Morgunblaðið - 26.04.1980, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. APRÍL 1980
37
VIÐSKIPTI - EFNAHAGSMÁL - ATHAFNALÍF
Erlendir
Svíþjóð. Sænski vöruskipastóll-
inn hefur minnkað um helming
síðan 1975. Nú telur hann rúm-
lega 500 skip þar af um 140
stórflutningaskip og 107 far-
þegaskip. Ríkisstjórnin sænska
hyggst nú rétta honum hjálp-
arhönd en útgerðirnar eru van-
trúaðar á að árangurinn verði
eitthvað líkur loforðunum.
Öl. Vegna verkfalla í
Kaupmannahöfn er ljóst, að öl
mun skorta í Höfn í sumar.
Aætlað framleiðslutap vegna
skyndiverkfalla o.fl. er um 80
millj. flaskna.
Cargolux. Uppgangur þessa fé-
lags hefur verið mikill eins og
svo margra annarra fyrirtækja í
Luxemburg. Að sögn forráða-
manna félagsins er ein ástæðan
sú, að verkföll hafa ekki órðið í
Luxemburg í 31 ár. Fyrirtækið
punktar
semur við 3 stéttarfélög og eru
samningar til tveggja ára í senn.
Burmeister og Wain hefur nú
selt BW-Diesel til þýsku MAN-
-verksmiðjanna og er þetta gert
til að rétta við erfiða fjárhags-
stöðu fyrirtækisins. Nú er verið
að reyna að selja fleiri fyrirtæki
eins og Ernst Voss (eldavélar),
BW-Coronet (bátar) og Nord-
isk-Diesel en þeir hafa sérhæft
sig innan landbúnaðarins.
Skattafrádráttur. Fyrir um
tveimur árum var lögleiddur í
Frakklandi sérstakur skattafrá-
dráttur vegna hlutabréfakaupa.
Hámarkið var 5000 f.fr. á ári.
Síðan þetta gerðist hefur fjár-
magnið streymt til atvinnulífs-
ins og er talið að þetta sé ein
ástæða þess hversu vel gengur í
Frakklandi í dag og spáð er að
muni ríkja þar á þessum áratug.
Staða hins
frjálsa
framtaks?
Þessi mynd sýnir ef til
vill betur en nokkuð ann-
að hvaða tökum stjórn-
völd taka frjálsu fram-
taki.
Markaðsmálin
gleymdust
Oft koma upp tilfelli
þar sem góðir tæknimenn
stofna fyrirtæki sem
síðan verða að stórfyrir-
tækjum. En allt í einu
hættir þessi sjálfsagði
vöxtur og allt fer að
ganga aftur á bak og það
á miklu meiri hraða en
þegar á uppbyggingunni
stóð. Nýjasta dæmið um
þetta, þ.e. af stærri gráð-
unni, er bandaríska fyrir-
tækið Polaroid. Stofnandi
þess var mikill uppfinn-
ingamaður og var hann
kominn með yfir 500
einkaleyfi. Þessu fylgdi að
sjálfsögðu svo mikil
leynd, að hann hélt öllu
fyrir sjálfan sig. En góðir
tæknimenn þurfa ekki að
vera góðir sölumenn. Pol-
aroid mistókst algjörlega
að markaðssetja tækni-
undrið Polavision með
þeim afleiðingum, að
birgðasöfnun varð mikil,
stórfellt tap og hlutabréf-
in voru skráð í Kauphöll-
inni átta dollurum lægra
en bókfært verð þeirra
var.
Mistökin felast m.a. í
því að hér var um of
sérhæfða vöru að ræða til
að hægt væri að selja
hana í almennum verzlun-
um en á því byggðust allar
áætlanir. Fyrirtækið hef-
ur nú fengið nýja stjórn-
endur og er því að vænta
að viðhorfin breytist eitt-
hvað.
Svíar vilja norska olíu
Fyrir um tveimur árum
voru Wallenberg og hans
fyrirtæki sökuð um að
koma í veg fyrir að samn-
ingar tækjust milli Volvo
og norska ríkisins um
gagnkvæma samvinnu í
olíu- og bílaiðnaði. Nú
berast hins vegar fréttir
af því, að þessi sömu
fyrirtæki reyni nú að ná
samningum við Norð-
menn. Hafa Svíarnir boð-
ist til að afhenda þeim
Grangas-fyrirtækið 100%
og tæp 50% í Electrolux
en það er þriðja stærsta
fyrirtæki Svíþjóðar.
Norðmenn eru sagðir tor-
tryggnir vegna fyrri
reynslu en nú ætti þó
tryggingin að vera meiri
þar sem sænski eignar-
hluturinn er allur í eigu
sömu aðila í raun.
Haínargerð i Þorlákshöfn á vegum ístaks
Lítið um útboð í opin-
berum framkvæmdum
Nú nýlega bar Birgir ísleifur Gunnarsson fram fyrirspurn á Alþingi um útboð verklegra framkvæmda
á vegum ríkisstofnana. Svörin sem hann fékk hjá samgönguráðherra voru athyglisverð. Hlutfall útboða í
framkvæmdum Vegagerðarinnar var 12% 1979 en 11% 1978. Hjá Hafnarmálaskrifstofunni var hlutfallið
tæp 15% bæði árin og var þetta lága hlutfall skýrt með því að öll vinna í sjó væri áhættusöm og
óvissuþættir margir. Með tilliti til þessara skýringa eru tölur Vegagerðarinnar athyglisverðar. Hlutfall
verktaka (útboða) í flugvallargerð vár 13% 1978 en 24% á síðasta ári. Með tilliti til þess að útboð hafa
gefist vel hjá Reykjavíkurborg og eru nær alltaf lægri en kostnaðaráætlanir þá eru tölurnar hér að
framan allt of lágar.
Ný fyrirtæki
Athygli manna beinist nú
meir og meir að litlu og meðal-
stóru fyrirtækjunum. Ekki ein-
ungis vegna þess, að þau séu oft
arðbærust sbr. Bandaríkin,
heldur eru þau góð lausn við
orkukreppu og atvinnuleysi. Á
árunum 1978 og 1979 gerði
Jydsk Institut í samvinnu við
Verzlunarháskólann í Kaup-
mannahöfn athugun á nýjum
fyrirtækjum og viðhorfum eig-
enda á öllum Norðurlöndunum
nema íslandi. Var þetta gert að
ósk ráðherranefndar Norður-
landaráðs. Hér fara á eftir
nokkrir punktar um niðurstöð-
ur þessarar athugunar.
Styrkjakerfið nær almennt
ekki til þeirra sem eru að fara að
stofna sín eigin fyrirtæki. í þeim
tilfellum sem um það er að ræða
þá eru þeir yfirleitt bundnir við
ákveðin landsvæði sem ekki
virðist hafa mikil áhrif á stofn-
endurna. Þeir virðast ekki vera
mjög hreyfanlegir landfræðilega
séð. Samvinna við stjórnvöld er
nokkuð mismunandi eftir lönd-
um. í Noregi er tortryggni af
hálfu stofnenda í garð stjórn-
valda mikil enda mikið um alls
konar takmarkanir. Það sama
virðist vera uppi á teningnum í
Danmörku þrátt fyrir rýmri
löggjöf þar. Viðhorfið er nokkuð
betra í Svíþjóð en bezt er það í
Finnlandi. Þar virðist ríkja
gagnkvæmur skilningur. Helztu
orsakir þess að nýtt fyrirtæki
verður til eru þær, að stofnand-
inn fær ekki nóg tækifæri á
sínum gamla vinnustað og vill
því byrja upp á eigin spýtur.
Einnig kemur það fyrir, að
fyrirtæki verða gjaldþrota en
viðskiptavinirnir og/eða starfs-
mennirnir vilja að starfseminni
verði haldið áfram. Nokkuð at-
hyglisvert er, að við stofnun
fyrirtækisins virtust menn ekki
notfæra sér þjónustu sjálf-
stæðra ráðgjafarþjónustufyrir-
tækja. Þriðjungur studdist við
endurskoðendur, annar jafn stór
hópur notfærði sér þjónustu
bankanna og þeir sem eftir voru
gerðu hlutina upp á eigin spýtur.
Almennt sambandsleysi virtist
ríkja milli nýju fyrirtækjanna
og ráðgjafarfyrirtækjanna. Eitt
algengt vandamál virtist mæta
öllum stofnendunum. Ef takast á
að útvega fjármagn, þá þarf að
sýna áætlanir sem aftur sýna
hagnað. Eins og við má búast
eru ekki nýju fyrirtækin rekin
með hagnaði fyrstu árin. Verður
þetta til þess að samstarfið
stirðnar milli bankans og fyrir-
tækisins. Þeir, sem þessa könnun
gerðu, segja að sú samvinna sem
þá komi upp sé hvorugum aðil-
anum til mikils sóma. Hins
vegar virðist þessi skollaleikur
nauðsynlegur, ef takast á að
útvega fjármagnið. Meginniður-
staða athugunarinnar er sú, að
vöxtur nýrra fyrirtækja, sér-
staklega framleislufyrirtækja,
muni staðna ef ekki verði gripið
í taumana og rekstrarskilyrði
þessara aðila bætt. Ef það takist
þá má gera ráð fyrir meiri
hagvexti og betra atvinnu-
ástandi — annars ekki.
íslenskar iðnaðarvörur:
Minnkandi markaðshlutdeild
AÐ ósk Félags isl. iðnrekenda hefur Hagstofan tekið saman yfirlit
yfir markaðshlutdeild þriggja islenskra iðnaðarvara. Er um að
ræða kaffi, hreinlætisvörur og málningarvörur. Fram kemur að
markaðshlutdeild þessara vara allra er lægri 1979 en 1978. Telur
FÍI þetta meðal annars stafa út af óhagstæðari gengisskráningu. í
hreinlætisiðnaði nær þessi athugun aðeins til fljótandi og fasts
þvottaefnis í smásöluumbúðum.
Markaðshlutdeild innlendra framleiðenda í þremur iðngreinum