Morgunblaðið - 28.03.1982, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. MARZ 1982

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baidvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 110 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 7 kr. eintakiö.
á landi eru Sovétríkin nær ein-
ráð og þessir yfirburðir bætast
við þá verulegu yfirburði, sem
Sovétríkin hafa alla tíð frá
stríðslokum haft í öllum öðrum
tegundum vopnabúnaðar." Sem
svar við þessu forskoti Sovét-
manna í kjarnorkuvopnum í
Evrópu ákvaðu Atlantshafs-
bandalagsríkin 1979 að koma
fyrir í Evrópu bandarískum
kjarnorkueldflaugum og hvetja
jafnframt til afvopnunarvið-
ræðna um takmörkun á Evr-
ópukjarnorkuvopnunum. Þær
hófust í Genf 30. nóvember sl,
en 18. nóvember gerði Ronald
Viðhorf í öryggismálum
ví sést stundum slegið
fram, að NATO sé orðið
fórnarlamb eigin velgengni: sú
staðreynd, að Atlantshafs-
bandalagið hefur í svo mörg ár
komið í veg fyrir stórstyrjöld,
hafi leitt til þess, að ný kynslóð
beggja vegna Atlantshafs sjái
ekki eins mikla þörf og eldri
kynslóðir fyrir fjárveitingum
til varnarmála auk þess sem
hin nýja kynslóð sé ekki eins
sannfærð um nauðsyn slíks
varnarbandalags.
En hugsandi Vesturlandabú-
ar vita, að enn er hættan mikil.
Skriðdrekaherdeildir Sovét-
manna eru til taks við landa-
mæri Vestur-Þýskalands; floti
Sovétríkjanna stækkar jafnt
og þétt og kafbátar þeirra geta
hvenær sem er ógnað skipum á
leið yfir Atlantshaf; sovéskar
flugvélar af gerðinni MiG-23
geta auðveldlega náð til Persa-
flóa og gert árásir á olíulind-
irnar þar.“
Þessar málsgreinar birtust
nýlega í breska vikuritinu The
Economist. í þeim eru í stuttu
máli dregin saman þau viðhorf,
sem setja svip sinn á umræður
um öryggismál á Vesturlönd-
um. Þarna er þó einvörðungu
fjallað um venjulegan vopna-
búnað, þegar Sovétríkjanna er
getið. Um staðreyndir í kjarn-
orkuvopnabúnaði verður ekki
frekar deilt. í skýrslu ólafs Jó-
hannessonar, utanríkisráð-
herra, sem lögð hefur verið
fram á Alþingi segir meðal
annars, þegar fjallað er um
Evrópukjarnorkuvopnin: „í
þessu sambandi má geta þess,
að nú munu Sovétríkin hafa
um það bil 280 SS-20 eldflaugar
með þrem kjarnaoddum
hverja, flestum er beint að
Vestur-Evrópu og ein bætist að
meðaltali við á viku hverri. Hin
þekkta rannsóknastofnun í
hernaðarfræði í London (The
International Institute for
Strategic Studies) telur að
kjarnavopnastyrkurinn í Evr-
ópu sé í dag 3,27:1, Sovétríkjun-
um í hag. Það sem er enn al-
varlegra er þó sú staðreynd, að
í meðaldrægum kjarnaflaugum
Reagan, Bandaríkjaforseti,
Sovétmönnum það tilboð, að
nýju eldflaugunum yrði ekki
komið fyrir í Evrópu, ef Sovét-
menn tækju allar SS-20 eld-
flaugarnar niður. Þetta tilboð
stendur enn. Verði því ekki tek-
ið og náist ekki samkomulag
um annað, mun verða byrjað að
setja nýju eldflaugarnar upp í
Evrópu á næsta ári.
Engum blöðum er um það að
fletta, að um allan hinn lýð-
frjálsa heim hefur almenning-
ur vaxandi áhyggjur af kjarn-
orkuvopnum, og þeir eru há-
værir í þessum löndum, sem
halda því á loft, að þessum
vopnum verði beitt í st.yrjöld.
Þennan hræðsluáróður nota
þeir síðan sem röksemdir fyrir
því, að lýðfrjálsu ríkin haldi
ein að sér höndum. Rökin fyrir
því, að besta leiðin til að
tryggja frið sé einhliða afvopn-
un lýðræðisríkjanna, standast
ekki og síst af öllu dóm sögunn-
ar. Síðari heimsstyrjöldin
braust út, af því að lýðræðis-
ríkin voru ekki nægilega vel á
verði andspænis einræðisöflun-
um. Hið sama blasir við nú:
Sovétmenn hika ekki við að
beita hervaldi, ef þeir sjá ein-
hvers staðar snöggan blett.
Innrásin í Afganistan er skýr-
asta dæmið um það.
Fram hjá hinu verður ekki
litið, að of mikil áhersla eins
lýðræðisríkis á að efla hernað-
armátt sinn, getur haft öfug
áhrif á önnur lýðræðisríki.
Ríkisstjórn Ronald Reagans í
Bandaríkjunum hefur verið
gagnrýnd fyrir að vera „of
herská". Sá áróður hefur þó
hjaðnað nokkuð síðustu vikur,
vegna þess að nú liggur til
dæmis fyrir, að Bandarikja-
stjórn er hætt við þau áform,
sem uppi voru hjá ríkisstjórn
Jimmy Carters, að koma fyrir í
4600 neðanjarðarskothylkjum
200 nýjum eldflaugum af
svonefndri MX-gerð. Hina nýju
eldflaug á að framleiða og er
nú talað um 100 slíkar og að
minnsta kosti 40 verða settar í
skothylki, sem hýst hafa eldri
gerðir af langdrægum eld-
flaugum og verður áætlun um
það hrundið í framkvæmd á ár-
unum 1986 til 1988. Hvað gert
verður við hinar er óráðið, en
minnkandi líkur og næstum
engar eru fyrir því, að þær
verði settar í kafbáta.
Hér á landi sýnast ýmsir
þeirrar skoðunar, að MX-eld-
flaugina eigi að setja í kafbáta
og það verði einnig örlög Evr-
ópueldflauga NATO, að þær
verði fluttar á sjó út. Áður en
ákvörðunin var tekin í NATO
1979, var hugmyndinni um að
láta skip flytja Evrópueld-
flaugarnar hafnað. Þó sýnist
þessi „sjósetning" eldflaug-
anna vera meginástæðan fyrir
því, að nokkrir framsóknar-
þingmenn hafa flutt um það
tillögu á Alþingi, að kölluð
verði saman ráðstefna á ís-
landi til að ræða sérstaklega
um afvopnun á Norður-Atl-
antshafi.
Á síðasta ári var mikið rætt
um það, að með því að lýsa
Norðurlöndin sem kjarnorku-
vopnalaust svæði, væri öryggi
þessara landa borgið. Nú er
það svo, að í engu Norðurland-
anna eru kjarnorkuvopn, enda
sýnist þessi hugmynd vera að
fá hægt andlát enn á ný. Þegar
sovéskur kafbátur með kjarn-
orkuvopn strandaði í sænska
skerjagarðinum síðasta haust,
sáu Svíar, hve fráleit hug-
myndin um kjarnorkuvopna-
laus Norðurlönd er sem lausn á
öryggisvanda þjóðanna. Bæði
Thorbjörn Fálldin, forsætis-
ráðherra, og Olof Palme, leið-
togi stjórnarandstöðunnar,
sögðu, að kjarnorkuvopnalaust
svæði yrði að ná til alls Eystra-
salts. Leif Leifand, ráðuneytis-
stjóri í sænska utanríkisráðu-
neytinu, hefur sagt, að í þessu
felist, að svæðið verði að ná til
sovéskra hafna við Eystrasalt
og Sovétmenn verði að leyfa
þar og um borð í skipum sínum
nauðsynlegt eftirlit. Zbigniew
Brzezinski, fyrrum öryggis-
málaráðgjafi Jimmy Carters,
hefur nýlega sagt, að kjarn-
orkuvopnalaust svæði í Norð-
ur-Evrópu yrði ekki aðeins að
ná til Norðurlanda heldur
einnig til Lettlands, Litháen og
Eistlands, sem eru hluti Sovét-
ríkjanna.
Viðhorfin í öryggismálum
eru því margvísleg. 011 eru þau
þess virði, að um þau sé rætt.
En öllum, sem annt er um ör-
yggi lýðræðisþjóðanna, er ljóst,
að hættulegastir eru talsmenn
einhliða afvopnunar á Vestur-
löndum. Þeir grafa undan ör-
ygginu en efla það ekki.
| Reykjavíkurbréf
*♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦ Laugardagur 27. marz»♦♦♦♦♦♦♦♦<
Sveitarfélög -
sveitarstjórnir
Sveitarfélög gegna mikilvægara
hlutverki í stjórnskipan okkar og
þjóðlífi en menn gera sér í fljótu
bragði grein fyrir. Sveitarstjórnir
standa mun nær umbjóðendum
sínum en hið fjarlægara stjórn-
valdið, þ.e. ríkisvaldið. Þær þekkja
betur þarfir þeirra og vilja, sem og
staðbundnar aðstæður, og eru af
þeim sökum færari um að taka
ákvarðanir í staðbundnum við-
fangsefnum og fylgja þeim eftir.
Þessi færni kemur einkum fram í
meiri hagkvæmni í stjórnsýslu og
framkvæmdum og ákvörðunum,
sem standa nær vilja íbúanna en
ella.
Sveitarfélögin eru hornsteinar
valddreifingar í þjóðfélaginu, sem
sjaldan hefur verið ríkari ástæða
til að treysta og efla, vegna sívax-
andi ásóknar miðstýringarafla,
sem fyrst og fremst hafa búið um
sig í ýmsum vinstri hreyfingum,
en skjóta upp kolli á ólíklegustu
stöðum.
Það er mjög mikilvægt að
endurskoða tekju- og verkaskipt-
ingu milli ríkis og sveitarfélaga og
setja skýrari mörk þar á milli.
Ákvarðanatöku og framkvæmd
staðbundinna viðfangsefna þarf í
ríkari mæli að færa heim í sveit-
arfélögin, en jafnframt þurfa þau
að fá samsvarandi aukinn hlut í
tekjuskiptingu þessara tveggja
stjórnvalda. Sú hugmynd hefur
verið sett fram, að samhliða því,
sem sveitarfélögin yfirtaki aukin
verkefni frá ríkinu, hverfi ríkið
frá tekjusköttun, sem sveitarfé-
lögin sitji ein að framvegis.
Það, sem skiptir mestu varðandi
þessa verkaskiptingu, er að auka
hlut sveitarfélaganna og skýra
mörkin þarna á milli. Samræmi
þarf og að vera á milli verka- og
tekjuskiptingar, en ríkisvaldið
hefur í þeim efnum setið yfir hlut
sveitarfélaganna. Loks skiptir það
miklu að ætíð fari saman ákvarð-
anaréttur og fjármálaleg ábyrgð,
sem er forsenda hinna æskilegri
vinnubragða.
Tæpir tveir
mánuöir til
sveitarstjórn-
arkosninga
Stjórnmálaflokkarnir eru í óða
önn að ganga frá framboðum sín-
um til sveitarstjórnarkosninga.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur víðast
ráðið framboðum sínum að undan-
gengnum prófkjörum og í sem
nánustu samráði við þann breiða
fjölda, sem flokkinn styður. Val
frambjóðenda hefur hvarvetna
tekizt með miklum ágætum.
Framboðslista flokksins skipar
fólk úr öllum starfsstéttum þjóð-
félagsins, konur sem karlar, ungir
sem aldnir, og mjög víða spegla
þessi framboð þverskurð síns sam-
félags.
Líkleg úrslit sveitarstjórnar-
kosninga eru þegar orðin almennt
umræðuefni. Hér verður ekki gerð
tilraun til að skyggnast í þær
niðurstöður, sem taldar verða upp
úr kjörkössunum aðfaranótt
sunnudagsins 23. maí nk., enda
naumast tímabært. En tvennt er
það, sem eykur á möguleika
Sjálfstæðisflokksins, hvern veg
sem svo til tekst: 1) Skoðanakann-
anir og prófkjörsþátttaka benda
ótvírætt til meðbyrs víðs vegar um
landið. 2) Þrátt fyrir vissa
flokkshnökra á þjóðmálasviði hef-
ur skapazt sterk flokkseining á
vettvangi sveitarstjórnarmála.
Það, sem úrslitum ræður nú sem
áður, verður þátttaka hins al-
menna stuðningsmanns í undir-
búningi kosninganna. Umtals-
verður sigur vinnst aldrei nema
hinn almenni flokksmaður, það
breiða stuðningslið, sem fer á
stúfana á örlagastundum, grípi
rösklega inn í atburðarásina. Það
er gott og blessað — og nauðsyn-
legt —, að stjórnendur sjálfstæð-
isfélaga á hverjum stað skipuleggi
kosningastarfið af alúð og kost-
gæfni, en það sem úrslitum ræður,
er ötulleiki hins almenna flokks-
manns, að hann haldi vöku sinni á
þeim vettvangi, sem heyrir hans
daglega lífi, og verði sjálfur
raunverulegur hluti af þeim sigri,
sem að er stefnt.
í Reykjavík er
spurning kosn-
inganna ein -
og aðeins ein
Hver og einn hefur að sjálf-
sögðu mestan áhuga á, hvern veg
sveitarstjórnarkosningar fara í
hans heimaranni, sem eðlilegt er.
Ekki mun þó ofsagt, að höfuðstað-
urinn, Reykjavík, verði í brenni-
depli eftirvæntingar hjá þorra
þjóðarinnar meðan á talningu
stendur. Þessu veldur fyrst og
fremst það einvígi, sem hvert
mannsbarn veit að háð verður hér