Morgunblaðið - 26.10.1982, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 26. OKTOBER 1982
„Krabbamein er
öllum ákaflega
mikið reiðarslag“
— segir Jón Tynes, félagsráögjafi á Landspítalanum
Jón Tynes er einn fírra félagsráft-
gjafa, sem starfa á sjúkrahúsum lands-
ins. Starfsvettvangur hans er l.andspít-
alinn hér í Keykjavík og þar sjá hann
og annar ráðgjafi um alla félagsráft-
gjafarþjónustu fyrir almennar deildir
l>andspítalans. Þar aft auki eru starf-
andi félagsráðgjafar á kvennadeild og
geftdeild spítalans. Gefur auga leift að
óvinnandi vegur er að sinna öllum
þeim tilfellum er upp koma meft ekki
mciri mannskap. Starf félagsráðgjafa
hefur lengstum verið sveipað einhvers
konar hulu og fólk hefur takmarkaða
þekkingu og skilning á starfi þeirra. Kg
baft Jón fyrst að skýra frá þeim erfift-
leikum, sem mæta félagsráðgjöfum i
slarfinu og inntaki þess í stuttu máli.
„Scm félagsráðfyafi sinni ég þeim
félagslegu þáttum sem að sjúkling-
unum snýr. Sú þjónusta er oft nefnd
félagslaeknisfræðileg þjónusta (soci-
al medicin). Það má í stuttu máli
skipta þessari þjónustu í þrennt. í
fyrsta lagi eru það þættir sem skipta
máli við greiningu sjúkdóma. í öðru
lagi þeir þættir, sem tengdir eru
meðferð sjúkdóma og í þriðja lagi
eru það aðgerðir, sem miða að því að
bæta eða breyta félagslegum að-
stæðum til þess að áhrif sjúkrahús-
dvalarinnar verði sem áhrifaríkust.
Það er svo margt, sem hefur áhrif.
Kannski eru erfiðleikar heimafyrir,
tekju- eða atvinnumissir, og önnur
vandamál, sem tengjast þeim. Það
hefur áhrif á fólk og örugglega
sjúkdóminn sem slíkan, auðvitað
mismunandi eftir einstaklingum og
um hvaða sjúkdóm er að ræða. Við
þekkjum einkenni stress, sem líta
má á sem félagslegan kvilla, t.d.
magasár, hjartsláttarórói, svefn-
leysi, drykkjuskapur, lyfjaofnotkun
og ótal fleira. Það er því óskaplega
margt, sem huga verður að.“
Nú starfar þú vift geisladeild Ijind-
spitalans, þar sem krabbameinssjúkl-
ingar eru til meftferftar, ekki satt?
„Jú, það er rétt, en það er bara ein
þeirra sjö deilda, sem ég starfa við
hér á sjúkrahúsinu, þannig að ég er
ekkert einskorðaður við geisladeild-
ina.“
Kæftir þú vift fólk fyrir efta eftir aft-
gerft?
„Það, að félagsráðgjafi starfar í
sambandi við geisladeild er alveg
nýtt þannig að þróunin er skammt á
veg komin. Æskilegast er auðvitaö
að félagsráðgjafinn komi inn í
myndina sem allra fyrst, en reyndin
hefur orðið sú, að ég hef ekki komið
til sögunnar fyrr en vandamálin
hafa skapast og þeim komið á fram-
færi. Árangursríkast væri auðvitað
að ég væri með í ráðum áður en erf-
iðleikarnir skapast. Við þekkjum
ýmsa áhættuþætti og vitum að
möguleikar eru á mörgum afleiðing-
um veikinda. Best væri að geta kom-
ið í veg fyrir slíkt."
llvernig bregst fólk vift því þegar
fólki er sagt að þaft sé meft krabba-
mein?
„Ég tel að það sé öllum ákaflega
mikið reiðarslag. Við skulum bara
líta í eigin barm og ég held að okkur
fyndist erfitt að kyngja þeim úr-
skurði að við værum með krabba-
mein. Annars má segja, að orðið
krabbamein segi ekki alla söguna.
Það er t.d. ekki sama af hvaða gerð
krabbamein er, hvar það er í líkam-
anum og á hvaða stigi það er þegar
það er greint. Það hafa jafnframt
orðið miklar framfarir á meðferð
krabbameins. Að fá krabbamein í
dag er ekki það sama og það var
fyrir nokkrum árum. Orðið hljómar
meira að segja öðru vísi nú orðið.
Það kemur ekki í minn hlut að
tilkynna sjúklingi, að hann sé með
krabbamein. Læknirinn, sem greinir
sjúkdóminn, sér um slíkt. Ég hef því
ekki nema litla reynslu af fyrstu
viðbrögðum. Hins vegar kemur til
minna kasta seinna. Mitt hlutverk er
að reyna að hjálpa til við að reyna að
skapa þau skilyrði, sem sjúklingur-
inn þarf til að geta hlotið meðferð og
geta lifað áfram sem eðlilegustu lífi.
í þessu sambandi er að mínu mati
mikilvægt að huga að tengslum og
samskiptum innan fjölskyldunnar
og vinahópsins. Það er mikilvægt að
eyða ýmsum fordómum sem koma
oft greinilega fram í breyttu atferli
gagnvart sjúklingnum þannig að það
upphefst einhver yfirdrifin um-
hyggjusemi í garð sjúklingsins. Það
er verið að koma öðru vísi fram við
sjúklinginn en áður. Það finnst hon-
um oftast ákaflega óþægilegt."
Má ekki skýra þessa fordóma meft
fáfræfti almennings um krabbamein.
Kr almenningur nægilega uppfræddur
um þessi efni?
„Ég held að þetta með uppfræðsl-
una sé ákaflega viðkvæmt mál. Hvar
á að finna hinn gulina meðalveg? Ég
held að æskilegra sé að gefa almenn-
ingi kost á að fá ráðgjöf félagsráð-
gjafa og sálfræðinga. Ennfremur að
fólk fengi upplýsingar um hvert það
ætti að snúa sér með læknis-
fræðilegar fyrirspurnir."
Kr ekki algengt að fólk sé ekki nægi-
lega reiftubúið að opna sig þegar það
stendur frammi fyrir félagsráðgjafa,
sem þaft hefur kannski aldrei rætt vift
áður?
„Við vitum að fólk á misjafnlega
gott með að tjá sig við aðra. Kannski
eru varnarhættir sjúklings þannig,
að það lítur út sem hann vilji yfir-
leitt ekki ræða sín mál. Þá er það
okkar verkefni að meta það hverju
sinni hvort og á hvern hátt skal
reyna að ná frekari tengslum við
sjúklinginn. Við verðum að láta
menntun okkar og reynslu skera úr
um slíkt. Á sama hátt mætum við
stundum fólki, sem virðist mjög við-
Jón Tynes, félagsráðgjafí á Landspítal-
anum. MortrunblaAiA KKK.
ræðuglatt og opið. Þegar skoðað er
niður í kjölinn kemur bara í ljós, að
þessi málgleði er aðeins hjúpur utan
um eitthvað, sem sjúklingurinn vill
alls ekki að við komumst að.“
Kinnst þér vera einhver munur á
vifthorfum krabbameinssjúklinga i
samanburði vift aðra sjúklinga, sem þú
ræftir vift?
„Nei, það finnst mér alls ekki. Það
hefur hins vegar komið mér þægi-
iega á óvart hversu létt er yfir
krabbameinssjúklingum. Ég hef
kynnst mjög góðu andrúmslofti á
meðal þeirra og þægilegri bjartsýni.
Þetta fólk virðist hugsa mikið um
það að njóta þess sem það hefur."
Hversu langt er siðan félagsráftgjöf
var tekin upp á Landspítalanum?
„Hún hefur verið starfrækt í tæp
þrjú ár og ég hef unnið hérna í eitt
ár. Félagsráðgjafar eru á öllum
sjúkrahúsum í höfuðborginni og
einnig á Fjórðungssjúkrahúsinu á
Akureyri. Við erum tveir hérna á al-
mennu deildum Landspítalans og
það segir sig sjálft, að við getum
Áhöfnin sem heiðruð var af flugmálafélagi íslands ásamt skylduliði. Talin frá vinstri: Sigurjón Sigurðsson, Guftrún
Gunnarsdóttir, flugfreyja, Gunnar Arthursson, flugstjóri, Katrín Ásta Gunnarsdóttir, Svanhildur Kaaber, Kagnheiður
Kögnvaldsdóttir og Hallgrímur Viktorsson, flugmaður. l.jósmynd Mbl. Kristján Kinarssnn.
Áhöfnin heiðruð
KLDGMÁLAKKLAG íslands heiftrafti
í gær áhiifn Kokker-vélarinnar, sem
varft fyrir því óhappi snemma i vor, að
þaft kviknafti i öftrum hreyflinum eftir
flugtak frá Isafirfti. Kkki var hægt aft
snúa aftur til ísafjarðar og því fiogift
til Keflavíkur, þar sem lending tókst í
alla stafti giftusamlega. Áhöfn Kokk-
er-vélarinar var Gunnar Arthursson
fiugstjóri, llallgrimur Viktorsson flug
maftur og Guftrún Gunnarsdóttir
flugfreyja.
Ásbjörn Magnússon forseti
Flugmálafélagsins afhenti áhöfn-
inni viðurkenningu, sem er súla úr
islensku bergi og fylgir heiðurs-
nafnbótin flugstuðill og heiðurs-
skjal því til staðfestingar. Hann
sagði meðal annars við þetta tæki-
færi, að margir glæstir sigrar hefðu
verið unnir í fluginu og í raun og
veru væru daglega unnir sigrar við
það að halda loftleiðinni opinni sem
alfaraleið. Flugmalafélag Islands
hefði látið hanna sérstakt heiðurs-
merki, til að heiðra þá sem ynnu
sérstök afrek í þágu flugsins og yrði
það veitt í fyrsta skipti í dag. Fylgdi
því heiðursnafnbótin flugstuðill,
sem dr. Finnbogi Guðmundsson
hefði búið til að þeirra beiðni, en
stuðill væri fomt og gott íslenskt
orð.
Dr. Finnbogi segir svo meðal
annars um nafngiftina flugstuðlar:
„Hvert ríki á mikið undir því, að
sem flestir þegnar þess séu því,
hver í sinni grein, styrkir og örugg-
ir stuðlar.
í fluginu, ungri og vaxandi at-
vinnugrein, hefur það þegar sann-
ast, að íslendingar eiga þar marga
styrka stuðla, flugstuðla, er svo
mætti nefna, karla og konur, sem
unnið hafa flugstörf sín af Oryggi
og festu."
Gunnar Arthursson flugstjóri
þakkaði fyrir hönd áhafnar sinnar
og sagði það vera mikinn heiður að
taka við þessari viðurkenningu. Það
væri ekki hvað síst samheldni
áhafnarinnar að þakka að vel hefði
til tekist og þó að hefði borið meira
á honum, en hinum áhafnarmeð-
limunum, þá væri það einungis
vegna þess að flugstjórinn væri
oddviti áhafnarinnar, það hefði ver-
ið mikill styrkur að hafa þau með.
Annars sagðist hann líta svo á að
þau væru þarna stödd fyrir hönd
félaga sinna, því það væri tilviljun
að þetta hefði komið fyrir þau, og
allir starfsmennirnir sérþjálfaðir
til þess að bregðast skynsamlega og
rétt við, þegar svona atvik kæmi
upp.
Sigurður Helgason forstjóri
Flugleiða tók að siðustu til máls og
sagði að þeir hjá Flugleiðum væru
mjög stoltir yfir þessum góðu
starfsmönnum og þeir ættu marga
að auki. Hér skipti verulega máli,
hvernig staðið hefði verið að þjálf-
un starfsfólksins og gætu þeir verið
ánægðir með hvernig til hefði tek-
ist.
Bréf háskólaráðsmanna
til forsætisráðherra:
Fjárveitingar til
Háskóla Islands
verði hækkaðar
HÁSKÓLAREKTOR, Guðmund
ur Magnússon, gekk síðastliðinn
fimmtudag á fund forsætisráð-
herra, Gunnars Thoroddsen og
afhenti honum eftirfarandi bréf.
Bréfið var undirritað af fjölmörg-
um Háskólaráðsmönnum, nem-
endum, kennurum og öðrum
starfsmönnum Háskóla Islands:
„Háskólaráð, stúdentar og
starfslið Háskóla íslands vill
vekja athygli yðar á þeim erfið-
leikum, sem Háskólanum eru
búnir með óbreyttu fjárlaga-
frumvarpi fyrir árið 1983, og
hættum, sem þeim fylgja.
Síðan 1979 hefur fjölgað um
1.000 manns í Háskóla Islands.
Fjárveitingar hafa hins vegar
lítið hækkað að raungildi. Nú er
svo komið, að nær þriðji hver
tvítugur íslendingur óskar eftir
inngöngu í Háskólann. Þessi
mikía aðsókn kallar á meira
húsrými, fleiri kennarastöður;
fjölbreyttari rannsóknarstörf. I
fjárlagafrumvarpinu fyrir 1983
er ekki gert ráð fyrir, að Há-
skólinn þurfi að sinna slíku
kalli. Af því leiðir m.a. þetta:
• Að óbreyttu fjárlagafrum-
varpi kemur kyrkingur í
eðlilegan vöxt Háskólans,
ekki aðeins á næsta ári, held-
ur mun afleiðinganna gæta
miklu lengur.
• Að óbreyttu fjárlagafrum-
varpi stöðvast mestallar
framkvæmdir við nýbygg-
ingar Háskólans á næsta ári,
en þær eru nú meiri en
nokkru sinni fyrr í sögu
hans.
• Að óbreyttu fjárlagafrum-
varpi vofir yfir sú hætta, að
Háskólinn verði að vísa nem-
endum frá, jafnvel öllum
sem nýskráningar óska
næsta haust.
Til þess að koma í veg fyrir
svo alvarlegt ástand verður
þrennt að koma til að mati há-
skólaráðs:
1. 20 milljónir króna í aukið
rekstrarfé á verðlagi fjár-
veitingabeiðna.
2. 20 milljónir króna í aukið
framkvæmdafé á árinu 1983
og á næstu 10 árum.
3. 20 nýjar stöður árlega næstu
5 ár.
Á það skal minnt, að Háskóli
íslands er nú fjölmennasti
vinnustaður landsins. Hann er
eina stofnunin í landinu, sem
stundar undirstöðurannsóknir
að nokkru ráöi, og hann hefur
ætíð — eins og til var ætlast
frá öndverðu — verið merkis-
beri íslenskra fræða og menn-
ingarlífs á íslandi.
Bæn okkar er sú, hæstvirtur
forsætisráðherra, að þér beitið
áhrifum yðar í ríkisstjórn og á
Alþingi til þess að hækka fjár-
veitingar til Háskólans og
koma í veg fyrir þann vanda,
sem ella blasir við.“