Morgunblaðið - 18.05.1980, Page 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. MAÍ1980
Jarðstöðin Skyggnir
í gagnið í lok ágúst:
JARÐSTÖÐIN Skyggnir undir Úlíarsíelli í Mosfells-
sveit verður væntanlejía tilbúin til notkunar síðla
sumars, en nú er unnið af kappi við að ljúka
niðursetningu tækja og prófun. Gerir verktaki ráð fyrir
að afhcnda Pósti og síma stöðina til afnota kringum
mánaðamótin ágúst — september. Af hálfu Pósts og
síma hefur byKKÍngarnefnd fylgst með gangi mála, en
rekstrarnefnd mun síðan taka við daglegri umsjón
stöðvarinnar.
í byKginííarnefndinni eiga sæti Gústaf Arnar yfir-
verkfræðingur tækni- og rekstrardeildar Pósts og síma,
Jón Valdimarsson tæknifræðingur og Jón Þóroddur
Jónsson verkfræðingur, en hann hefur unnið með
verktakanum og kcmur til með að hafa umsjón með
rekstri stöðvarinnar. Blaðamaður Mbl. hitti þá þrjá að
máli nýlega og greindu þcir frá verkefnum þeim, sem
Skyggnir kemur til með að annast og hafði Gústaf
Arnar orð fyrir ncfndarmönnum:
— Hlutverk SkytíKnis er fyrst on
fremst aö auka mötjuleika á síma-
þjónustu milli íslands otí annarra
landa, en sæstrentíirnir Scotice,
milli íslands, Færeyja of; Bretlands,
0)í Icecan, milli íslands os Kanada,
eru nú fullnýttir. Þótt afkastatjeta
þeirra hafi síðustu árin verið aukin
með ýmsu móti þá hefur hún verið
altoörlejía fullnýtt síðustu 2 árin og
því orðið brýnt að fjölga talsíma-
rásum. Það var hægt annað hvort
með því að leggja nýja sæstrengi
eða reisa jarðstöð sem þessa og sú
lausn varð ofan á. Annað hlutverk
Skytígnis er að taka á móti sjón-
varpsefni, en símaþjónustan er að-
alhlutverkið og hefur orðið vart
þess misskilnings að stöðin sé reist
að miklu leyti vegna sjónvarpsins.
Geturðu lýst í stuttu máli
hvernig jarðstöð vinnur?
sem er nokkurs konar sameignar-
félag allra landanna og rekur það
gervihnettina, en hvert land leggur
fram ákveðið fjármagn í hlutfalli
við notkun þess á gervihnettinum.
Einnig má nefna að bilanir eru
auðveldari viðfangs en í sæstreng. I
jarðstöð er allt tvöfalt og tekur
yfirleitt ekki langa stund að skipta
um bilaðan hlut og ólíklegt er að
samband hennar rofni í marga daga
Jarðstoðin Skyggnir i Mosíellssveit verður tilbúin til notkunar síðla
sumars og þarna má sjá hvar skermurinn gapir móti sólinni. Ljósm.
Emilía
en síðan eigi rekstur hennar að
standa undir sér. Það er svolítið
erfitt að segja til um það strax
hvernig verðlagi símtala verður
háttað, en eftir því sem talrásunum
til útlanda fjölgar ættu tekjur
Pósts og síma að fara vaxandi. Það
hlýtur líka að verða stefnan að
arður sá sem jarðstöðin gefur af sér
renni að nokkru til neytenda í
lækkuðum gjöldum, en fyrst í stað
verða þau trúlega óbreytt.
Hvernig er háttað samning-
um við Stóra norræna rit-
símafélagið, hversu stóran
hluta á það í Skyggni?
— Eins og áður kom fram er
samvinna milli Pósts og síma og
Stóra norræna til ársins 1985 um
sæstrengina. Svipuð samvinna gild-
ir einnig um jarðstöðina. Hlutur
þess er kringum 37% af bygg-
ingarkostnaði stöðvarinnar en fé-
lagið fær tekjur samkvæmt samn-
ingi, sem gildir til ársins 1991. Eftir
það verður jarðstöðin algjörlega
eign íslendinga. Viljum við hins
vegar fá fullan umráðarétt yfir
henni fyrr, getum við keypt Stóra
norræna út eftir ársbyrjun 1986.
Alls mun Skyggnir kosta kringum
2,2 milljarða króna.
Hversu mikið sjónvarpsefni
kemur gegnum Skyggni?
— Það hefur aðallega verið talað
um að kaupa daglega fasta frétta-
þætti frá Evrópu, sem sjónvarpið
síðan vinnur úr efni, sem það telur
eiga erindi til okkar. Móttaka
sjónvarpsefnis gengur þannig fyrir
sig, að þegar sjónvarpið hefur keypt
Annast aðallega móttöku símtala
en sjónvarpsefnis eftir þörfum
— I aðalatriðum starfar hún
þannig að hún tekur á móti boðum
eða merkjum frá gervihnetti, sem
staðsettur er yfir miðbaug og fylgir
hann snúningi jarðar og er því
næstum kyrrstæður séð frá jörðu.
Jarðstöð í öðru landi sendir merki
upp í gervihnöttinn, sem berast
síðan til okkar, en merki þessi eru
mjög veik. Loftnet jarðstöðvarinn-
ar tekur við merkjunum, sem síðan
eru mögnuð upp og sérstakur
búnaður gerir síðan kleift að vinna
úr þeim „símtalið". Héðan fara
símtölin niður í Múlastöðina við
Grensásveg, sem verið er að setja
upp, og þaðan í símakerfið í
Reykjavík eða út á land. Með
sjónvarpsefnið gengur þetta svipað
fyrir sig. Gegnum gervihnöttinn er
tekið við merkjum frá jarðstöð í
einhverju ákveðnu landi, sem sjón-
varpið hefur skipti við, sent í
mælaborð í Múlastöðinni og þaðan
eftir sérstakri leiðslu í sjónvarps-
húsið við Laugaveg.
Hvers vegna varð þessi stað-
ur fyrir valinu?
— Eitt af því sem ræður vali
slíkra stöðva er hornið við gervi-
hnöttinn. Gervihnettirnir þrír, sem
við komum til með að geta haft
samband við, eru allir við miðbaug
og því er æskilegt að hafa stöðina
sem syðst, en hornið má ekki vera
undir 10—12 gráðum. Hér er hornið
17,5 gráður. Við höfðum líka sam-
ráð við veðurfræðinga um veðurfar
á þeim stöðum, sem til greina komu
og vógu uppiýsingar þeirra þungt.
Annað sem hefur áhrif á staðarval
er fjarlægð frá byggð og þjónustu,
rafmagni og hversu mikið kostar að
fá landið.
Ilefur Skystínir marga kusti
umfram sæstreng eða var
jarðstóð ódýrari lausn en að
leggja nýja strenRÍ?
— Jarðstöð hefur talsvert marga
kosti fram yfir sæstreng og hún er
líka talin vera ódyrari lausn. Ef við
lítum á kostir.a má t.d. nefna að
sæstrengur hefur aðeins takmark-
aðan fjölda talrása, en við jarðstöð
má sífellt bæta við og hún gefur
líka möguleika á að ná til allra
þeirra landa sem starfrækja svip-
aða stöð og er það mun einfaldara
heldur en að fara um sæstreng og
síðan gegnum miðstöðvar í öðrum
löndum, kannski mörgum. Nú eru
yfir 100 lönd í Intersat—kerfinu,
eins og gerst getur með sæstreng.
Hann getur slitnað, það tekur
kannski marga daga að fá viðgerð-
arskip, síðan getur það ef til vill
ekki athafnað sig þegar á staðinn er
komið og viðgerðin sjálf tekur
nokkra daga. Þess hafa líka verið
dæmi að sæstrengirnir hér hafi
verið bilaðir í fleiri vikur. Þess
vegna er mun meira öryggi í
jarðstöð og þótt hún geti að sjálf-
sögðu orðið fyrir bilunum og
skemmdum, t.d. af völdum náttúru-
hamfara, þá ætti það að vera
sjaldgæft. Nefna má að á þeim 15
árum, sem Intersat—kerfið hefur
starfað hefur nýtni þess verið
99,9%.
Ilvað þolir skermurinn mik-
inn vind?
— Skyggnir er byggður með það
fyrir augum að þola hið mesta
fárviðri. Getur stöðin starfað í allt
að 80 hnúta vindi, sem mundi
samsvara 14 vindstigum. Stýribún-
aður, sem getur verið sjálfvirkur,
stýrir loftnetinu í þá stefnu, sem
gefur mestan merkisstyrk frá
gervihnettinum. Fari vindhraði
hins vegar upp fyrir 80 hnúta
verður að taka stöðina úr notkun og
leggja loftnetið á bakið.
Verður hætt að nota sæsíma-
strengina þegar jarðstöðin
kemst í gagnið eða verða
báðar lciðir notaðar áíram?
— Samningurinn við Stóra nor-
ræna ritsímafélagið gerir ráð fyrir
að í árslok 1985 hætti notkun
sæstrengjanna, enda voru þeir
teknir í notkun á árunum 1961 og
1962 og endingartími þeirra ekki
talinn lengri en 20—25 ár. Næstu
árin verða því bæði sæstrengirnir
og jarðstöðin notuð, en hvað gerist
eftir 1985 er ekki enn Ijóst. Það er
að mörgu leyti erfitt að vera háður
aðeins einni leið með samband við
útlönd og stefna marga landa er að
hafa tvær jarðstöðvar eða hafa
sæstreng líka. Það á eftir að taka
um það ákvörðun hér hvort verður
ofan á. Hins vegar má nefna að enn
er verið að leggja sæstrengi, t.d.
milli Evrópu og Bandaríkjanna svo
þeir eru alls ekki taldir úreltir
ennþá.
Verður mikil breyting á aí-
greiðslu símtala við útlönd
með tilkomu jarðstöðvarinn-
ar?
— Um leið og Skyggnir kemst í
gagnið verður tekinn í notkun nýr
búnaður sem gerir það mögulegt
fyrir símnotendur að hringja beint
til útlanda. Það verður sjálfsagt
aðalbreytingin og við gerum ráð
fyrir því að opna strax beint
samband við Þýzkaland og Suð-
ur—Evrópulönd. í Svíþjóð er verið
að koma upp nýrri stöð og verður
erfitt að komast í samband við
hana fyrr en síðast í október og þá
hin Norðurlöndin um leið og senni-
lega Bretland. Annars verður beina
sambandinu komið á smám saman
til að létta breytinguna. Oft hefur
verið kvartað yfir því á seinni árum
að erfitt væri að hringja hingað frá
Þýzkalandi og öðrum Evrópulönd-
um, en talsverð bót ætti að geta
orðið á því. Það má kannski segja
að breytingin geti komið fram á
símareikningunum, ef mönnum
hættir til að tala of langt þegar
símastúlkurnar koma ekki lengur
inn á línuna og tilkynna tímann.
Verða þá talsímaverðirnir á
„09“ óþarfir eftir að beina
sambandið kemst á?
— Nei, þeir verða ekki óþarfir,
því að margir kjósa að panta símtöl
Byggingarnefnd jarðstöðvarinnar skipa þeir (f. v.): Gústaf Arnar,
yfirverkfræðingur, Jón Þóroddur Jónsson verkfræðingur og Jón
Valdimarsson tæknifræðingur, en þarna standa þeir hjá aðalstjórn-
borðinu í stöðinni sjálfri.
sín gegnum stöðina þótt hægt sé að
hringja beint. Sumum vex það e.t.v.
í augum að hringja beint til útlanda
o.s.frv. þannig að þeirra verður
áfram þörf. Hins vegar minnkar
trúlega álagið á þeim, en það er
hreint ótrúlegt hversu miklu þær
hafa fengið áorkað við erfið skilyrði
og þrengsli og hefur það sýnt sig að
afköst þeirra eru mun meiri en
venjan er í flestum löndum. Vanda-
málið er hins vegar það eitt, að
línurnar anna ekki alltaf álaginu og
þess vegna safnast upp óafgreidd
símtöl og nokkur bið getur orðið.
Þetta ætti hins vegar að hverfa með
jarðstöðinni, hún ásamt sæstrengj-
unum getur annast mun fleiri
símtöl er nú er og því verður hægt
að afgreiða símtöl til útlanda nokk-
urn veginn jafnóðum.
Verða símtöl til útlanda ódýr-
ari?
— Búizt er við því að jarðstöðin
verði rekin með halla fyrstu 2 árin,
eitthvert efni utan frá, lætur það
okkur vita helzt með nokkurra daga
fyrirvara, og þá könnum við hvort
hægt sé að fá rás og mögulegt sé að
taka við efninu. Þetta er hins vegar
hægt með styttri fyrirvara, jafnvel
nokkrum klukkutímum, en markast
af því hvort rás er laus í gervihnett-
inum þegar á þarf að halda. Við
tökum síðan við efninu, sendum það
í mælaborð okkar í Múlastöðinni og
þaðan fer það eftir kapli til sjón-
varpsins, eins og áður er lýst. Fyrst
í stað hefur aðallega verið talað um
þessa fréttaþætti, en það er ekkert
því til fyrirstöðu að taka við
næstum hverju sem er, sem sjón-
varpið kann að óska.
I framhaldi af þessu mætti nefna
að þegar við gengum um húsið var
einmitt verið að sjónvarpa frá útför
Títos. Var þarna kominn hinn
daglegi fréttaþáttur strax um kaffi-
leytið, en útförin hafði farið fram
þann morgun. Hefði því sjónvarpið
getað sýnt þá um kvöldið myndir
frá útförinni og er Ijóst að jarðstöð-
in flýtir hingaðkomu efnis um að
minnsta kosti einn sólarhring.
Skermurinn eða loftnetið er rúm-
ur 31 metri í þvermál og getur hann
snúizt á sérstakri braut, eins og
komið er fram. Stöðvarhúsið sjálft
er eiginlega undirstöður loftnets-
ins, en þar eru hin ýmsu tæki og
búnaður, aðstaða fyrir starfsmenn,
skrifstofuherbergi, fundaherbergi,
viðgerðastofa o.s.frv. En hversu
margir munu vinna við Skyggni?
— Það verða ekki nema 3 menn
hér uppfrá í fastri vinnu, en þeirra
hlutverk er aðallega að fylgjast með
tækjum og gera við það sem þarf.
Eru það símvirkjaverkstjóri og
símvirkjar, sem fengið hafa sér-
staka þjálfun í Bandaríkjunum til
að starfa við slíka stöð. Stöðin
verður í daglegri umsjón verkfræð-
ings, sem í upphafi mun vera hér
verulegan hluta dagsins. Hins veg-
ar verður stöðinni að mestu stjórn-
að frá Múlastöðinni. Þaðan er hægt
að stjórna öllu sem þarf og þess
vegna er ekki gert ráð fyrir að hér
séu starfsmenn nema í venjulegri
notkun stöðvarinnar í dagvinnu.
Starfsmannafjölda verður haldið í
algjöru lágmarki og eru þeir mun
færri en í svipuðum stöðvum er-
lendis. Hins vegar á að fjölga
reynist það nauðsynlegt, en við
viljum frekar byrja með fáa og
bæta við eftir þörfum.
jt