Morgunblaðið - 08.05.1982, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. MAÍ 1982
9
Umsjónarmaður Gísli Jónsson______________145. þáttur
Ég var nýlega spurður um
uppruna og merkingu kven-
mannsnafnanna Frigg og
Freyja. Nú veit ég reyndar
ekki ákveðin dæmi þess að
Frigg sé komið í hóp skírn-
arnafna kvenna, en notað
hefur það verið sem heiti á
kvendýrum, svo sem hryssum
og tíkum. Freyja er og ekki
gamalt kvenmannsnafn. Svo
hétu aðeins 11 konur 1910.
Frigg er heiti höfuðgyðj-
unnar, konu Óðins. Hún var
hjúskapargyðja, enda nafnið
af sama stofni og fjöldi ann-
arra orða sem merkir ást eða
vináttu. Hið tvöfalda g er
komið til vegna j-hljóðsins
sem varðveittist í eignarfall-
inu Friggjar og reyndar var í
þágufallinu upphaflega,
Friggju. Þetta minnir sterk-
lega á færeysku sögnina
fríggja sem mér skilst að
merki að biðja sér konu eða
leita eftir ástum hennar.
Ást og vinátta nefndist frið-
ur í fyrndinni. í Hávamálum
segir:
Svo er friður kvenna,
þeira er flátt hyggja,
sem aki jó óbryddum
á ísi hálum ...
110. Hér merkir friður ást,
en mjög snemma, og þegar í
Höfuðlausn t.d., sveigist
merkingin yfir í það sem við
erum vönust. Egill kvað:
Beit fleinn floginn,
þá var friður loginn ...
Ég ætla að síðari braglína
þessara tveggja merki að
friðurinn, í okkar merkingu,
hafi verið rofinn.
Sögnin, sem geymir rót
friðarorðanna, var að fría og
merkti að elska. Hún breytt-
ist síðar meir með svokölluð-
um samdrætti í frjá, en ekki
veit ég til þess, að sú sagn-
mynd sé lifandi. Meðan sögn-
in var enn fría, var lýsingar-
háttur nútíðar af henni frí-
andi, en sú orðmynd breyttist
einnig með samdrætti og varð
frændi. Samsvarandi orð í
ensku og þýsku, friend og
Freund, veiðveita frummerk-
inguna.
Fríður er lýsingarorðið, það
sem samsvarar friður og fría.
Það mun hafa þýtt sá sem er
elskaður, og er þá skiljanleg
sú merkingarbreyting sem
orðin er. Náskyld eru einnig
lýsingarorðin frýnn og frýni-
legur. Frýnn mun upphaflega
hafa táknað elskulegur, en
síðan haft um útlit.
Við hann afa vertu frýn,
er kveðið við stúlku í gam-
alli barnagælu: Vertu elsku-
leg, vingjarnleg við hann afa
þinn.
Elskhugi og ástkona heita
að fornu friðill og frilla. í síð-
ara orðinu hefur ðl breyst í II
með svokallaðri samlögun eða
tillíkingu (assimilation).
Seinna hafa þessi orð fengið á
sig annan og verri blæ, þegar
ástir hafa verið í meinum.
í orðabók Jan de Vries
kemur fram orðið fríi sem
merkir elskhugi eða eigin-
maður, og til er orðið friðgin
um foreldra og börn þeirra.
Stundum mætti kannski nota
þetta hlýlega orð í stað fjöl-
skyldunnar sem svo mjög er
stagast á.
Enn er þess að geta, að
fjöldi mannanafna hefst eða
endar á friði, svo sem Frið-
geir, Friðgerður, Arnfríður,
Hallfríður, Hallfreður. Og í
þeim grúa kvennanafna, sem
endar á -ríður, hefur f fallið
brott í upphafi seinna sam-
setningarliðar. Ósamsett er
gyðjuheitið og kvenmanns-
nafnið Fríður, samhljóða lýs-
ingarorðinu.
Ekkert virðist mæla því í
gegn að gera Frigg að skírn-
arnafni kvenna, nema þá ef
væri beyging orðsins. Að
fornu var hún svo: Frigg, um
Frigg, frá Friggju, til Friggjar.
Nú þætti mér eðlilegt að
sleppa -ju-endingunni í þágu-
falli, en jafn-sjálfsagt og
bráðnauðsynlegt að halda
eignarfallsendingunni og
segja og skrifa Friggjar.
Freyja var gyðja ástar og
frjósemi, einnig valkyrja.
Hún var dóttir Njarðar í Nóa-
túnum. Hann var frjósemd-
argoð, enda Vani, en hafði
verið tekinn í gíslingu af Ás-
um. Orðið freyja merkir sú
sem ræður, og samsvarandi
karlyrði, Freyr, þá að sjálf-
sögðu sá sem ræður, herra.
Þegar Nýja testamentið
var þýtt úr grísku á gotnesku
á 4. öld valdi Wulfila (Ylfill)
byskup þann kostinn að nota
orðið frauja um guð almáttug-
an. Sýnir þetta hversu merk-
ingarmikil þessi orð eru.
Valdmerkingin í orðinu
freyja lifir best í samsetning-
unni húsfreyja: sú sem ræður
húsum. Orðið flugfreyja er að
sama skapi vanhugsað og út í
hött, a.m.k. meðan fáar eða
engar konur eru flugstjórar.
Éreyja er einnig skylt orð-
inu fram og tignarheitinu frú.
Það er að vísu nú orðinn titill,
óháður stöðu og afstöðu.
María mær var að fornu oft
nefnd frú, eða vor frú. Var
orðið þá um hríð eins í öllum
föllum, jafnvel eignarfallið
var til frú, og er það eðlilegt
miðað við upphaflega gerð
orðsins. En seinna þótti
mönnum þetta snautlegt og
skeyttu ar-endingu á eignar-
fallið, svo sem í líkinu við brú.
Menn beina því ekki lengur
bænum sínum til vorrar frú,
heldur vorrar frúar.
Sr. Matthías Jochumsson
tákngerði íslenskar konur í
gervi hinnar fögru vanadísar,
Freyju Njarðardóttur. Löngu
seinna lét annar Matthías
eitt sitt ágæstasta ljóð heita
Fósturlandsins Freyja. Þar í
er þetta:
kona
sem bíður ævikvöldsins
virt og elskuð
um seinan
lítur til baka
sér unga stúlku
með mjúkt flaksandi hár
brosandi augnsólir
minna á slitur orða:
brámáni skein brúna ...
kona
sem ung var gefin njáli
og gengur með honum
úr einum eldi í annan,
þessum taðskegglingi,
býr hálfa öld
með einhverjum karlhrúti
sem var settur á
fyrir agalegan misskilning;
kona
sem er umfram allt
þvímiður
og guðisélof
kona.
Bridgu
Arnór Ragnarsson
Bridgefélag
kvenna
Eftir þrjár umferðir í para-
keppninni er staða efstu para
þessi:
Ester — Jón 572
Erla — Gunnar 568
Dúa — Jón 558
Halla — Jóhann 558
Steinunn — Agnar 556
Ragna — Ólafur 553
Guðríður — Sveinn 550
Nanna — Sigurður 537
Sumarbridge
í Reykjavík
Bridgesamband Reykjavíkur
mun að vanda standa fyrir spila-
mennsku á fimmtudagskvöldum
í sumar. Fyrsta spilakvöldið
verður 13. maí í Domus Medica.
Síðan verður aftur spilað í Dom-
us Medica þann 20. maí, en eftir
það verður spilað í Hótel Heklu.
Keppnisstjórn verður í höndum
bræðranna Hermanns og Ólafs
Lárussona. Byrjað verður
stundvíslega kl. 19.30.
Bridgefélag
Breiðholts
Sl. þriðjudag var síðasta spila-
kvöld vetrarins og var spilaður
léttur rúbertubridge.
llrslit uróu þessi: stig
Anton Gunnarsson —
Friðjón Þórhallsson 36
Leifur Karlsson —
Axel Lárusson 20
Helgi Skúlason —
Kjartan Kristófersson 15
Stjórn félagsins vonast til að
sjá féiagana hressa og káta á
hausti komanda. Jafnframt er
dagblöðunum þakkaður frétta-
flutningur frá keppni vetrarins
og vonast til að samstarfið haldi
áfram.
Bridgefélag
Hafnarfjarðar
Mánudaginn 3. maí lauk
tveggja kvölda hraðsveitakeppni
BH.
Hæsta skor annað kvöldið: stig
Aðalsteinn Jörgensen 258
Kristófer Magnússon 243
Sævar Magnússon 228
Stefán Pálsson 224
Meðalskor 216
IJrslit urðu:
Aðalsteinn Jörgensen 506
Kristófer Magnússon 465
Sævar Magnússon 452
Stefán Pálsson 448
Meðalskor 432
Sveit Aðalsteins vann með yf-
irburðum, þ.e. tók hæstu skor
bæði kvöldin. í sveitinni spiluðu
auk Aðalsteins, Ásgeir P. Ás-
björnsson, Rúnar Magnússon og
Þorlákur Jónsson.
MHOU
Fasteignasala — Bankastræti
294553l,nur
Opið í dag
4RA HERB. ÍBÚÐIR
Vesturberg. 117 fm á jarö-
hæð.
Hraunbær. 110 fm á 2. hæö.
stór stofa, ákveðið í sölu.
Safamýri 117 fm á 4. hæð.
Sér hiti. Stórar svalir. Ákveðin
sala.
Grettisgata 100 fm á 3. hæð.
Laugavegur. Hæö og ris meö
sér inngangi í tvíbýli.
írabakki. 105 fm á 3. hæö. Til
afh. fljótlega. Útb. 660 þús.
3JA HERB. ÍBÚÐIR
Asparfell. 87 fm á 7. hæö.
Austurberg. 92 fm meö bíl-
skúr.
Bárugata. 65 fm i kjallara.
Hverfisgata 100 fm á jarö-
hæð.
Fífuhvammsvegur. 3ja herb.
með bilskúr.
Einarsnes. 3ja herb. 70 fm
íbúð á jarðhæð. Sér inngang-
ur. Verð 580 þús.
Mosgeröi 67 fm ris.
Álfhólsvegur góð 82 fm á 1.
hæð. Útsýni. Verð 800 þús.
Nökkvavogur. 3ja herb. m.
bílskúr. Rúmgóö íbúö á 2.
hæð í tvíbýlishúsi.
Ljósheimar. 85 fm íbúö á 8.
hæð. Verð 800—820 þús.
Digranesvegur, Kóp. 85 fm
nýleg íbúö á jaröhæö í þríbýl-
ishúsi. Sér innpangur. Verö
850—900 þús. Akveðin sala.
Háaleitisbraut. 90 fm íbúö á
4. hæð. Bílskúrsréttur. Verð
880 þús. Ákveöin sala.
2JA HERB. ÍBÚÐIR
Hverfisgata. 55 fm á 2. hæð.
Hörðaland. 55 fm íbúö á 1.
hæð. Eign í sérflokki.
Smyrilshólar. 50 fm á jarö-
hæð. Verð 580 þús.
Njálsgata. 55 fm m. sér inn-
gangi.
EINST AKLINGSÍBÚÐIR
Grundarstígur 30 fm á 2.
hæð, ósamþykkt. Laus fljót-
lega.
Þangbakki. 50 fm íbúö á 7.
hæð.
Stórt kjúklingabú á Suður-
landi 700 fm hús og íbúðar-
hús.
Jóhann Davíösson,
sölustjóri.
Sveinn Rúnarsson.
Friörik Stefánsson,
viöskiptafr.
28611
Einiteigur
— Mosfellssv.
Einbýlishús á einni hæð með 40
fm bílskúr. Vandað hús, góö
lóð.
Ásbúö — Garöabæ
Einbýlishús ásamt bílskúr á
byggingarstigi, aö hluta íbúö-
arhæft. Teikningar á skrifstof-
unni.
Melabraut
— Seltjarnarnesi
4ra—5 herb. 115 fm íbúð á
jarðhæö í steinhúsi. Suðursval-
ir.
Austurberg
4ra herb. 100 fm íbúð á 2. hæð.
Suöursvalir. Getur losnað fljót-
lega.
Markland
2ja herb. 55 fm íbúð á jarðhæö.
Sér garöur.
Smyrilshólar
Falleg 2ja herb. 50 fm ibúö á
jarðhæð.
Vallartröö — Kóp.
2ja herb. 65 fm vönduö íbúð í
kjallara í parhúsi.
Bergstaðastræti
3ja herb. 75 fm íbúð á 2. hæð í
steinhúsi. Endurnýjuö að hluta.
Grettisgata
3ja herb. 90 fm risíbúö á 4. hæö
í blokk. ibúöin er undir súð, en
mjög skemmtileg.
Þrastarskógur
— sumarbústaöur
Ekki alveg fullfrágenginn.
Sumarbústaöaland — 1200 fm
Sauóárkrókur
Nýtt einbylishús ásamt tvöföld-
um bílskúr.
Grundarfjöröur
Húsgrunnur undir einbýlishús.
HÚS OG EIGNIR
Bankastræti 6
Lúóvík Gizurarson hrl.,
kvöldsími 17677.
EF ÞAÐ ER FRÉTT-
NÆMT ÞÁ ER ÞAÐ í
MORGUNBLAÐINU
Þorlákshöfn
Einbýlishús, raöhús og 3ja herb. íbúð. Raöhús í
byggingu.
Þorsteinn Garöarsson viöskiptafræóingur.
Kvöld- og helgarsími 99-3834.
Vesturbær
Skerjafjörður sunnan
flugvallar I.
Upplýsingar
í síma
35408
fiT
|iik1 , fí Kl