Morgunblaðið - 18.05.1980, Page 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. MAI1980
7
Umsjón: Gísli Jónsson
Haukur Eggertsson í
Reykjavík skrifar mér
ítarleg bréf, þar sem hann
ber saman það mannamál
sem hann lærði af foreldr-
um sínum og vinnufólk-
inu, sem hann ólst upp
með á Haukagili í Vatns-
dal, og svo aftur marg-
nefnda stofnana íslensku
eða „lærðra manna“ mál-
far nú á tímum. Haukur
hefur trú á því, að fólkið
heima á Haukagili hafi
kennt sér að hugsa og tala
örlítið skýrara en merkja
megi af sumu því sem nú
má sjá og heyra í opinber-
um plöggum.
Ég er ekki frá þessu,
ekki síst ef rétt er, sem ég
hef séð haldið fram, að
tilteknir lærdómshópar
temji sér af ásettu ráði
málfar sem þeir einir
megi skilja, en almenn-
ingi sé hulið og skuli vera
til marks um fáfræði
þeirra, sem þetta sérstaka
tungumál hafi ekki tamið
sér.
Hitt er svo annað mál,
að sumt af því, sem Hauk-
ur telur sérlega böngulegt
mál, má að nokkru leyti
verja, þótt ekki verði talið
til fyrirmyndar. Upp úr
grein í Fréttabréfi Verk-
fræðingafélags íslands
tekur hann þessa máls-
grein: „Fljótt á litið virð-
ist mér varlegt að stofnun
með færri en 50 manna
starfsliði geti gegnt slíku
hlutverki að neinu gagni.“
Hér er tvennt athuga-
vert: orðin varlegt og
neinu. Oftast nær merkir
lýsingarorðið varlegur, =
varkár, gætinn, skynsam-
legur. En það merkir
einnig varhugaverður,
óöruggur, og þannig mun
eiga að skilja þetta í
tilvitnaðri málsgrein. Hitt
finnst mér meira en hæp-
ið að nota orðmyndina
neinu í stað nokkru, þar
sem ekki er um neitun að
ræða.
Annað er það sem ég er
sammála Hauki um að illa
fái staðist. Skrifað stend-
ur: „Hvorutveggja þessara
ábendinga verða að teljast
eðlilegar," o.s.frv.
Þarna þætti mér rétt að
segja: Hvor tveggja þess-
ara ábendinga. Hvor
tveggja er nefnifall í
kvenkyni, sbr. ábending,
hvorutveggja er þágufall í
hvorugkyni og á hér ekki
við. Vandann væri reynd-
ar auðvelt að leysa með
því að segja: Báðar þessar
ábendingar o.s.frv.
Fleira mætti tína til úr
bréfi Hauks sem ástæða
væri til að fjalla um, en ég
læt þetta duga í bili, að
öðru leyti en því að birta
gamla vísu sem hann
lærði strákur og greinir
ekki höfund að og sleppir
úr nafni, af tillitssemi við
manninn sem um er ort:
Hálfdauður (N.N.) í hungurskút skrækir.
hugsanir sínar í málvillum flækir,
hortittasmíðar og rassbogur rækir,
röksemdir allar til heimskunnar sækir.
Gelding þolmyndar
heldur áfram. í útvarps-
fréttum mátti heyra: Tek-
ið var þátt í þessu, í stað
þess að segja að þáttur
væri tekinn. Þetta er eins
vont og barnamálið: Það
var barið mig, í stað þess
að segja: ég var barin(n).
Spurður var ég um
Njörvasund (Gíbraltar-
sund). Þetta er gamalt orð
og merkir hið þrönga
sund, sbr. njörva = festa
þétt saman; nirfill = sá
sem er „samansaumaður";
mannsnafnið Narfi
49. þáttur
mjór, grannur; njörva
nift = alsystir og enska
orðið narrow = þröngur.
Bæta mætti við fjarskyld-
ara orði: naumur.
Ekkert þykir mér
athugavert við lýsingar-
orðið prílinn af sögninni
að príla, en kona á Akur-
eyri hafði allt að því verið
skútuð fyrir að taka svo
til orða um krakka. Þetta
er á sama hátt eðlilega
myndað og vífinn af víf og
kíminn, sbr. kímni.
Og svo er það maki um
eiginkonu eða eiginmann.
Sumir kunna þessu illa, af
því að þeim finnst að í
orðinu makalaust felist
niðrandi merking.
Makalaus merkir ein-
stakur, dæmalaus, óvið-
jafnanlegur, sá sem ekki á
sér hliðstæðu. „Er Þórólf-
ur ekki ykkar maki,“
stendur í Eglu og merkir
að hann sé meiri maður
en þeir sem til er talað.
En frummerking orðsins
er jafningi, og ég þykist
vera svo mikill jafnréttis-
maður að ég kann ágæt-
lega við að orðið maki sé
haft um eiginkonu eða
eiginmann eftir atvikum.
Vil ég á engan hátt við því
amast. Og ekki þarf
makalaust að hafa niðr-
andi merkingu. Við syngj-
um stundum á góðri
stund:
Það liggur svo makalaust Ijómandi á mér,
mér líkar svo vel hvernig heimurinn er.
Mér sýnist allt lífið svo ljómandi bjart
og langar að segja svo dæmalaust margt.
Svo lengi lærir sem
lifir. Jón Pálsson í
Reykjavík fann annan
Garð í þjóðskránni og var
sá fæddur ári fyrr en sá
eini Garður sem ég vissi
um fyrir skömmu.
Núllgrunns-
áætlanagerð
Leiðbeinendur:
Stjórnunarfélag islands efnir til námskeiðs
um NÚLLGRUNNSÁÆTLANAGERÐ í fyrir
lestrasal félagsins að Síðumúla 23 dagana
20., 21. og 22. maí kl. 15—19 alla dagana.
Kynnt veröur aðferö viö gerð fjárhagsáætl-
ana, þar sem áætlunin er tekin til endur-
skoðunar frá grunni og ítarlegur rökstuðn-
ingur færður fyrir öllum þeim útgjöldum sem
áformaö er að stofna til.
Námskeið þetta á erindi til þeirra starfs-
manna sem vinna aö gerö fjárhagsáætlana
hjá ríkisfyrirtækjum, sveitarfélögum og
stærri einkafyrirtækjum.
Skráning þátttakenda og nánari upplýsingar
hjá Stjórnunarfélaginu, sími 82930.
Björn
Friðfinnsson
iögfræðingur
Þórður Sverrisson
viðskiptafræðingur.
anœstunni
Urvalsferdir 1980
23/5 Ibiza 1 vika, 3 vikur, fáein sæti laus.
30/5 Mallorca. Uppselt.
13/6 Ibiza, 3 vikur, nokkur sæti laus.
20/6 Mallorca, 3 vikur, laus sæti.
24/5 London, vikuferð, laus sæti.
FERÐASKR/FSTOFAN
URVAL^^
STURVÖLL SÍMI 26900
VIÐ AUSTURVOLL
EFÞAÐERFRÉTT-
NÆMT ÞÁ ER ÞAÐ í
MORGUNBLAÐINU