Morgunblaðið - 14.01.1982, Qupperneq 21

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. JANÚAR 1982
21
verkefna víðar en í fiskveiðun-
um, þar sem það minnkar þrýst-
ing á fjölgun veiðiskipa og dreg-
ur úr hættu á ofveiði.
Nýting orkulinda
íslenska þjóðin stendur nú á
tímamótum í atvínnumálum. Hún
á að baki mörg stórverkefni allt
frá því að uppbygging sjávarút-
vegsins í nútímahorf hófst í byrj-
un aldarinnar. Auðæfi þjóðarinn-
ar, sem fólgin eru í fiskstofnum og
landgæðum hafa verið undirstaða
atvinnuuppbyggingar fram að
þessu en aðeins lítill hluti þeirra
auðlinda, sem þjóðin á í vatnsföll-
um og jarðvarma hefur verið
virkjaður. Nú er þörf stórhuga
framkvæmda í orkumálum og
blasa við aðkallandi verkefni við
stórvirkjanir á Norðurlandi, Aust-
urlandi og Suðurlandi. Jafnframt
þarf að hyggja að byggingu virkj-
ana á Vesturlandi og Vestfjörðum
með tilliti til rekstraröryggis
orkukerfisins. Slík stórhuga virkj-
unaráform eru forsenda þess að
landið allt verði áfram byggt.
Það aðgerðarleysi sem ríkt hef-
ur á þessu sviði stefnir lífskjörum
þjóðarinnar í framtíðinni í voða.
Sjálfstæðisflokkurinn telur að
næsta stórátak þjóðarinnar í at-
vinnumálum eigi að vera að
byggja upp stóriðju, sem geti
beint og óbeint staðið undir at-
vinnu a.m.k. helmings þess fjölda
fólks, sem bætist við á vinnumark^
aði á næstu tveimur áratugum. I
þessu skyni verði unnið að því að
koma á fót þremur til fjórum nýj-
um stóriðjuverum, einu á Suður-
landi, einu á Austurlandi og einu
til tveimur á Norðurlandi. Auk
þess verði stóriðjuverin í
Straumsvík og á Grundartanga
stækkuð sem fyrst. Síðan munu
fylgja á eftir nýjar virkjanir af
svipaðri stærð til að tryggja hag-
kvæmustu rekstrareiningar stór-
iðjuveranna og þegar þessu marki
hefur verið náð verður um það bil
helmingur af hagkvæmasta vatns-
afli landsins beislaður.
Við iðjuverin má ætla að yfir
3000 manns gætu fengið vinnu
fyrir næstu aldamót og svipaður
fjöldi við uppbyggingu þeirra og
við virkjunarframkvæmdir, eða
samtals um 6000 manns. Jafn-
framt mundi þessi undirstöðu-
starfsemi auka atvinnu á öðrum
sviðum efnahagslífsins um a.m.k.
9000 mannár, þannig að af þessu
gæti leitt beint og óbeint a.m.k.
15.000 ný störf hér á landi, af um
25.000 manna áætlaðri fjölgun á
vinnumarkaði á þessu tímabili.
Framkvæmdahraði miðist fyrst
og fremst við atvinnuþörf þjóðar-
innar og byggðaáætlanir. Með
þessu vill Sjálfstæðisflokkurinn
hefja nýja sókn í virkjunarmálum
og beita sér fyrir uppbyggingu
stóriðjuvera sem getur orðið vaxt-
arbroddur atvinnuuppbyggingar
um land allt.
Sjálfstæðisflokkurinn telur að
ákvarðanir um eignaraðild íslend-
inga að iðjuverum svo og sam-
starfssamningar um önnur atriði
eigi að ráðast af eðli hvers máls
fyrir sig og aðstæðum á hverjum
tíma. Af hans hálfu koma því til
greina margvíslegir kostir að
þessu leyti.
Nýting vatnsorkunnar og upp-
bygging stóriðju er tvímælalaust
eitthvert stærsta verkefni sem
þjóðin hefur tekist á hendur og
það mun væntanlega standa yfir í
a.m.k. hálfa öld. Koma verður
stóriðjumálunum í öruggan farveg
til frambúðar á vegum þingkjör-
innar nefndar, sem hefur þetta
verkefni með höndum.
Nefndin þarf m.a. að kynna
málið rækilega innanlands og
utan, safna upplýsingum um
framleiðslugreinar, tækni, mark-
aði og einstök fyrirtæki, athuga
staðsetningu, móta heildarstefnu,
samræma undirbúning virkjana,
gefa stjórnvöldum ráð og síðast en
ekki síst að hafa frumkvæði um
samninga við erlend fyrirtæki,
virkjunaraðila og aðra innlenda
aðila sem við sögu koma.
Kanna þarf til hlítar hvort
vinnanleg olía sé á yfirráðasvæði
íslands.
í tilefiii skýrslu frá Mat-
vælarannsóknum ríkisins
Eftir Þörhall Hall-
dórsson framkv.stj.
heilbrigðiseftirlits
Reykjavíkurborgar
Birting Matvælarannsókna
ríkisins á niðurstöðum rannsókna
á vatni og öðrum neyzluvörum í
fyrri viku hafa eðlilega hlotið
verulega umfjölluní fjölmiðlum
síðustu daga.
Þar eð ég tel að nokkur brögð
hafi verið að því að af niðurstöð-
um þessum hafi verið dregnar
hæpnar, jafnvel rangar ályktanir,
vildi ég af því tilefni ræða örfá
atriði er málið varða.
Af sumum fjölmiðlum mætti
ætla að heilbrigðiseftirlit væri
fyrst og fremst fólgið í töku sýna
og rannsóknum á þeim. Enda þótt
slík sýnataka sé vissulega þýð-
ingarmikið hjálpartæki við fram-
kvæmd heilbrigðiseftirlits, koma
fleiri þættir til, ekki þýðingar-
minni. Athugun á staðnum eða
svokölluð vettvangskönnun gefur
upplýsingar um hvernig er með
matvælin farið, hitastig þeirra
(kæld í +4°C eða minna eða haldið
nægjanlega heitum, +60°C eða
meira), ástand hráefnis, umgengni
á staðnum, þrif tækja og áhalda
og snyrtimennska starfsfólks við
störf sín svo nokkuð sé nefnt.
Þannig var 1981 farið í ca. 3500
eftirlitsferðir í ca. 600 matvæla-
fyrirtæki í Reykjavík og þar tekin
til rannsóknar ca. 2600 sýni.
Annað atriði sem hafa ber hug-
fast þegar túlkaðar eru niðurstöð-
ur sem þessar, eru forsendur sýna-
tökunnar. Hvaða reglum var fylgt
við töku sýnanna og hvað lá til
grundvallar þá er ákveðið var að
taka sýni hjá einum framleiðanda
fremur en öðrum, eða af þessari
vörutegund en ekki hinni?
Eðli málsins samkvæmt hlýtur
það að vera hlutverk heilbrigðis-
eftirlits að leitast við að taka sýni
af þeirri vöru sem ætla má að sé
téleg eða hafi lítið geymsluþol, og
setja fram kröfur um endurbætur.
Auk þess eru tekin sýni af handa-
hófi, án þess að fyrir liggi grunur
um að varan sé léleg. Við þetta
hafa starfshættir heilbrigðiseft-
irlitsins í Reykjavík verið miðaðir
frá byrjun.
Ekki má skilja orð mín svo að
birting á skýrslum Matvælarann-
sókna ríkisins hafi ekki verið fylli-
lega tímabær, þvert á móti er hún
gagnleg og í skýrslunum er mikill
fróðleikur. Þær sýna að mínu mati
m.a. að hluti af okkar neyzluvör-
um er lélegur og þarf verulega að
batna. Undirstrika ber að hér er
fyrst og fremst um tilteknar vöru-
tegundir að ræða, því niðurstöður
sem þessar segja ekki almennt til
um gæði þeirra neyzluvara sem á
boðstólum eru.
Þessi staðreynd er áréttuð á
fleiri en einum stað í skýrslu Mat-
vælarannsókna ríkisins.
Þá skal einnig lögð áherzla á að
enda þótt vara sé metin ósöluhæf
er ekki þar með sagt að hún sé
skaðleg til neyzlu. Fjöldi sýna
vegna gruns um matareitrun er
óverulegur hluti af heildarsýna-
fjöldanum á ári hverju.
En er ástandið þá ekki bara
gott? Nei, því miður er það alls
Þórhallur Halldórsson
ekki. Enn þann dag í dag er með-
ferð neyzluvara hér á landi veru-
lega áfátt hjá of mörgum fram-
leiðendum og seljendum. Það er
einnig staðreynd að of margir
vinna að matvælaframleiðslu og
við dreifingu, sem hvorki hafa til
þess þekkingu né þrifnaðarkennd.
Þá er meðferð viðkvæmra mat-
væla í flutningum milli landshluta
oft slæm og hitastig í kjötvinnslu-
stöðvum og öðru húsnæði þar sem
unnið er við þess háttar neyzlu-
vörur yfirleitt of hátt. Þannig
mætti halda áfram að nefna mörg
dæmi.
Oft hefur á það verið bent að við
séum hér á landi blessunarlega
laus við marga þá búfjársjúkdóma
sem önnur lönd þurfa að glíma við
og eiga því kjötvörur að þessu
leyti að vera' góð og örugg fæða
þegar á borð neytandans er komið.
Svipað mætti segja um fiskaf-
urðirnar. Öll skilyrði ættu að vera
fyrir hendi til að framleiða og
selja héðan fiskafurðir í hæsta
gæðaflokki, en er það tilfellið í
dag?
Fregnir síðustu daga af sókn
Kanadamanna og bættri stöðu
þeirra á fiskmarkaði Bandaríkj-
anna, hljóta að vera okkur alvar-
legt íhugunarefni.
Fram hefur komið í fjölmiðlum
að á næstunni taki til starfa holl-
ustuvernd ríkisins. Stofnunar
þessarar bíða mörg þýðingarmikil
verkefni. Eitt brýnasta verkefnið
verður að mínu mati samræming
og samstilling þeirra aðila og
stofnana sem starfa að heilbrigð-
is- og gæðaeftirliti neyzluvara og
hverskonar hollustuháttamálum.
Þar þarf sannarlega víða að taka
til hendi.
Eftirlitsaðilar eru of margir,
verksvið þeirra óljós og samvinna
er af skornum skammti. Þá er
löggjöf er varðar málaflokka
þessa í mörgum tilvikum úrelt eða
óljós og skortur á sérþjálfuðu
starfsliði er tilfinnanlegur. Nauð-
synlegt er að góð samvinna takist
með fulltrúum atvinnugreina
landsins og starfsfólki þeirra ann-
arsvegar og opinberum eftirlitsað-
ilum hinsvegar til lausnar aðsteðj-
andi vandamálum. Ein deildar-
skipt stofnun ætti að hafa meiri
möguleika til þess að svo megi
verða, fremur en margar sjálf-
stæðar ríkisstofnanir með lítilli
sem engri samvinnu sín á milli.
fram-
greiðslu
Uppsagnir á kauptryggingu starfsfólks f fiskvinnslu:
Fastafólk með börn á
færi fær jafnvel meiri
- segir í frétt frá Sambandi fiskvinnslustöðvanna
SAMBANI) fiskvinnslustöðva innan
Vinnuveitendasambands íslands
sendi nýlega frá sér eftirfarandi
fréttatilkynningu þar sem meðal
annars segir, að allir, þar á meðal
forsvarsmenn verkalýðsfélaga, hafi
viðurkennt að fiskvinnslan eigi nú
við verulega rekstrarerfiðleika að
stríða. Bent er á að við uppsagnir
kauptryggingar færist launagreiðslur
úr verkefnalausum fyrirtækjum til
atvinnuleysistryggingasjóðs. Fyrir
fastafólk í fiskvinnslu hafi uppsagn-
irnar ekki skaða í för með sér og
þeir, sem hafa börn á framfæri, fái
jafnvel meiri greiðslu, en verið hefði
ef ekki hefði verið gripið til upp-
sagna.
Frétt Sambandsins fer hér á
eftir:
Vegna þeirrar umræðu sem
fram hefur farið um uppsagnir á
kauptryggingarsamningum verka-
fólks í fiskvinnu þykir Sambandi
fiskvinnslustöðvanna ástæða til
að taka eftirfarandi fram:
Heimild til uppsagnar starfs-
fólksvið líkar aðstæður og fisk-
vinnslan nú býr við nær til allrar
atvinnustarfsemi, en ekki einungis
fiskvinnslu, og styðst við lög nr. 19
frá 1979. í 3. grein þeirra laga seg-
ir m.a.:
„Nú fellur niður atvinna hjá at-
vinnurekanda, svo sem vegna þess
að hráe'fni er ekki fyrir hendi hjá
fiskiðjuveri, upp- og útskipunar-
vinna er ekki fyrir hendi hjá
skipaafgreiðslu, fyrirtæki verður
fyrir ófyrirsjáanlegu áfalli, svo
sem vegna bruna eða skiptapa, og
verður atvinnurekanda þá eigi
gert að greiða bætur til launþega
sinna.“
Verkafólk í fiskvinnu hefur því
ekki lakari rétt að þessu leyti, en
verkafólk sem starfar við aðrar
atvinnugreinar.
Vegna yfirstandandi verkfalls
sjómanna berst ekki hráefni til
fiskvinnslufyrirtækja og þau
verða verkefnalaus. Væri verka-
fólk áfram á launaskrá fyrirtækj-
anna fengi það að sjálfsögðu ein-
ungis greidd dagvinnulaun þar
sem starfsemin liggur niðri. Bón-
usgreiðslur féllu að sjálfsögðu
niður þar sem þær eru greiðsla
fyrir afköst. Með því að segja upp
kauptryggingarsamningum losna
fyrirtækin undan því að greiða
laun þegar ekkert er framleitt.
Allir, þar á meðal forsvarsmenn
verkalýðsfélaga, hafa viðurkennt
að fiskvinnslan á nú við verulega
rekstrarerfiðleika að stríða. Upp-
sagnirnar eru einungis gerðar í
því skyni að ekki aukist enn á
þann vanda sem fyrir er, með
ófyrirsjáanlegum afleiðingum, og
falla sjálfkrafa úr gildi um leið og
vinnsla getur hafist að nýju.
Það fólk, sem nú hefur verið
sagt upp, á hins vegar rétt á
greiðslum úr atvinnuleysistrygg-
ingasjóði frá og með fyrsta degi
eftir að uppsögn tekur gildi. Þeir
sem unnið hafa fulla vinnu fá kr.
253,50 á dag úr sjóðnum, en það
svarar til launa samkvæmt 8.
flokki eftir 4 ár, sem er sá launa-
flokkur sem almenn fiskvinna er
greidd eftir. Auk þessarar greiðslu
á fólk rétt á kr. 10,15 á dag fyrir
hvert barn. Það sem í raun gerist
við uppsagnir fiskvinnslufólks er
því það, að launagreiðslur færast
úr verkefnalausum fyrirtækjum
til aðila, sem samið hefur verið
um að mæti áföllum sem þessum,
og atvinnurekendur greiða til þ.e.
atvinnuleysistryggingasjóðs.
Uppsagnir kauptryggingar-
samninga meðan hráefnisskortur
varir hefur því ekki í för með sér
skaða fyrir fastafólk í fiskvinnu
og fá þeir, sem hafa börn á fram-
færi jafnvel meiri greiðslu, en ver-
ið hefði, ef ekki hefði verið gripið
til uppsagna.
í viðtölum fjölmiðla við verka-
fólk í fiskvinnu vegna þess
ástands, sem nú hefur skapast,
hefur nokkuð verið rætt um laun
fiskvinnslufólks. Þær tölur, sem
nefndar hafa verið, eru nær und-
antekningarlaust einungis taxta-
kaup fyrir dagvinnutíma. Það er
nú fyrir almenna fiskvinnu kr.
31,69 á klst. m.v. hæsta starfsald-
ur. Hins vegar hefur þess ekki ver-
ið getið hve mikið bónus hækkar
þessi laun. Samkvæmt upplýsing-
um, sem fram koma í Fréttabréfi
Kjararannsóknarnefndar, gáfu
bónusgreiðslur á fyrri helmingi
síðasta árs frá 35% og upp í 50%
álag á tímakaup hjá verkakonum
og frá 30% og upp í 40% álag á
tímakaup hjá verkamönnum. Ef
auk þess er tekið tillit til eftir-
vinnu og næturvinnu voru greidd
laun allt að 55% hærri en hreint
taxtakaup. Af þessu ætti að vera
ljóst að raunveruleg kjör verka-
fólks í fiskvinnslu, þegar vinnsla á
sér stað, eru verulega betri en
kauptaxtar einir sér segja til um.
Leiðrétting
í GREIN Ævars R. Kvarans í Mbl.
laugardaginn 9/1 sl., sem bar
nafnið „Övæntir gestir á jörðu“,
féll niður lína í 2. dálki á óheppi-
legum stað. Þar stóð: „... hvernig
menn geta orðið stórauðugir og
áhrifamiklir, svo að segja á svip-
stundu, ef beitt sé þeim aðferðum,
sem viðkomandi gúrú einn þessir
svikarar upp vefjarhött...“ Hér
hefur fallið niður lína. Þetta á að
vera þannig: „... ef beitt sé þeim
aðferðum, sem viðkomandi gúrú
einn býr yfir. Stundum setja þessir
svikarar upp vefjarhött...“
Morgunblaðið biðst velvirðingar
á þessum mistökum.