Morgunblaðið - 14.01.1982, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. JANÚAR 1982
Offita er orðin ískyggilega al-
geng hér á landi og langoftast er
um að kenna röngu mataræði. Að
áliti lækna er offita einhver al-
mesti sjúkdómsvaldur. Þarna
þarf aö taka í taumana.
Aðsókn
Mjög mikil aðsókn er að hælinu
og er margra mánaða bið eftir
íslensk heilsulind
„Gósenland fyrir
sjúklinga, sem þjást
af offitu, gigtarsjúk-
dómum og eftir erfið-
ar skurðaðgerðir. “
-eftir Hebu A.
Œafsson og
Pál Agústsson
Undanfarnar vikur höfum við
hjónin dvalið á heilsuhæli NLFI í
Hveragerði, annað eftir skurðað-
gerð en hitt vegna gigtarsjúk-
dóms. Er skemmst frá því að
segja að dvöl okkar þarna var í
alla staði hin ánægjulegasta og
höfðum við af henni mikið gagn
heilsufarslega séð. Við teljum að
þetta sé heilsuhæli á heimsmæli-
kvarða þótt eitthvað skorti
kannski á um gæði húsakynna í
eista hiuta hælisins.
Umönnun og meðferð
Undir stjórn læknanna ísaks
Hallgrímssonar og Þórhalls
Ólafssonar fá sjúklingar marg-
víslega meðferð eftir eðli sjúk-
dómsins, svo sem leirböð, skipti-
böð, ljósböð, handnudd og
vatnsnudd, auk allskonar æfinga
sjúkraþjálfa svo eitthvað sé nefnt.
Ágætur æfingasalur er með fjölda
tækja til lið- og þrekæfinga. Tvær
góðar sundlaugar mismunandi
heitar til uppmýkingar og sund-
iðkana og gufubaðstofa. Sjúkra-
þjálfar eru margir og kunna fag
sitt vel. Hjúkrunarlið er allt með
ágætum og er vakt allan sólar-
hringinn.
Maturinn
Pálína Kjartansdóttir og eld-
húslið hennar sér um matargerð.
Eingöngu er um jurtafæðu að
ræða og er allur matur bæði ljúf-
fengur og góður, föt fagurlega
skreytt og matborð bæði lystugt
og girnilegt. Hægt er að borða sig
pakksaddan án þess að um hættu
á aukakílóum sé að ræða, lang-
flestir léttast og sumir um mörg
kg. Þeir sem vilja grenna sig fara
á bakkaf?eði (lítill skammtur) og
sé um verulega fitu að ræða fer
fólk á glasafæði (eingöngu vökvi)
um 2—3 vikur.
Hangikjöts-, sviða- og slátursát
íslendinga var réttlætanlegt
hérna áður fyrr vegna kulda og
erfiðisverka, en nú er örugglega
óhætt að takmarka verulega
neyslu þessara rétta, en auka í
þess stað neyslu ávaxta og
grænmetis.
Heilsuhæli NLFÍ í Hveragerði.
T
Norrænu vísindanámskeiðin:
Styrkir til vísindanámskeiða,
rannsóknardvalar og vísindafunda
llerdís Þorvaldsdóttir sem frú Orban og Margrét Guðmundsdóttir sem
Mýsla, mjálmast á.
Mýsla á litla sviðinu
Leíklíst
Ólafur M. Jóhannesson
Frá því árið 1972 hefur verið
veitt fé á menningarfjárlögum
Norðurlanda til þess að standa
straum af kostnaði við norræn
námskeið í ýmsum greinum
vísinda. Þessi starfsemi nefn-
ist norrænu vísindanámskeið-
in, „Nordiska forskarkurser".
Hugmyndin með þessari fjár-
veitingu er að með sameigin-
legu átaki geti Norðurlöndin
staðið fyrir námskeiðum í
ýmsum vaxtarbroddum vís-
inda með því að safna saman
norrænum rannsóknarmönn-
um þar sem aðstæður eru
heppilegar og fá þangað fær-
ustu sérfræðinga og kennara
utan úr heimi til leiðbeininga
og umræðu. Þessi námskeið
standa venjulega 8—15 daga
og eru þátttakendur um 15 til
30. Yfirleitt er greiddur allur
kostnaður þátttakenda og
kennara bæði ferða- og dval-
arkostnaður. I nokkrum tilvik-
um hefur verið innheimt
þátttökugjald, en þó aðeins ör-
fá hundruð króna og eru
ákvæði um að slíkt gjald verði
að vera hið sama fyrir alla,
þannig að ekki skapist að-
stöðumunur vegna búsetu.
Stjórn norrænu vísindanám-
skeiðanna er skipuð níu
mönnum auk ritara. Fulltrúi
Islands fyrstu þrjú árin var
prófessor Þorbjörn Sigur-
geirsson, en frá 1975 hefur
Örn Helgason, dósent gegnt
þessu starfi og er hann núna
jafnframt formaður stjórnar-
innar.
Árlega eru haldin um tutt-
ugu námskeið og árið 1982 er
fé til námskeiða um 3,2 millj-
ónir danskra króna. Af þeim
200 námskeiðum sem haldin
hafa verið frá því að fyrst var
veitt fé til starfseminnar, hafa
5 verið haldin hér á landi. Hið
fyrsta var í læknisfræði árið
1974. Þá var námskeið í jarð-
fræði árið 1976 sem jarðfræð-
ingarnir Guðmundur Sig-
valdason og Karl Grönvold
höfðu umsjón með. Þetta nám-
skeið nefndist „Samband mell-
an geokemi och geologisk-
geotektonisk miljö för recenta
och áldre bergarter". Árið
1977 var námskeið í stærð-
fræði undir umsjón prófessors
Eggerts Briem og var við-
fangsefnið þar „Harmonisk
analys". Þá sáu dósentarnir
Haraldur Ólafsson og Þor-
björn Broddason um námskeið
í félagsfræði árið 1979 og
nefndist það „Fiskerisocio-
logi“. Loks var á síðasta sumri
námskeið í málvísindum,
„Spráklig databehandling",
undir stjórn Baldurs Jónsson-
ar, dósents. Yfir eitt hundrað
erlendir vísindamenn hafa
sótt þessi námskeið og komust
færri en vildu. Um þátttöku
Islendinga í námskeiðum á
hinum Norðurlöndunum eru
ekki til nákvæmar tölur en
ekki er fjarri lagi að talan 150
gefi rétta mynd af henni.
Næsta sumar verða alls 17
námskeið á vegum sjóðsins í
ýmsum greinum vísinda. 6
þeirra má telja til hug- og fé-
lagsvísinda, 4—5 má telja til
líffræði og læknisfræði, 4—5
til raungreina og tækni og
2—3 eru á sviði landbúnaðar-
fræða. Bæklingur sem veitir
nánari upplýsingar um nám-
skeiðin, viðfangsefni þeirra,
stað og tíma ásamt umsóknar-
fresti liggur frammi á skrif-
stofu Háskóla íslands, en auk
þess mun Rannsóknaráð ríkis-
ins og skrifstofa Landlæknis
sjá um dreifingu til viðkom-
andi stofnana.
Fyrir þremur árum ákvað
norræna ráðherranefndin að
fela stjórn vísindanámskeið-
anna tvö ný viðfangefni. Ann-
ars vegar átti hún að úthluta
ferða- og dvalarstyrkjum til
einstaklinga vegna rann-
sóknadvalar innan Norður-
landa, svo nefndir „Nordiska
forskarstipendier" og hins
vegar skyldi hún úthluta
styrkjum til vísindafunda,
„Nordiska forskarsypmosier".
Rannsóknastyrkirnir eru
veittir einstaklingum á rann-
sóknastofnunum til rann-
sóknadvalar annars staðar á
Norðurlöndum í 2—12 mánuði.
Styrkupphæðin er 3500 d.kr. á
mánuði auk greiðslu á ferða-
kostnaði. Þá er gert ráð fyrir
að styrkþegi haldi launum
heima fyrir á meðan á dvöl-
inni stendur. Upphæð sú sem
er til úthlutunar á næsta ári
er um 990 þúsund d.kr. Af 147
styrkþegum til þessa hafa 8
íslendingar hlotið styrk.
Til vísindafunda verða veitt-
ar á næsta ári 796 þúsund d.kr.
Úthlutun þessa þáttar hefur
valdið nokkrum erfiðleikum.
Annars vegar er upphæðin til
úthlutunar aðeins dropi í haf-
ið, þegar hafður er í huga
fjöldi og stærð umsókna og
hins vegar eru vinnureglur
sem stjórninni eru settar
nokkuð óljósar, þannig að
henni hefur reynst erfitt að
gera þessu viðfangsefni skil
eins og hugur hefur staðið til.
Alls hefur verið úthlutað
styrkjum til 52 funda, þar af
til fjögurra hér á landi.
Nýlega er kominn út bækl-
ingur vegna styrkumsókna
fyrir árið 1982. í honum eru
eyðublöð og leiðbeiningar fyrir
alla þá þrjá þætti sem hér
hafa verið nefndir. Þennan
bækling er einnig unnt að fá á
skrifstofu Háskólans.
Umsóknarfrestur um dval-
arstyrki og vísindafundi er
tvisvar á ári, 1. febrúar og 1.
október. Þessar umsóknir eru
síðan afgreiddar um það bil 40
dögum síðar. Þeir sem hins
vegar hyggja á námskeiðahald
sumarið 1983 þurfa að senda
inn umsókn fyrir 1. febrúar
1982. Ákvörðun um námskeið-
in er síðan tekin á fundi í ág-
ústmánuði að fenginni umsögn
sérfróðra aðila. Þeir sem vald-
ir verða hafa því síðan um það
bil eitt ár til að undirbúa nám-
skeið í smáatriðum.
Höfundur: István Örkéný
Þýðing: Karl Guðmundsson og
Hjalti Kristgeirsson
Lýsing: Páll Ragnarsson
Leikmynd og búningar: Sigurjón
Jóhannsson
Leikstjórn: Benedikt Árnason
Mér hefur ætíð fundist leika
skemmtilega framandi seið-
magnað andrúmsloft um fjalir
neðra sviðsins í Þjóðleikhúsinu.
Það er eins og skolist inn á þetta
litla svið verk frá fjarlægum
heimshornum jafnvel alla leið
frá Japan. Og nú í ársbyrjun
áttatíu og tvö berst þangað verk
frá Ungverjalandi. Hvað vitum
við annars hér á Fróni um það
merka land? Er Ungverjaland í
hugum okkar annað en skiki í
Mið-Evrópu hulinn bak við
ógagnsætt járntjald? Þurfum
við ekki að fletta upp í sögubók-
um til að gera okkur grein fyrir
að ekki er lengra en um síðustu
aldamót að höfuðstaður Ung-
verjalands, Búdapest, var heims-
þekkt menningarmiðstöð. Hún
var annar nafli Austurríska
keisaradæmisins, hinn var Vín.
En Vínarbúar litu á þessum
tíma upp til Búdapest, en Búda-
pestbúar dáðu aftur París. Enda
búlivarðarnir í Búdapest stráðir
útikaffihúsum að franskri fyrir-
mynd.
Það er þessi löngu horfni
kaffiilmur af útiveitingastöðun-
um í Búdapest sem mér fannst
leggja að vitum mínum er ég
horfði á verk ungverska skálds-
ins István Örkéný, Kisuleik, á
litla sviði Þjóðleikhússins sið-
astliðið fimmtudagskvöld. Mér
fannst ég greina bakvið harm-
sögu Frú Orban, sem á gamals
aldri leitar eftir ástarævintýrum
unglingsskeiðsins með hrapal-
legum afleiðingum — aðra og
dýpri harmsögu. Mér virtist frú
Orban vera ósköp venjuleg kona
sem leitast við að lifa í nútíman-
um en töfrar hinnar glæstu for-
tíðar þegar Austurrísk-ung-
verska keisaradæmið var og hét,
halda henni í járngreipum. Hún
finnur í genginni frægð óperu-
söngvarans Viktors þetta segul-
magn sem hún í senn gefur sig á
vald og hræðist. Viktor stendur
traustum fótum á móður jörð og
lætur sig hafa það að syngja
fyrir kvenfélag Búnaðarsam-
bandsins enda með lungna-
þembu. Slíkan ruddaskap þolir
afkvæmi Austurríska keisara-
dæmisins ekki og hún leitar aft-
ur og aftur til holdtekju hinnar
fáguðu fortíðar systur sinnar,
Gízu.
En kaldur og nístandi veru-
leikinn þrýstir á. Holdtekja hins
kommúniska þjóðskipulags,
Mýsla, er til staðar, líkt og kött-
ur sem smýgur milli stafs og
hurðar. Þörf frú Orban fyrir fé-
lagsskap og snertingu við um-
hverfið neyðir hana til sam-
skipta við Mýslu, samskipta sem
eru á næsta frumstæðu sviði og
stjórnast nánast af innkirtlun-