Morgunblaðið - 26.04.1980, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. APRÍL 1980
39
Elías Þ. Eyvindsson
lœknir — Minning
Góður vinur okkar Norðfirðinga
og mikill velgerðarmaður Elías Þ.
Eyvindsson læknir, er látinn.
Hann lést í Park Falls, Wisconsin
í Bandaríkjunum hinn 16. mars s.l.
Elías var tímamótamaður í
þróun heilbrigðismála á íslandi og
verður nafn hans um alla framtíð
tengt þeirri þróun.
Starf hans hér, sem fyrsti yfir-
læknir Fjórðungssjúkrahússins,
er einn þátturinn í þeirri sögu.
Fyrir okkur Austfirðinga varð
starf hans hér svo þýðingar mikið,
að það olli algjörum þáttaskilum í
þróun heilbrigðismála fjórðungs-
ins.
Elías Þórarinn Eyvindsson var
fæddur í Vestmannaeyjum hinn
14. júní 1916. Foreldrar hans voru
Eyvindur Þórarinsson, skipstjóri
og síðar hafnarvörður og kona
hans Sigurlilja Sigurðardóttir.
Elías ólst upp í Vestmannaeyjum í
umhverfi og andrúmslofti hins
íslenska sjávarpláss, sem jafnan
setur nokkuð mark sitt á einstakl-
ingana og sem svo mjög mátti
greina í skaphöfn og framkomu
Elíasar.
Elías varð candidat frá lækna-
deild Háskóla íslands 1944, en
strax á öðru ári þar frá, fór hann
til Bandaríkjanna til framhalds-
náms. Lagði hann þar bæði stund
á nám í handlækningum og svæf-
ingum og deyfingum. Þetta nám
stundaði hann í 5 ár, en kom þá
heim til íslands og réðist til starfa
við Landspítalann og mun það
samdóma álit samstarfsmanna
hans á Landspítalanum, jafnt
lækna sem læknanema, sem nutu
kennslu hans þar, að við komu
hans hafi orðið algjör þáttaskil á
þeirri stofnun í meðferð svæfinga
og deyfinga.
A Landspítalanum vann Elías
einnig sem aðstoðarlæknir á
handlækningadeild og fékk sér-
fræðingsréttindi í þeirri grein
1958.
Arið 1952 fór hann á ný utan til
Bandaríkjanna og kynnti sér þar
starfsemi og rekstur blóðbanka.
Að því námi loknu vann hann að
skipulagningu og stofnun Blóð-
bankans og varð fyrsti forstöðu-
maður þeirrar stofnunar.
Elías var starfsmaður Land-
spítalans frá því snemma á árinu
1951 til síðari hluta árs 1956, að
hann réðist að sjúkrahúsi okkar
hér í Neskaupstað og lágu leiðir
okkar þá fyrst saman.
Ég man glöggt þann dag, sem ég
fékk fyrst vitneskju um, að Elías
hefði hug á að sækja um yfirlækn-
isstöðuna við okkar nýja sjúkra-
hús. Það var dag nokkurn á miðju
sumri árið 1956, að Lúðvík Jós-
epsson hringdi til mín frá
Reykjavík og sagði mér, að til sín
hefði komið ungur læknir Elías
Eyvindsson og sagt sér að hann
hefði hug á að sækja um yfirlækn-
isstöðuna við sjúkrahús okkar,
sem þá átti að taka til starfa eftir
nokkra mánuði.
Lýsti Lúðvík manninum sem
sérlega glæsilegum, bæði hvað
menntun, útlit og alla framkomu
snerti og sagðist vart trúa því að
við ættum svo góðra kosta völ.
Ég hafði strax samband við
Elías og bauð honum og konu hans
Lynn austur til þess að líta hér á
aðstæður, hvað þau gerðu. Frá
þeim tíma hófst samstarf okkar
Elíasar og vinátta. Samstarfið
stóð því miður aðeins í 5 ár, en
vináttan hélst.
Elías var tvíkvæntur. Fyrri
kona hans var Sólveig Eggerts-
dóttir og eignuðust þau einn son,
Eggert.
Síðari kona hans var bandarísk
Lynn Carol Flanum og eignuðust
þau 4 börn, Pétur Gústaf, Helen
Carol, Eyvind Þórarinn og Hans
Karl. Elías fluttist vestur um haf
til heimkynna konu sinnar síðla
hausts 1961 og átti þar heima
síðan, þótt aldrei gerðist hann
bandarískur ríkisborgari.
Vígsla sjúkrahússins hér 18.
jan. 1957 er mikill tímamóta
atburður í sögu heilbrigðismála á
Austurlandi. Markmiðið með
byggingu sjúkrahússins var að
gjörbreyta því ófremdar- og nán-
ast neyðarástandi, sem þá ríkti í
heilbrigðismálum fjórðungsins.
Þá var það svo, að á allri
strandlengjunni frá Eyjafirði til
Vestmannaeyja var hvergi að-
staða til minnstu skurðaðgerðar.
Fólk, sem ekki þekkir af raun til
þess tíma, getur rétt ímyndað sér
það ástand, sem oft skapaðist við
slysfarir á sjó og í landi, við
erfiðar og afbrigðilegar fæðingar
Sigurjón Sigvalda-
son — Minningarorð
Fæddur 18. september 1907. BHMlÍiAiíÍi'- ©till
Dáinn 18. apríl 1980. if' i. _ .*»&**» .
Hinn 18. apríl síðastliðinn lést
hinn mikli athafnamaður Sigur-
jón Sigvaldason bóndi að Urriðaá í
Miðfirði. Með sanni má segja að
þar hafi maður í eitt skipti fyrir
öll horfið frá starfi sínu því ekki
man ég Sigurjón frænda minn
öðru vísi en ötulan og sístarfandi
mann.
En þrátt fyrir allt það annríki
sem einu sveitaheimili fylgir, þá
voru móttökur og viðurgjörningur
á Urriðaá með slíkum hætti að
ekki verður með orðum lýst, enda
þetta gestrisna heimili ekki að
öðru þekkt.
Ég man þegar ég sem smástelpa
kom í mína árvissu sumarheim-
sókn að Urriðaá ásamt foreldrum
mínum, þá þurfti „barnið úr bæn-
um“ margs að spyrja og margt að
reyna. Það reyndist mér eins og
öðrum börnum ómetanleg gleði að
fá að taka þátt í störfum bóndans
og Sigurjón frændi var sannarlega
fús til þess að leyfa okkur að
fylgjast með öllu því er fram fór á
bænum og traust sýndi hann
okkur með smá embættisverkum,
þótt ég í dag skilji að ekkert
höfum við gagnið gert en án efa
tafið fyrir.
Mér er ljúft að minnast heim-
sókna minna að Urriðaá og ég veit
að margir sem dvöldu þar sumar-
langt eiga þaðan hlýjar minningar
og lærdómur gagnlegrar vinnu er
veganesti þeirra þaðan.
Fyrir hönd móður minnar ínu
og fjölskyldu sendi ég Margréti
konu Sigurjóns, Sigvalda syni
þeirra og fjöiskyldu hans okkar
innilegustu samúðarkveðjur og
vonum að góðar minningar létti
sorg þeirra.
„Far þú í friði
friður Guðs þi« blossi.
hafðu þokk fyrir allt og allt.
Gekkst þú með Guði
Guð þér nú fyigi.
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.**
Matta
og í margskonar sjúkdómstilfell-
um, sem kröfðust skjótra skurðað-
gerða, og í því sambandi verður
einnig að hafa í huga, að samgöng-
ur voru þá allt aðrar á landi og í
lofti en nú eru.
Strax á fyrstu dögum starfsem-
innar sýndi það sig að þörfin var
mikil og breytingin var nánast
bylting, en það, hvað allt fór vel af
stað og tókst giftusamlega, var
öðru fremur því að þakka hve
afburða vel menntaður og snjall
læknir hélt um stjórnvölinn. Eng-
inn má skilja orð mín svo, að ég
vilji hér upphefja Elías og störf
hans á kostnað annars starfsfólks.
Slíkt er fjarri mér og væri nánast
helgispjöll í minningu svo hóg-
værs og drenglynds manns.
Sannleikurinn er sá, að hið
fámenna starfslið sjúkrahússins
vann nánast þrekvirki á fyrstu
starfsmánuðunum, því erfiðleik-
arnir voru ótrúlega miklir og
margvíslegir. En það vannst nýr
sigur með hverjum starfsdegi.
Við urðum vitni að svo mörgu
dásamlegu til björgunar manns-
lífum og líknar í þjáningum, að
gleðin yfir breytingunni frá því
sem var, yfirskyggði alla erfið-
leika.
Það var mikil gæfa fyrir sjúkra-
hús okkar, að fá slíkan afburða
lækni til þess að móta þá starf-
semi, sem svo giftusamlega hefur
verið rekin hér síðan.
Eins og áður segir þá fluttist
Elías með fjölskyldu sína alfarið
til Bandaríkjanna síðla hausts
1961.
Skömmu eftir komuna þangað
settist hann að í Park Falls í
Wisconsin og réðst sem skurð-
læknir við Memorial Hospital þar
í borg, jafnframt því sem hann,
ásamt starfsbróður sínum, stofn-
setti eigin klinik, sem vaxið hefur
ár frá ári og er nú orðin mikil og
myndarleg stofnun.
I Park Falls eins og hér urðu
vinsældir hans miklar bæði sem
mikilshæfs læknis og drenglynds
og góðs manns. Útivist Elíasar var
orðin löng eða samfellt í 19 ár.
Á svo löngum tíma vill tilfinn-
ingin fyrir landi og þjóð, það sem
við köllum einu orði ættjarðarást,
oft sljóvgast og flestir verða
samrunnir því umhverfi, sem þeir
lifa í og tilheyra því síðan. Svo
varð þó aldrei með Elías, hvort
sem maður vill telja honum það til
hamingjuauka eða öfugt.
Hann elskaði ísland og allt sem
íslenskt var í þessa orðs fyllsta og
hreinasta skilningi, landið, þjóð-
ina og ekki síst íslenskar bók-
menntir. Aðal vinir hans í útland-
inu voru íslenskir rithöfundar,
Halldór Laxness, Gunnar Gunn-
arsson, Þorbergur Þórðarson,
Guðmundur Hagalín og svo höf-
undar íslendingasagnanna. Þetta
voru félagar, sem aldrei brugðust
og alltaf var hægt að leita til og
eiga með vinafund.
Það var föst venja Elíasar að
koma til Islands annað hvert ár og
nú síðast á hverju ári. í hvert sinn
kom hann hingað til Neskaup-
staðar og dvaldi hjá okkur í
nokkra daga.
í sambandi við þessar heim-
sóknir var jafnan farið í veiðiferð-
ir því Elías hafði mikið yndi af
veiðiskap og var góður veiði-
maður. Jafnan var þá farið til
Vopnafjarðar og veitt í Vestur-
dalsá og Hofsá. Þetta voru alltaf
afburða skemmtilegar ferðir,
hvort sem veiðin varð mikil eða
lítil.
I vina hópi var Elías öllum
öðrum glaðari og fyndnari. Hann
hafði mikla kímnigáfu og voru
tilsvör hans oft leiftrandi fyndin
og eru sum þeirra enn þá á vörum
manna hér.
Þessar heimsóknir til ættjarð-
arinnar voru Elíasi greinilega
mikils virði. Gleði hans yfir að
vera kominn heim leyndi sér ekki.
I ferðum okkar um Austurland
áttum við fasta áningarstaði og
eru þeir þar sem víðsýni er mikið
svo sem á norður og suður brúnum
Heliisheiðar, sem liggur á milli
Jökulsárhlíðar og Vopnafjarðar. í
Möðrudal, þegar sú leið var farin.
Á brúnum Fjaðarheiðar þegar
skroppið var til Seyðisfjarðar.
Burstarfell í Vopnafirði og
Skuggahlíðarbjargi í Norðfirði.
Á • öllum þessum stöðum er
náttúran stórbrotin og útsýni
mikið og fagurt. Þótt Elías væri
að eðlisfari hlédrægur og flíkaði
ekki tilfinningum sínum, leyndi
hann ekki á þessum stundum gleði
sinni og hrifningu yfir tign og
fegurð ættjarðarinnar.
Nú er minn kæri vinur kominn á
leiðarenda og sameiginlega förum
við ekki fleiri ferðir.
Fjölskylda mín saknar sárt góðs
vinar og við hjónin og Lúðvík og
Fjóla munum seint sætta okkur
við, að hann skuli ekki oftar verða
með í okkar veiðiferðum til
Vopnafjarðar.
Við ræddum stundum um það,
nú á síðustu árum, bæði í gamni
og alvöru, að það væri farið að
hausta að í lífi okkar, en vorum þó
innilega sammála um að haustið
ætti líka sína fegurð, þótt ekki
væri hún eins heillandi og fegurð
vorsins og sumarsins.
Það kom mér mjög á óvart að
svo væri orðið áliðið hausts hjá
Elíasi vini mínum, sem raun ber
vitni um.
Ekki grunaði mig, þegar hann
kvaddi okkur í fyrrasumar, glaður
og reifur, að þá þegar hefði hann
fundið kaldan andblæ hausthél-
unnar, sem er fyrirboði vetrarins,
sem flest líf deyðir eða leggur í
dróma, en nú veit ég að svo var.
Slíkt var æðruleysi hans og kjark-
ur, að hann leyndi öllum þessum
veðrabrigðum.
Nú kveðjum við og þökkum líf
og starf mikils læknis og-góðs
manns. Sigrar hans í baráttunni
við dauðann um líf annarra voru
margir, en lokabaráttunni um
eigið líf töpum við öll. Ég veit, að
sú stofnun, sem Elías hefur þjón-
að, nú nær samfellt í 19 ár, hefur
misst mikið og vinir hans og
ættingjar hér heima og í Banda-
ríkjunum sakna vinar í stað.
Sárastur og mestur er þó missir
og söknuður eiginkonu hans og
barna, því ég veit, að þeim var
hann vinur og félagi í þeirra orða
bestum og fegurstum skilningi.
Stefán Þorleifsson,
Neskaupstað.
Búnaðarbankinn 50 ára í sumar:
Afmælishaldið að mestu
helgað skógræktarstarfi
HINN 1. júlí í sumar verða liðin
50 ár frá því, að Búnaðarbanki
íslands tók til starfa í Reykjavík.
Stjórn bankans hefur ákveðið að
halda upp á afmælið með ýmsum
hætti, sumpart nokkuð nýstár-
legum, og verður afmælishaidið
að mestu helgað íslenska birkinu
og skógræktarstarfi á íslandi í
hálfa öid, en á þessu Ári trésins
eru einnig liðin 50 ár frá því að
Skógræktarfélag íslands var
stofnað. Einn þáttur í framlagi
bankans til þessa málefnis verð-
ur sá, að 400 eigendum spari-
sjóðsbóka og vaxtaaukaskírteina
við bankann verða með tölvuút-
drætti gefin samtals 2000 birki-
tré til gróðursetningar. Fram-
kvæmd verkefnisins verður i
höndum Skógræktar ríkisins,
Skógræktarfélags Reykjavíkur
og starfsmanna Búnaðarbank-
ans.
Hver afmælisgjöf verður fimm
birkitré, en fólki verður gefinn
kostur á að skipta og fá aðrar
tegundir eftir samkomulagi við
gróðrarstöðina, sem afgreiðir trén
á hverjum stað samkvæmt gjafa-
bréfum Búnaðarbankans.
Bjarkir Búnaðarbankans verða
sérstaklega valdar af fulltrúa
Skógræktar ríkisins. Tré þessi
verða 1 m til 1.25 m á hæð og
tilbúin til gróðursetningar. Er til
þess ætlast, að þeir, sem eignast
þessi tré, gróðursetji þau við
heimili sín eða á þeim stöðum,
sem þau yrðu sem flestum til
yndisauka.
Númer sparisjóðsbóka og vaxta-
aukareikninga verða dregin út í
hlutfalli við reikningsfjölda í aðal-
banka og útibúum Búnaðarbank-
ans um land allt. Afhendingartími
birkitrjánna verður frá 15. maí
n.k. fram til 1. júlí, en eftir þann
tíma renna ósótt tré til viðkom-
andi skógræktarfélags, sem sér
um gróðursetningu þeirra eða
ráðstöfun í sambandi við Ár
trésins.
(Fréttatilkynning).
vetrarstarfi Hvat-
ar senn að Ijúka
FRÁ Hvöt, félagi sjálfstæðis-
kvenna í Reykjavík, hafa borist
þær upplýsingar að vetrarstarf-
inu sé senn að ljúka. Hvöt er hluti
af stjórnmálaflokki og því hefur
kosningastarf og annað flokks-
starf sett mikinn svip á starfið í
vetur, líkt og hjá öðrum sjálf-
stæðisfélögum.
Mörg málefni hafa verið á
dagskrá félagsins í vetur eins og
fram kemur í fréttabréfi Hvatar
„Félagstíðindi“. Sú nýlunda hefur
verið tekin upp, að í hverju blaði
eru kynnt fyrirtæki sem konur
starfrækja og/eða stjórna. Þá
hafa sjálfboðaliðar komið mjög
við sögu í félagsstarfinu síðasta
misseri og verður næsti fundur
félagsins, sem haldinn verður mið-
vikudaginn 30. apríl, sérstaklega
ætlaður sjálfboðaliðum og öðrum
er láta sig starfið varða. Fundur-
inn verður í Valhöll og hefst kl. 17.
Á uppstigningardag, 15. maí,
verður efnt til fjölskylduferðar
austur í Þykkvabæ og verður þá
m.a. hlýtt á messu hjá séra Auði
Eir Vilhjálmsdóttur. Ferðin verð-
ur kynnt nánar er nær dregur.
(Fréttatilkynning)