Morgunblaðið - 18.05.1980, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. MAI1980
25
Mannréttindi
fótum troöin
burði við einsflokkskerfi alræð-
isríkja sósíalismans.
Minnihluti þjóða heims og
mannkyns býr við lýðræði og
þegnréttindi, í þeim skilningi
þessara orða, sem við leggjum í
þau. Óþarfi er að fjölyrða um
aðstöðu minnihlutahópa eða
verkalýðsfélaga (verkfallsrétt) í
Ráðstjórnarríkjunum. Eða inn-
limun Eystrasaltsríkja, innrás
Sovétríkjanna í Tékkóslóvakíu,
innrás í Afganistan — eða inn-
byrðis styrjaldir sósíalistaríkja í
Indó-Kína: innrás Kína í Víet-
Nam og Víet-Nam í Kambódíu
o.s.frv. Öll falla þessi reynslu-
dæmi í sama farveg og sama
staðreyndalón.
Lýðræði og mannréttindi eru
ii**
Vesturlandabúum helg arfleifð,
sem þeir vilja standa trúan vörð
um og varðveita til næstu kyn-
slóða. Sú er höfuðforsenda fyrir
tilurð Atlantshafsbandalagsins,
varnarbandalags vestrænna ríkja,
sem tryggt hefur frið og fullveldi
þjóða í okkar heimshluta frá
lokum síðari heimsstyrjaldarinn-
ar. Þá tryggingu frelsis og friðar
þarf að efla en ekki veikja.
Hver var
reynslan af
hlutleysinu?
Þrjár Norðurlandaþjóðir, sem
treystu á hlutleysi til að tryggja
öryggi sitt, voru hernumdar í
síðari heimsstyrjöldinni: Dan-
mörk og Noregur af Þjóðverjum,
Island af Bretum. Það er engin
tilviljun að allar þessar þjóðir eru
nú — reynslunni ríkari — aðilar
að Atlantshafsbandalaginu.
Reynslan af þessari aðild er ótví-
ræð. Varnarsamstaða vestrænna
ríkja hefur tryggt frið í okkar
heimshluta. Ef valdajafnvægið
raskast — ef varnarkeðjan rofnar
— er hættunni boðið heim.
Minnihlutahópur hér á landi
berst gegn aðild íslands að þessu
varnarbandalagi. Til þess hefur
hann bæði skoðanalegan rétt og
aðstöðu í þeirri þjóðfélagsgerð,
sem við viljum varðveita, m.a. með
aðild að þessu bandalagi. Engu að
síður er þessi barátta háð, a.m.k.
að hluta til, á fölskum forsendum.
Táknrænt var er svokallaðir
„hernámsandstæðingar" stóðu að
andmælum í svörtum kuflum og
grímuklæddir. Þeir há sum sé
baráttu sína bak við grímu þjóð-
rækni, friðar og hlutleysis, efalítið
sumir hverjir í góðri trú en
bernsku og raunar hættulegu mati
á staðreyndum umheimsins.
Við erum vopnlaus þjóð í þjóð-
braut milli hins nýja og gamla
heims. Við erum aðilar að varnar-
bandalagi vestrænna ríkja til að
fullnægja frumskyldu hverrar
sjálfstæðrar þjóðar: að tryggja
öryggi sitt. Við teljum fullveldi
okkar og mannréttindum bezt
borgið með samátaki þeirra þjóða,
sem við eigum samleið með um
þjóðfélagsgerð og menningararf-
leifð. Þess vegna samræmist það
þjóðrækni okkar, varðveizlu okkar
á menningararfleifð, þjóðfrelsi,
friði og öryggi að styrkja varnar-
keðjuna í okkar þágu — og
annarra lýðræðisþjóða.
Og það er athyglisvert, og íhug-
unarefni, að fyrst og fremst þeir,
sem vilja þjóðfélagsgerð okkar
feiga, og sjá „þúsund ára ríkið“
gegnum gleraugu „þjóðfélagsbylt-
ingar" fylkja sér undir merki
hinna grímuklæddu í baráttu gegn
íslenzkri Natóaðild, þrátt fyrir
reynsluna af haldleysi hlutleysis í
síðari heimsstyrjöldinni.
Fjóröungur
úr atkvæöi
Fjallandi um mannréttindi og
kosningarétt — og annmarka, sem
þjóðfélagið þarf að þróast frá,
verður ekki komizt hjá að minna á
mismunun í kosningarétti hér á
landi. Frá því að núverandi kjör-
dæmaskipan komst á, árið 1959,
hafa mannfjöldahlutföll kjör-
dæma landsins breytzt svo mjög,
að íbúar Reykjavíkur og Reykja-
nesskjördæmis hafa aðeins fjórð-
ung úr atkvæði miðað við íbúa
hinna fámennari kjördæma. Lengi
hafa menn steininn klappað í tali
um leiðréttingu þessa misræmis.
En nú er enn eitt alþingi á enda —
eða svo gott sem — án þess að
núverandi ríkisstjórn hafi viðrað
þá leiðréttingu. Var þó e.t.v. frek-
ar að vænta einhvers frumkvæðis
ríkisstjórnar vegna þess, að nú-
verandi forsætisráðherra er jafn-
framt formaður stjórnarskrár-
nefndar, sem svo lengi hefur þæft
málið. Satt bezt að segja hlýtur
langlundargeð íbúa þessara kjör-
dæma, eða rúms helmings þjóðar-
innar, löngu að vera þrotið. Þeir
geta ekki látið troða á sér öllu
lengur. — Óvissan í íslenzkum
stjórnmálum er og slík að enginn
veit, hvenær næst verður kosið til
þings. Það er því nauðsynlegt að
koma leiðréttingu fram tafar-
laust.
Allir sanngjarnir menn viður-
kenna hinsvegar að landsbyggðar-
fólk hefur um margt verri hags-
munastöðu en þéttbýlisbúar. Þann
mismun verður að má út án þess
að ganga á mannréttindi á borð
við kosningarétt. Allir eiga að
vera jafnir fyrir lögum og mann-
réttindum. Þar getur enginn til
lengdar unað fjórðungsrétti, enda
vansæmd við að búa.
Benzínverðið
Hverjir eru verðþættir benzíns,
sem hefur hækkað í verði meir en
flestir aðrir útgjaldaliðir almenn-
ings i landinu? — Ekki er úr vegi
að fara ofan í saumana á því
einfalda dæmi, svo ríkulega sem
það snertir flesta þjóðfélagsþegna.
Verð á benzíni, sem nú er kr.
430.-, sundurliðast þannig:
• Tollur og söluskattur
í ríkissjóð .... 156.14 36.3%
• Benzíngjald í Vega-
sjóð ........... 91.36 21.3%
• Kaupverð erlendis
og dreifingar-
kostnaður .... 182.50 42.4%
Hlutur ríkissjóðs og Vegasjóðs í
benzínverðinu er því hvorki meiri
né minni en 57.6%. Þar af ganga
aðeins 21.3% sem benzíngjald til
Vegasjóðs. Ríkissjóður tekur bróð-
urpartinn.
Svo undarlegt sem það er, eru
tollar og benzíngjald skattstofn
fyrir söluskatt! Þannig leggst
skattur ofan á skatt. Þegar
benzíngjald hækkaði um kr. 20.43
um miðjan aprílmánuð sl. hækk-
aði söluskatturinn um kr. 4.80.
Þetta minnir óneitanlega á sölu-
skatt ofan á flutningskostnað vöru
út á land, en þann veg skattleggur
ríkisvaldið vanda fólks í strjál-
býli, vegna hærra almenns vöru-
verðs. Sigurlaug Bjarnadóttir (S)
flutti á Alþingi frumvarp til
niðurfellingar söluskatts af flutn-
ingsgjaldi, enda sú staðreynd, að
vörugjald er hærra úti á landi en í
Reykjavík, óréttlátur gjaldstoín
til söluskatts. Það leysir enginn
vanda mað að auka hann. Senni-
lega verður þetta frumvarp Sigur-
laugar eftir óafgreitt, er stjórnar-
liðar halda í sumarfrí, eftir þing-
lausnir, því miður.
Tekjur ríkissjóðs af benzín-
sköttum eru áætlaðir 29V4 millj-
arður króna 1980. Þetta þýðir 10
milljarða króna hækkun frá 1978,
umfram verðlagsbreytingar. Ekki
ein króna þessa milljarða skatt-
auka rennur til vegaframkvæmda.
Þvert á móti eru framkvæmdir
vegaáætlunar skornar niður.
Islendingar eru vanþróuð þjóð í
vegamálum og eyða milljörðum
króna í haldlítið viðhald malar-
vega, ofaníburð sem regn og vind-
ar bera á burt — og viðhald og
eldsneyti bifreiða, sem við gætum
sparað með því að leggja bundið
slitlag á fjölförnustu þjóðvegi.
Víða kemst fólk ekki leiðar sinnar
á vetrum, jafnvel í neyðartilfell-
um, vegna skorts á uppbyggðum
vegum. Auknar framkvæmdir í
vegamálum eru, ásamt orkufram-
kvæmdum, arðbærasta og jákvæð-
asta verkefni þjóðarinnar sem
bíður úrlausnar.
Ný land-
græðslu-
áætlun
- Þjóðar-
gjöfin
Einn af örfáum vorboðum í
óvissu íslenzkra stjórnmála er
væntanleg ný landgræðsluáætlun
1981—1985. Samkvæmt yfirlýs-
ingu ráðherra er hún nú í vinnslu
og verður lögð fyrir þingflokka og
Alþingi á hausti komanda.
Þjóðargjöfin, sem samþykkt var
til uppgræðslu örfoka lands á 11
alda afmæli íslands byggðar, 1974,
er uppurin. Eftir er einungis að
nýta verðbætur, sem greiddar
verða á þessu ári. — Landgræðslu-
áætlun, sem þjóðargjöfin fjár-
magnaði, miðaðist fyrst og fremst
við það að stöðva hraðfara gróður-
og jarðvegseyðingu nálægt byggð
og ræktun uppblásinna svæða.
Þessi landgræðsla var síðbúin
afborgun af skuld þjóðar við land
— en jafnframt innlegg í gróður-
banka þjóðarinnar.
Landgræðsla og skógrækt, sem
ár trésins minnir á, eru verðug
verkefni. Talið er að aðeins 1%
lands okkar sé nú vaxið skógi.
Sterkar líkur benda hins vegar til
að um þriðjungur landsins hafi
verið klæddur birkiskógi, áður en
eyðing skóga hófst. Skógrækt,
bæði til nytja og yndisauka, á nú
vaxandi fylgi að fagna með þjóð-
inni og er það vel.
Nú fer sumar í hönd og flóra
landsins vaknar af vetrardvala, til
lita og ilms. Vonandi verður
sumarið hagstætt, veðurfarslega
og efnahagslega, ekki sízt þeim
atvinnuvegum, sem háðastir eru
tíðarfari. Þéttbýlisbúar, sem
leggja land undir fót til að kynn-
ast landinu og njóta þess, þurfa að
umgangast náttúru þess af um-
hyggju. Fáar þjóðir eiga betra
land, þrátt fyrir hnattstöðu þess
og þær takmarkanir, sem henni
fylgja. Það á í raun ærinn auð, ef
menn kunna að nota hann. En sá
auður verður ekki leystur úr
læðingi nema með vinnusemi, ár-
vekni, hagsýni — og síðast en ekki
sízt samstöðu gagnvart þeim efna-
hagsvanda, sem ógnar nú rekstr-
arstöðu fyrirtækja og lífskjörum
þjóðarinnar.