viðræðunum hér og
ganga frá þeim í smáatriðum í
samræmi við niðurstöður þeirra
umræðna.
I þessu sambandi ber að geta
þess, að það er matsatriði, hvort
Jan Mayen á að fá nema 12 mílna
lögsögu á sjó að viðbættu mjög
takmörkuðu landgrunnssvæði.
Dæmi eru til þess, að slík eyja hafi
aðeins fengið viðurkennt einnar
mílu landgrunn. Því ber að ræða
það og leita niðurstöðu um, hve
stórt svæði skuli koma í hlut Jan
Mayen. Af íslands hálfu er lögð
áhersla á það, að ef ekki væri um
að ræða kröfugerð vegna Jan
Mayen, fengi ísland yfirráð yfir
öllu landgrunnssvæði sínu. Þegar
af þeirri ástæðu má ekki til þess
koma, að Jan Mayen raski heild-
armyndinni á ósanngjarnan hátt.
Ef íslandi er ætlað að styðja það,
að tekin sé efnahagslögsaga við
Jan Mayen, verður það meginsjón-
armið að ráða, að slíkt þrengi ekki
kost íslands með ósanngjörnum
hætti. Viðurkenna ber, að hér er
ekki um að ræða sams konar
aðstæður. Annars vegar er Island
sem á lífshagsmuna að gæta á
áðurnefndum samsetning. Mér var
nóg að vita að samborgarar mínir
hentu gaman að vitleysunni í
Þjóðviljanum.
Samúð með
innrásarherjum
Nú í vikunni kom annar
skammtur. Nú er ráðist að verka-
mönnum á Keflavikurflugvelli.
Gefið í skyn að þeir hafi sam-
kvæmt pöntun samþykkt að neita
afgreiðslu á flugvél sovéska inn-
rásarhersins í Afganistan.
Þegar álík skrif eiga sé stað er
ekki hægt annað en mótmæla. Það
er mat mitt að allir þjóðhollir
íslendingar hafi fyllst reiði þegar
sovésku innrásarherirnir yfirtóku
Afganistan. Hins vegar voru við-
brögð Þjóðviljans á annan veg. Á
ritstjórn þess blaðs sitja menn,
sem meta öryggi smáþjóða lítils,
— menn sem þekktir eru að
fádæma geðleysi í utanríkismál-
um.
þessu svæði, hins vegar lítil,
óbyggð eyja, víðsfjarri Noregi,
sem stenst engan samjöfnuð við
ísland og þar af leiðandi er mjög
léttvæg þegar til svæðisskiptingar
kemur.
Af Islands hálfu er þess vænst,
að öll þessi úrlausnarefni megi
leiða til lykta með sanngjörnum
og réttlátum hætti, svo sem sæmir
bræðraþjóðum og vinum. Ég vil
fullvissa norsku viðræðunefndina
um það, að íslenska nefndin geng-
ur til viðræðnanna með jákvæðum
huga og eindregnum vilja til þess
að ná fram sanngjarnri heildar-
lausn.
Við verðum að leggja okkur alla
fram til þess að óvissan um lausn
málsins verði ekki svo mikil eða
langæ, að hún taki smám saman
að varpa skugga á góð samskipti
þjóða okkar.
Ég hef veitt athygli og met
mikils yfirlýsingar þínar, Fryd-
enlund utanríkisráðherra, og fleiri
norskra ráðherra og stjórnmála-
leiðtoga á þá lund, að af norskri
hálfu sé vilji til að taka sann-
gjarnt tillit til hagsmuna íslands í
málinu. Ég vona, að það verði gert
nægjanlega til þess að við náum
saman um grundvallaratriðin.
Þessi læt ég vera inngangsorð
mín að viðræðum okkar og ég vil
biðja hinn norska starfsbróður
minn að láta í ljós viðbrögð sín við
þessum hugleiðingum.
Viðbrögð vestrænna þjóða við
innrásinni voru margs konar. Hér
á landi var rætt um ýmsar leiðir
til að sýna vanþóknun á sovésku
innrásarherj unum.
Atburðirnir voru ræddir hjá
verkamönnum á Keflavíkurflug-
velli, í utanríkismálanefnd og
víðar. Við Benedikt Gröndal rædd-
um einnig um málið. Þá þegar
höfðu verkamennirnir, sem fyrstir
manna höfðu frétt um komu
flugvélarinnar, rætt um að neita
afgreiðslu. Þeir áttu sjálfir frum-
kvæðið. Þeir samþykktu allir sem
einn að neita afgreiðslunni.
Verkamenn hjá Olíufélaginu á
Keflavíkurflugvelli eru samstæð-
ur hópur. Þeir hugsa ekki eins og
óhróðursmennirnir á Þjóðviljan-
um. Þeir afgreiða ekki samþykktir
eftir pöntunum. Þeir eru þjóðholl-
ir íslendingar.
í Þjóðviljanum er Verkalýðs- og
sjómannafélagi Keflavíkur og
nágr. blandað í málið, félagið
atyrt á ósmekklegan hátt án
nokkurra raka. Líklegt er að
fréttina hafi skrifað einn af fjöl-
mörgum Þjóðviljamönnum, sem
ekkert botna í verkalýðsmálum.
Verkalýðsfélagið ákvað, er það
frétti um ákvörðun verkamann-
anna, að standa fast við bakið á
þeim. Það er sjálfsagt tilefni
óhróðurs Þjóðviljans.
Það er nöturlegt að hér á landi
skuli finnast málsvarar innrás-
arherjanna í Afganistan, og það er
táknrænt að fráhvarf Þjóðviljans
frá hugsjónum sínum og stefnu
skuli brjótast út með áðurgreind-
um hætti. Árásir á verkafólk á
Suðurnesjum og hvers konar
dylgjur um forystumenn þess
verða málgagni kjaraskerðingar-
postulanna ekki til framdráttar.
Það er mikils virði.
Karl Steinar GuAnason.
Meðfylgjandi mynd Gunnars Hallssonar er af neðri
hæð bæjarfógetaskrifstofanna á Bolungarvík, en á
neðri hæðinni er lögregluvarðstofa. I kjallaranum eru
fangageymslur og eins og sést á myndinni er ein
rúðan brotin. Eins og frá hefur verið greint í fréttum
brutu þrír piltar rúðuna um síðastliðna helgi og
hleyptu félaga sínum þaðan út. Nokkru síðar gerðu
þeir aðför að lögregluþjónum staðarins vopnaðir
óvirkum loftriffli.
Karl Steinar Guðnason, alþm.:
t>á var hlegið
Um málsvara innrásarherjanna í Afganistan