Morgunblaðið - 03.06.1980, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 3. JÚNÍ 1980
Ráðsteína
Krabba-
meins-
jélags
íslands
Síðastliðinn föstu-
dag gekkst Krabba-
meinsfélag Islands
fyrir ráðstefnu að
Hótel Loftleiðum um
krabbamein. Rætt var
um nokkra þætti í
starfsemi Krabba-
meinsfélags Islands
og litið til framtíðar-
verkefna félagsins
varðandi leit og rann-
soknir, auk þess sem
skýrt var frá þeim
vonum sem bundnar
eru við nýbyggingu
fyrir krabbameins-
lækningar á Islandi.
Ráðstefnan bar yf-
irskriftina „Hvað get-
um við betur gert“. Er-
indi á ráðstefnunni
fluttu þeir dr. Gunn-
laugur Snædal, for-
maður Krabbameinsfé-
lags íslands, Guð-
mundur Jóhannes-
son, yfirlæknir leitar-
stöðvar Krabbameins-
félagsins, Gunnlaugur
Geirsson, yfirlæknir
frumrannsóknastofu
Krabbameinsfélagsins,
Hrafn Túliníus, yfir-
læknir Krabba-
meinsskrárinnar, og
Þórarinn E. Sveinsson
læknir á Geisladeild
Landspítalans.
Mbl. birtir í dag
þrjú þeirra erinda,
sem flutt voru, þeirra
dr. Gunnlaugs Snæ-
dal, Guðmundar Jó-
hannessonar og
Hrafns Túliníus. Erindi
Þórarins E. Sveins-
sonar og Gunnlaugs
Geirssonar verða birt
síðar í vikunni.
I
Dr. Gunnlaugur
Snædal,
formaður Krabba-
meinsfélags íslands
Nú er liðið á fjórða áratug
síðan krabbameinssam-
tökin skutu rótum hér á
landi. Það var lán þess-
ara samtaka að í upphafi
völdust áhugasamir, bjartsýnir og
duglegir menn til forystu, enda voru
verkefnin næg. Þá ríkti enn vonleysi
og hræðsla við krabbamein sem
sjúkdóm og þurfti því ekki síst á
bjartsýni að halda til að snúa við
biaðinu og hefja sókn gegn krabba-
meini. Það yrði of langt mál að telja
upp allt það sem gert hefur verið en
rétt er þó að rifja upp nokkur atriði.
Mörgum þótti það undarlegt þegar
Krabbameinsfélagið hóf skipulegar
skoðanir á „heilbrigðu fólki". Það
var árið 1957 sem Leitarstöð-A var
komið á fót. Hún var starfrækt sem
almenn leitarstöð fyrir krabbamein
hjá einkennalausu fólki. Frumrann-
sóknir hófust þá um leið enda varð
sú rannsóknaraðferð meðal annars
til þess að ýta leitarstarfi úr vör. Þó
nokkur krabbamein hafi fundist og
auk þess fjöldinn allur af alls konar
kvillum, sem nauðsynlegt var að
kæmu til læknisaðgerða, þá sá félag-
ið sér ekki fært að reka þessa
almennu ieitarstöð lengur en til
1969, enda voru afköst við slíka
almenna leit of lítil. Á tímabili var
starfrækt einnig Leitarstöð-C, sem
hafði það verkefni að rannsaka
nánar þá sem komið höfðu til
rannsóknar í Leitarstöð-A, en voru
með sýrulausan maga. Var þá ein-
göngu leitað að magakrabbameini.
Þessar stöðvar hafa ekki verið starf-
ræktar síðustu árin. Nú hefur stjórn
Krabbameinsfélag íslands ákveðið
að skipa nefnd lækna til að leggja
mat á það hvort ekki' sé orðið
tímabært að hefja aftur rekstur
leitarstöðvar fyrir karlmenn. Er
einkum haft í huga að unnt sé að
greina fyrr en ella krabbamein í
blöðruhálskirtli, endaþarmi og ristli.
Væntum við þess að álit nefndarinn-
ar liggi fyrir í haust.
Árið 1964 var farið að leita
skipulega að krabbameini í leghálsi
og forstigum þess og var stöðin
nefnd Leitarstöð-B. Síðan 1974 hefur
leit að brjóstkrabbameini verið fast-
ur þáttur i þessum hópskoðunum. Ég
vil þó leyfa mér að fullyrða að
árangurinn sem náðst hefur í bar-
áttunni við krabbamein í leghálsi
hefur vakið athygli víða og má
raunar mæla hann í tugum manns-
lífa sem bjargað hefur verið. Varð-
andi brjóstkrabbamein verðum við
að leita nýrra leiða til að ná betri
árangri en þó ber ekki að vanmeta
það sem áunnist hefur.
Leitin að leghálskrabbameini
byggist á skoðun frumsýna. Frá því
leitarstöð-A var komið á fót hefur
Krabbameinsfélagið rekið frumu-
rannsóknastofu í tengslum við leit-
arstöðvarnar, en að sjálfsögðu varð
mikil aukning er Leitarstöð-B hóf
starf sitt, því að leitin byggðist að
verulegu leyti á frumurannsóknum.
Áður styrkti Krabbameinsfélag
íslands rannsóknarfólk til að sækja
menntun sína og starfsþjálfun til
annarra landa, fyrst og fremst hjá
Radiumhospitalet í Ósló, en á því
hefur nú orðið sú breyting að
kennslan fer fram hér. Á síðustu
árum hefur rannsóknarstofan í
auknum mæli tekið við frumusýnum
úr öðrum líffærum en leghálsi, og er
nú svo komið að þetta er eina
frumurannsónastofan sem starfrækt
er hér á Iandi. Er mikilvægt að
rekstur hennar verði tryggður áfram
og könnuð frekari not þessarar
rannsóknaraðferðar við leit að
krabbameini.
Krabbameinsskráin vinnur, eins'
og nafnið bendir til, að skráningu
krabbameina og hefur haldið
nákvæmar skrár yfir fjölda meina
síðustu 25 árin. Úrvinnsla þessara
upplýsinga og annað rannsóknar-
starf hefur þó sífellt verið að aukast
og eru þegar farnar að birtast
athyglisverðar niðurstöður slíkra
rannsókna í þekktum erlendum
fræðiritum. Eins og kunnugt er, þá
býður landið okkar upp á ýmsa
möguleika á þessu sviði sem erlend-
ar vísindastofnanir kunna vel að
meta.
Hér hefur verið minnst á þrjá
stærstu þættina í starfi Krabba-
meinsfélags íslands, þ.e. leitarstarf,
frumurannsóknir og krabbameins-
.. stjórn Krabba
meinsfélags
íslands hefur ákveðið
að skipa nefnd lækna
til að leggja mat á það
hvort ekki sé orðið
tímabært að hefja
aftur rekstur leitar-
stöðvar fyrir
karlmenn.
skráning. En við gerum meira.
Varðandi krabbameinslækningar
má geta þess að félagið vann á
sínum tíma að því, að keypt voru til
landsins almenn geislalækninga-
tæki, en síðar kobolt tæki, sem
reynst hafa hornsteinn í geislameð-
ferð við krabbameini hérlendis. Við
munum stuðla eftir mætti að frekari
uppbyggingu krabbameinslækninga
á Landspítalanum.
En á þessari litlu ráðstefnu okkar
sleppum við þó þeim þætti sem
margir telja að muni, þegar tímar
líða, öðlast meiri sess, en það er
heilbrigftÍ8fræðslan. Krabbameins-
félag íslands hefir á eigin spýtur
tekið að sér slíkt hlutverk í formi
vandaðs tímarits fyrir almenning
„Fréttabréfs um heilbrigðismál",
sem nýtur síaukinna vinsælda. Þar
er fjallað um krabbamein en einnig
önnur svið heilbrigðismála. Krabba-
meinsfélag Reykjavíkur hefur hins
vegar á hendi útgáfu fræðslurita um
krabbamein og sér auk þess um
fræðslu í skólum Iandsins um
krabbamein, ekki síst reykingar. Það
starf hefur borið árangur sem eftir
hefur verið tekið.
Reykjavíkurfélagið hefur einnig
með höndum rekstur Happdrættis
Krabbameinsfélagsins. Á þess veg-
um er nú farið að nota nýtt slagorð
samtakanna sem ég vil benda á, en
það hljóðar svo: „Stuðningur ykkar
er okkar vopn“.
Þessi meitlaða setning minnir á
það að ef við fáum stuðning þjóðar
og þings munum við geta beitt þeim
vopnum sem tiltæk eru í baráttunni
við krabbameinið. Á hvern hátt við
getum barist mun koma fram í
ræðum manna á ráðstefnunni sem
við hér sitjum.
Hrafn
Tulinius,
yfirlæknir Krabba-
meinsskrárinnar
Faraldsfræði er fræðigrein
sem fjallar um orsakir
sjúkdóma, með það fyrir
augum að koma í veg
fyrir þá. Hér er átt við
orsakir í víðri merkingu, ekki bara
beinar orsakir heldur einnig alla þá
orsakaþætti sem hafa áhrif á hve-
nær og hjá hverjum sjúkdómurinn
kemur fram. Krabbameinsfélagið
hefur frá upphafi haft það á stefnu-
skrá sinni að láta rannsaka gang
krabbameina hér á landi. Með því
vill félagið leggja sitt af mörkum til
að afla þekkingar á orsökum krabba-
meina. Því var þegar á fyrstu árum
félagsins hafin söfnun upplýsinga
um krabbameinssjúklinga og árið
1954 hófst starf Krabbameinsskrár-
innar á skipulegan hátt. Þá var
aðeins áratugur liðinn síðan fyrsta
krabbameinsskráin sem nær til
heillar þjóðar hóf starfsemi sína, en
það var í Danmörku.
Á þeim árum sem íslenska
Á þeim árum
sem íslenzka
krabbameinsskráin
spannar hefur heild-
artíðni krabbameina
breyst óverulega, þó að
um lítils háttar aukn-
ingu sé að ræða. Breyt-
ingar varðandi krabba-
mein í einstökum
líffærum eru þó mun
meiri, aukning í sum-
um, en minnkun _ «
í öðrum. 7/